گزارشي از مراسم تشييع و خاك‌سپاري مرحوم فولادوند بهشت؛ اينجاست انتهاي عشق «فولادي»

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: گزارشي از مراسم تشييع و خاك‌سپاري مرحوم فولادوند بهشت؛ اينجاست انتهاي عشق «فولادي»
گروه گزارش: خورشيد «بزرگمهر» امروز ديرتر از روزهاي ديگر درآمد؛ برخي آمده بودند و خيلي‌ها هم نيامدند، اگر چه غربت سال‌هاي آخر را نداشت اما گويي غريبي و هجرت دنيا رزق و روزيش تا خانه آخرت بود و بايد با خود مي‌برد. شايد هم خدا برايش چنين رقم زده بود.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران(ايكنا) تشييع پيكر نحيف و لاغر اما پاك مترجم فولادين قرآن، مرحوم «محمدمهدي فولادوند» صبح امروز، 16 مرداد ماه در ميان زمزمه‌هاي نوراني كلام وحي با صداي استاد «عبدالعزيز حصان» و «عبدالباسط» از مقابل خبرگزاري قرآني ايران(ايكنا) واقع در خيابان بزرگمهر تهران آغاز شد؛ شهردار تهران، نايب رئيس شوراي اسلامي شهر تهران، مدير مسئول روزنامه اطلاعات، رئيس سابق سازمان مدارس و حوزه‌هاي علميه خارج از كشور و برخي علاقه‌مندان به قرآن و دين و فرهنگ در ميان غيبت خيلي‌ها از وزارت ارشاد گرفته تا انجمن نويسندگان و جامعه قرآني آمده بودند تا پيكر نحيف او را كه در سال‌هاي آخر عمر با بيماري دست و پنجه نرم كرده بود تشييع كنند و به خاك بسپارند، پس از تلاوت آيات ابتدايي سوره مباركه «ملك» توسط يكي از قاريان كه معناي پر مغز فلسفه خلقت و حيات را بيان مي‌كند «محمد عبداللهيان» مدير مسئول نشريه «بينات» طي سخناني به تجليل از خدمات و شخصيت مرحوم فولادوند پرداخت و گفت: هر گوشه‌اي از اين كشور را كه سر مي‌زنيم دريايي از معارف قرآن به بركت انقلاب اسلامي و رهبري حضرت آيت‌الله خامنه‌اي را مي‌بينيم و شاهديم مسائل قرآني چگونه در كشور توسعه ‌پيدا كرده است ولي كاري كه مرحوم فولادوند انجام داد در آن مقطع زماني راه براي ديگران باز كرد. مي‌دانيم در حال حاضر ده‌ها ترجمه قرآن هم هستند كه مفيد و استوار انجام گرفته است؛ وليكن در سالي كه اين مرحوم ترجمه قرآن را منتشر كرد سرخطي نو و مطلبي جديد را گشود و خلاقيت خود را آن‌چنان در قرآن‌پژوهي و ترجمه به كار برد كه ذوق‌ها و خلاقيت‌هاي ديگران را به اين طرف سوق داد.

اين قرآن‌پژوه بيان كرد: مرحوم فولادوند از خداوند تبارك و تعالي حدود نود سال عمر گرفته بود و سي‌وچند سال از آن را صرف ترجمه قرآن كرد. در حدود سال 1372 ترجمه قرآن را منتشر كرد. آن وقت كه ايشان اين ترجمه را منتشر كرد، ديگراني كه ذوق ادبي و عشق به قرآن داشتند، پشت سر ايشان به قرآن‌پژوهي و ترجمه قرآن روي آورند كه ما امروز شاهد ده‌ها ترجمه قوي از قرآن كريم هستيم و اكنون امروز كه اين همه ترجمه از قرآن است، بايد نقش مرحوم فولادوند را در بنيانگذاري و اساس اين جريان قرآن‌پژوهي و ترجمه‌گرايي نسل جوان ديد.

عبداللهيان با تاكيد بر اينكه ترجمه قرآن فارسي مرحوم فولادوند با آن‌ همه تأثير، در عصر ما و قرن حاضر يكي از بهترين ترجمه‌ها در توسعه مفاهيم قرآن در جامعه است تصريح كرد: مي‌شود به فولادوند متوسل شد و حاجت گرفت چرا كه اگر لطف خدا شامل حالش نبود قطعا به چنين توفيقي دست نمي‌يافت.

