نگاهي به نقش زنان در پيروزي انقلاب مشروطه

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: نگاهي به نقش زنان در پيروزي انقلاب مشروطه
نهضت مشروطه به عنوان يكي از مهمترين و قابل تامل ترين رخدادهاي صد سال گذشته ايران همواره محل مطالعه و بررسي عوامل موثر در شكل گيري و تحقق آن بوده است.

بررسي نقش اقشار مختلف اجتماعي از جمله زنان در ايجاد همبستگي و وفاق براي به كرسي نشاندن مفهوم قانون از مباحثي است كه بايد در مطالعه و آسيب شناسي نهضت مشروطه همواره مورد اهتمام قرار گيرد و بخشي از مطالعات مشروطه شناسي به آن اختصاص يابد.
انقلاب مشروطه ايران كه در 14 مرداد سال 1285 با امضاي فرمان مشروطيت توسط شاه قجر به پيروزي رسيد و رنج ها و آلام مردم محنت كشيده و رنج آزموده را به بار نشاند ، از پشتوانه هاي تشكيلاتي و فكري قدرتمندي برخوردار بود.
هر چند در بررسي آسيب شناسانه اين نهضت يكصد ساله ، همين ادعا به عنوان يكي از علل سقوط مشروطه و حاكميت استبداد بحث مي شود اما پرداختن به نقش سازنده كار تشكيلاتي متناسب با زنان در شكست استبداداز مواردي است كه بايد مورد بررسي قرار گيرد.
زنان ايراني كه به دلايل مختلف همواره در انزوا قرار داشته و حضور چندان موثري در متن اجتماع نداشتند در برهه هاي سرنوشت سازي از تاريخ معاصر ايران از جمله انقلاب مشروطه به عنوان يكي از پيشگامان اين نهضت آزادي خواهانه ايفاي نقش كردند.
در منابع متعدد و معتبر تاريخي از نقش زنان مشروطه خواه به عنوان يكي از مهمترين اقشار مشروطه خواه در تحقق آن ياد شده است.
درحاليكه تاپيش از رويدادهاي انقلاب مشروطه زنان بيشتر به عنوان "ضعيفه" شناخته مي شدند ، همراهي آنان در آوردن علماي مشروطه خواه به مساجد براي ايراد سخنراني از برجستگي هاي ممتاز تاريخ نسوان در اين برهه حساس است.
"زن حيدر خان" از جمله زنان مشروطه خواه باكمك ديگر زنان از جمله افرادي بود كه ضمن ايجاد هماهنگي براي آوردن علما به مسجد با همراهي زنان ديگر مسووليت حفظ جان آنها را نيز بر عهده مي گرفت.
وي با پنهان كردن چماق در زير چادرش هنگام سخنراني علما در مسجد حاضر بود و مسووليت جلوگيري از اغتشاش را عهده دار مي شد.
واقعه بازگشت علما از مهاجرت صغري ، بستن بازار و حضور در ارگ براي گفتگو با مظفرالدين شاه، بي حضور زنان ممكن نبود و زنان با پوشش مرسوم آن زمان ، روبند و چادر حاضر مي شدند.
"عمه ميرزا جهانگيرخان صور اسرافيل" نيز ماموريت يافته بود تا نامه انجمن ملي را به شاه تحويل دهد.
كه در بالاي سر برگ اين نامه يك دست سرخ طراحي شده بود كه ششلولي در دست داشت و حاوي پيام مرگ بود.
پس از مهاجرت كبري نيز تقاضاي عدالتخانه جاي خود را به مجلس داد.
مهاجرت روحانيون از سويي و بدرفتاري عين الدوله از سوي ديگر ، زمينه را براي حضور در سفارت انگليس در تهران فراهم آورد.
شايعه " چادر زدن زنان در خيابان منتهي به سفارت انگليس" نيز از جمله مسايلي بود كه با توجه به حساسيت امر شرايط را براي امور بعدي فراهم نمود.
يكي ديگر از زنان مشروطه خواه "ربابه سيف السادات" نام داشت كه به دليل علاقه مندي به مشروطه ، به رغم ميل برادران مستبد خود ، جمعي از مبارزان راه مشروطه را در منزل خود پناه داد و مراقبت كرد.