پس از سخنراني عبداللهيان، پيكر مرحوم فولادوند بر روي دوش علاقه‌مندان تا دانشگاه تهران، تشييع شد، جايي كه روحش هنوز هم علقه‌اش را به آنجا كه سال‌ها محل بحث، تدريس، تربيت شاگرد و علم‌پژوهي او بود و براي او منشا خدماتي مانند ترجمه قرآن بود از دست نداده است؛ نماز ميت به امامت حجت‌الاسلام‌‌والمسلمين دعايي، مدير مسئول روزنامه اطلاعات ادا شد و تابوتش به آمبولانس سپرده شد.

‌فولادوند همسايه دهخدا شد

فولادوند، عشق فولاديني داشت تا توانست چنين آثاري از خود به جاي گذارد، سال‌هاي عمر قرين و همنشين كتاب و كتابخانه‌اش بود و اين عشق به خانه آخرتش هم كشيده شد و سرانجام همسايه دهخدا در ابن‌بابويه شد و در مقبره خانوادگي‌اش و پس از شنيدن تلقين و شهادتين رخ در نقاب خاك فرو برد و راهي دنياي باقي گشت.

فولادوند كيست؟

استاد محمدمهدي فولادوند در اولين روز از زمستان 1299 هــ.ش در اراك زاده شد؛ در سايه پر مهر پدر و مادر خود را به مكتب‌خانه سپرد و آنجا بود كه نخستين واژگان كلام الهي در گوشش طنين‌انداز شد و سال‌ها بعد و در آستانه انفجار نور انقلاب و در آغازين ماه‌هاي سال 58 دينش را به كلام الهي ادا كرد و ترجمه‌اي بر آن نگاشت كه ماندگار است و ماندگار خواهد ماند.

وي نوه آيت‌الله‌ العظمي حاج‌آقا محسن اراكي و فرزند مرحوم «حسين بختياري» است فولادوند در سن 12 سالگي به تهران آمد و در سال 1318 از مدرسه دارالفنون تهران موفق به اخذ درجه ادبي آن زمان شد و به دانشكده حقوق دانشگاه تهران راه يافت. از آنجا كه تمايلات ادبي و عرفاني او هماهنگ با رشته حقوق نبود در شهريور 1329 عازم فرانسه شد.

فولادوند تحصيلات دانشگاهي خود را در رشته‌هاي تاريخ مذهب، فلسفه و ادبيات فرانسه در دانشگاه سوربن فرانسه گذراند و با رتبه شاگرد اولي فارغ‌التحصيل شد. 120 بار بازديد از قرآن‌‌هاي نفيس موزه لوور تنها يادگار روزهاي جواني او در فرانسه است. درسال 1344 هجري شمسي به عنوان عضو دائمي انجمن نويسندگان فرانسه‌زبان و عضو وابسته انجمن شعراي فرانسه برگزيده شد و با بازگشت به ايران در دهه 40، صادقانه و خالصانه هرچه در انبان علمي خود ذخيره كرده بود وانهاد و محصول آن تربيت شاگردان زيادي در دانشكده الهيات دانشگاه تهران و امام صادق (ع) شد. استاد فولادوند در سال‌‌هاي پربار زندگي‌اش و وقتي هنوز توان نوشتن و فكر كردن داشت توانست بيش از 40 اثر ترجمه‌اي و تاليفي از خود به جاي بگذارد كه ترجمه قرآن به فارسي و فرانسه نمونه‌اي از آن‌هاست.

استاد ترجمه قرآن به زبان فارسي را وقتي نگاشت كه هنوز دو بهار از خزان عمر خواهرش سپري نشده بود. او به سختي به يادمي‌آورد كه شروع ترجمه‌اش سال 58 و پايان آن اندكي به پايان سال 62 بود؛ ترجمه‌اي كه به گفته خودش برخلاف برخي ترجمه‌هاي موجود عاري از افسانه و انباشته از استدلال‌هاي عقلي است.

با توجه به شدت بيماري‌ استاد فولادوند در سال‌هاي اخير بسياي از كارهايش به تعويق افتاده بود و حتي ديگر مطالعه هم نمي‌توانست بكند و نوشته‌هايي از جمله 10 هزار بيت شعر داشت كه به علت بي‌پولي نتوانست آن را چاپ كند و ظاهرا قسمت اين اشعار هم اين بود كه بعد از مرگ شاعرش چاپ شود و شايد هم ...

استاد با وجود اينكه معترف بود ترجمه‌اش نيازمند اصلاحاتي است معتقد بود بسياري از ترجمه‌هاي كنوني از ترجمه او الهام گرفته‌اند؛ خودش در اين باره مي‌گفت: من ترجمه را با عنوان «گل‌هايي از قرآن» شروع كردم و آن موقع مرحوم جمالزاده گفت اي كاش همه قرآن‌‌ها به اين روش ترجمه مي‌شدند، وي در عين حال تاكيد مي‌كرد كه بايد از برخي ترجمه‌ها و پژوهش‌هاي قرآني خرافات‌زدايي شود و دين منهاي خرافات عوام و بدون تعصب‌هاي ناپسند به مردم عرضه شود البته اين هم كار هر كسي نيست و تخصص و تجربه و علم مي‌خواهد.

فولادوند با وجود 30 سال سابقه تدريس در دانشگاه به استخدام رسمي در نيامد و به همين دليل با مشكلات متعدد اقتصادي روبه‌رو بود و حتي بيمه هم نبود تا در دوران پيري كمكي براي او باشد چند سال قبل مسجد‌جامعي، وزير فرهنگ و ارشاد وقت به ديدن او رفت و وقتي فهميد بعد از سي سال تدريس و تحقيق هيچ درآمدي ندارد ماهانه 120 هزار تومان برايش مقرر كرد كه تا آخر عمر با آن ساخت و شايد ...

اما سرانجام فولادوند صبحگاهان 15 مرداد ماه همه اين سختي‌ها، شيريني‌ها و افتخارات را به دنيا واگذارد و به تقدير الهي لبيك گفت و در سن 88 سالگي به ديدار صاحب قرآن رفت.

فولادوند در نگاه ديگران

سيد محمد خاتمي جزء نخستين شخصيت‌هاي مشهور كشور بود كه پيامي در تسليت درگذشت مرحوم فولادوند صادر كرد؛ خاتمي در پيام خود آورده است: درگذشت خسارت‌بار محقق والامقام، قرآن‌پژوه بزرگوار و خدمتگزار شايسته آئين و فرهنگ محمدمهدي فولادوند موجب تأثر فراوان است.

بي‌ترديد خدمات فرهنگي اين عزيز نقش مهمي در اعتلاي فرهنگ ديني داشته است. براي روح پاك او از خداوند طلب مغفرت و آمرزش مي‌كنم و به همه دوستداران علم و ادب و دين تسليت گفته و صبر و اجر براي بازماندگان معزز آرزومندم.

فولادوند با ترجمه قرآن نامش را در سپهر ايران جاودانه ساخت

محمدحسين صفارهرندي، وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي كه غايب امروز مراسم تشييع و تدفين مرحوم فولادوند بود هم با صدور پيامي گفت: فولادوند با ترجمه‌ي قرآن، نامش را در سپهر ايران جاودانه ساخت؛ در اين عرصه سترگ خوش درخشيد و توشه‌ پرباري از اين دنياي خاكي و فاني اندوخت.

وي تاكيد كرده است: «درگذشت مترجم گران‌قدر و دانشمند بزرگ، استاد محمدمهدي فولادوند، كه با ترجمه‌ ارزشمند و پربار قرآن كريم، نام و ياد خود را در دل آحاد ملت مسلمان و سپهر ايران اسلامي جاودانه ساخت، تألمي دوباره را براي جامعه‌ فرزانگان و فرهيختگان در پي داشت.»

صفارهرندي افزوده است: «مرحوم فولادوند كه انديشه‌اش قرآني بود و تلاشش در راستاي زنده نگه داشتن و جاودانه ساختن كلام‌الله، با همت و تلاش بي‌دريغش، رسالت بزرگي را بر دوش كشيد، تا در سايه‌ آن، جهانيان از گنجينه‌ بي‌نهايت كلام آسماني بهره‌مند شوند. فولادوند با ترجمه‌ي قرآن، نامش را در سپهر ايران جاودانه ساخت. فولادوند در اين عرصه سترگ خوش درخشيد و توشه‌ پرباري از اين دنياي خاكي و فاني اندوخت.»

باقيات الصالحات به جاي مانده از فولادوند نجات‌بخش او در آخرت است

گرمارودي معتقد است ايران با درگذشت مرحوم فولادوند، يك قرآن‌پژوه و مترجم ارزشمند قرآن را از دست داده است و اميدورام باقيات الصالحات به جاي مانده از فولادوند، نجات‌بخش او در آخرت باشد، كه قطعا چنين خواهد بود.

اين مترجم به چندين زبان دنيا مسلط بود و قرآن را به زبان فرانسه نيز ترجمه كرده است، فولادوند از نظر شخصيتي نيز انساني وارسته و فاضل بود.

ترجمه فولادوند، ترجمه‌هاي قبل از خود را به دليل ويژگي‌هاي خاصي كه داشت، كمرنگ كرد، تا پيش از آن ترجمه‌هاي قرآن نامفهوم و لفظ‌به‌لفظ بود، اما ترجمه فولادوند بسيار مفهوم و روان بود، به همين دليل بيشتر مخاطبان تمايل به استفاده از ترجمه ايشان نشان دادند.

سي‌سال از عمر گرانمايه فولادوند صرف ترجمه قرآن شد

حجت‌الاسلام‌والمسلمين «محمدعلي مهدوي‌راد» از محققان ديني نيز درباره مرحوم فولادوند مي‌گويد: برخلاف بسياري از مترجمان كه در فاصله كوتاهي قرآن را ترجمه مي‌كنند، در حدود سي‌سال بر روي اين ترجمه متمركز شد كه زمان زيادي است. دقت زياد فولادوند سبب شد تا ترجمه مرحوم فولادوند تأمل‌برانگيز و روان از كار درآيد، اين ترجمه بارها و بارها چاپ و مورد استفاده قرار گرفته‌است، كه اين نشان‌دهنده خوب بودن ترجمه است.

نويسنده كتاب «نگارش‌هاي قرآني» درباره امتياز اين ترجمه گفت: مهم‌ترين امتياز ترجمه مرحوم فولادوند ايجاز و گزيده‌نويسي است؛ مرحوم فولادوند تلاش كرد، از حجم كمي ترجمه به صورت كاملي بكاهد؛ هم گزينش واژه‌ها بسيار دقيق است و هم حجم كمي بخش فارسي در مقابل بخش عربي كم است؛ گاهي دقيقا يك خط فارسي در مقابل يك خط عربي قرار مي‌گيرد؛ اين قدر ترجمه را همسان درآوردن و در عين حال روايي و سلامت متن را نگاه‌داشتن كار بسيار دشواري است.

اين مترجم تصريح كرد: ترجمه مرحوم فولادوند جزو ترجمه‌هايي است كه نقطه ضعف خاصي ندارد. تأثير بسياري بر ترجمه‌هاي پس از خود بر جاي گذاشت.

ارزش خادمان قرآن ‌مانند فولادوند در زمان حيات‌شان كشف شود

طاهره صفارزاده معتقد است مسئولان فرهنگي كشور در قبال اين خدمتگزاران به قرآن مسئوليت دارند، بايد به اين خادمين قرآن در زمان حيات رسيدگي شود. اين افراد همه سرمايه‌هاي زندگي خود را بر روي كار قرآن‌پژوهي وقف كرده‌اند و در پايان عمر بايد به اين كار آن‌ها پاسخي مناسب و در شأن داد.

اين مترجم قرآن تصريح كرد: ترجمه مرحوم «محمد‌مهدي فولادوند» به‌دليل توانايي‌هاي بالاي مترجم از فارسي روان و خوبي بهره‌مند است، معادل‌هاي فارسي به درستي جايگزين لغات و اصطلاحات عربي شده است، اين ترجمه مفهوم را به خوبي منتقل مي‌كند و به دليل توانايي بالاي مترجم به زبان عربي و فارسي از ايرادات ساير ترجمه‌ها تا حد زيادي به‌دور است.

وي در پايان گفت: ترجمه فولادوند از قرآن وقتي با ترجمه‌هاي تحت‌اللفظي قبل از آن مقايسه شود پي به ارزش، دقت نظر و كلام‌شناسي وافر اين مترجم مي‌بريم و آن‌گاه است كه به ارزش ترجمه او واقف مي‌شويم.

مرحوم فولادوند در تمام عمر ساده زيست

عبدالمجيد معاديخواه، مترجم قرآن هم در گفت و گو با ايكنا مي‌گويد: مرحوم فولادوند نتيجه نسلي از تاريخ بود كه نسبت به مسائل اسلامي نگاه خاصي داشتند.

وي با اشاره به ويژگي برجسته ترجمه قرآن فولادوند بيان كرد: روشن است كه ترجمه مرحوم استاد فولادوند از قرآن كريم يكي از بهترين ترجمه‌ها در زمان معاصر است و آن مرحوم راهي تازه را پيش روي ساير ترجمه‌هاي قرآن گشود.

معادي‌خواه گفت: كساني كه به خدمات فرهنگي مي‌پردازند، سرمايه جواني و تمام زندگي خود را صرف اين كشور و فرهنگ قرآني كرده‌اند و نخستين وظيفه متوليان فرهنگي رسيدگي به آن‌ها است.

معاديخواه در پايان بيان كرد: قرآن‌‌پژوهان و مترجمان قرآن باحضور در اين عرصه هيچ‌گاه چشم‌داشتي براي دريافت‌هاي مادي ندارند؛ اما متأسفانه يكي از خصوصيات جامعه ما اين است كه به افراد علمي پس از مرگ توجه مي‌شود و اين ديدگاهي است كه بايد تغيير كند.

دستگاه‌هايي مانند اوقاف و ارشاد بايد از مترجمان حمايت كنند

حسن بيادي» نائب‌رئيس شوراي اسلامي شهر تهران در حاشيه مراسم تشييع پيكر مرحوم فولادوند به ايكنا گفت: مترجمان جايگاه ويژه‌اي در بين خادمان قرآني دارند زيرا بخش عمده‌اي از معارف قرآني از طريق ترجمه حاصل مي‌شود، به‌ويژه اگر مانند ترجمه فولادوند ترجمه خوبي باشد.

وي افزود: كار ترجمه كاري بس عظيم است و مترجم بايد در ادبيات عرب و فارسي تبحر كافي داشته باشد. ترجمه محمد‌مهدي فولادوند ترجمه بسيار ارزشمندي است. مرحوم فولادوند با تسلطي كه به زبان عربي، فارسي و فرانسه داشت توانست معادل‌هايي مناسبي براي لغات قرآن جايگزين كند، اگرچه مترجمان خوب ديگري هم در عرصه ترجمه فعاليت مي‌كنند.

بيادي در پاسخ به اين پرسش كه جامعه و نهادهاي دولتي چه وظايفي در قبال اين خادمان قرآن دارند گفت: دليلي وجود ندارد كه ترجمه شغلي دولتي باشد. بسياري از افراد در كنار كارهاي اصلي خود به ترجمه قرآن هم مي‌پردازند ولي دستگاه‌هايي مانند اوقاف و ارشاد بايد از امر ترجمه و مترجمان حمايت كنند.

فولادوند خدمتي بزرگ به عرصه ترجمه قرآن كرد

حجت‌الاسلام و المسلمين «سيدمحمود دعايي» مديرمسئول روزنامه اطلاعات، در حاشيه مراسم تشييع پيكر مرحوم فولادوند در گفت‌و‌گو با خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا) با بيان اين مطلب گفت: ترجمه قرآن مرحوم فولادوند يكي از سليس‌ترين و روان‌ترين ترجمه‌هاي فارسي است.

وي ادامه داد: اين ترجمه به‌مانند برخي از ترجمه‌ها كه تنها براي عده‌اي خاص مناسب‌اند، نيست، بلكه اين ترجمه براي همه قشرها، سليقه‌ها و محافل مناسب است و بسيار مورد استفاده قرارمي‌گيرد.

دعايي در پايان ضمن تسليت به جامعه ايران و طلب مغرفت براي آن‌ مرحوم فولادوند، او را مردي فاضل و وارسته دانست.

و اينجاست انتهاي عشق به قرآن

مرگ حق است و براي نيكان ابتداي سعادت و دنيا هم وادي و سرزميني براي آزمون و آزمايش تا بيازمايند كه چه كس نيكو عمل‌تر است و به تعبير قرآن «ليبلوكم ايكم احسن عملا» تا پس از آزمايشش، فردوس و جنت موعود را به او هديه دهند اما اين همه پند و تذكري است تا در دنيا قدر يك‌ديگر را بيشتر بدانيم.

روحش شاد و يادش گرامي

گزارش از علي فرج‌زاده
چهارشنبه 16 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 231]