اين بانوي آزادي خواه تبريزي به يكي از مبارزان مشروطه به نام رضازاده در منزل خودپناه داد تا زماني كه او را به طور پنهاني از منزل خارج ساختند.
بانوي ديگر تبريزي ، "بلقيس آذرطلعت" نام داشت كه داستان وي با توجه به اينكه در انجمن غيبي زنان حضور داشت، شگفت تر مي باشد.
در انجمن فوق كه وظيفه عده اي در آن تهيه عروسك واسباب بازي براي كودكان شهداي راه مشروطه بود به ابتكار بلقيس براي تزيين بيشتر عروسك ها از پوكه هاي خالي استفاده مي شد.
پس از صدور فرمان مشروطيت ، مجلس و نمايندگان آن با مشكلات اساسي مواجه شدند كه فايق آمدن بر آنها نيازمند روح همبستگي و مساعدت مردمي بود.
يكي از مهمترين اين مشكلات استقراض از دول بيگانه بود كه نمايندگان ضمن مخالفت با وصول اين قرض ، راي به تاسيس بانك ملي با اتكا به سرمايه مالي مردم دادند.
فداكاري زنان آزاديخواه در تامين سرمايه اين بانك با به فروش رساندن جواهرات تزييني خود از نمونه هاي جالب از خودگذشتگي اين قشر تاثيرگذار در پيروزي انقلاب مشروطه بود.
زنان همچنين با انتشار نشريات و بيانيه ها و برگزاري ميتينگ ها و سخنراني ها نقش ارزشمندي در تامين سرمايه ي مورد نياز بانك ملي ايفا كردند.
در اين مقطع حساس ، پيرزنان بيوه اي كه در فلاكت محض دست و پا مي زدند براي مساعدت در تاسيس اين بانك هر آنچه را در بساط داشتند ، تقديم مجلس مي كردند كه اين خود از جمله رشادت هاي زن ايراني در تاريخ معاصر است.
در برخي منابع تاريخي از حضور يك زن رخت شور در مجلس شوراي ملي خبر داده شده كه توانسته تنها 10 ريال براي تاسيس بانك ملي در نظر بگيرد.
برخي زنان اعيان و اشراف نيز در جريان تاسيس بانك ملي ، تا سقف 10 هزار ريال به مجلس تقديم كردند.
حضور آگاهانه زنان ايراني در آن دوران از جمله برجستگي هاي تاريخ مشاركت سياسي زنان ايراني است كه همواره مورد توجه و اعتناست.
مشاركت زنان در حيات سياسي و اجتماعي جامعه از طريق تشكيل انجمن ها و انتشار نشريات به عنوان يكي از مهمترين فصول تاريخ معاصر ايران قابل بحث و بررسي است.
توسعه روزنامه نگاري نيز از بارزترين جنبه هاي نهضت مشروطيت بود به طوري كه زنان نيز به منظور بسط انديشه هاي آزاديخواهانه ، اقدام به تاسيس روزنامه كردند.
آنان بر اين باور بودند كه يكي از راه هايي كه اسباب بيداري ملت پاكدامن ايران را فراهم مي سازد ، نطق و نگارش ميهن دوستان واقعي كشور است.
يكي از نخستين نشرياتي كه توسط زنان ايراني در آن دوران منتشر شد،نشريه " دانش " بود كه آن را همسر "حسين كحال" منتشر مي كرد.
اين هفته نامه عموما در ارتباط با مسايل بهداشتي و پزشكي و فنون خانه داري مطالبي منتشر مي كرد و زنان و دختران محجبه اي را كه در خانه ها محبوس بودند ،به علم آموزي و سوادآموزي تشويق كرده و اين ايده را بسط مي داد كه "زن بي سواد ، صاحب عقل و تميز" نخواهد شد.
البته اين نشريه عموما به طبقات بالاي جامعه اختصاص داشت و اين يكي از از ايرادات آن بود كه نمي توانست با توده هاي پايين جامعه ارتباط برقرار كند چرا كه به اهداف و مطالبات زنان و انجمن هاي اصلاحطلب توجهي نداشت.
نشريه "شكوفه" نيز دومين نشريه زنان ايراني بود كه توسط مريم عميد در تهران منتشر شد.
اين روزنامه طرفداران بسياري داشت و توانسته بود با آگاه كردن زنان به مبارزه با جهل و خرافات اقدام كند.
اين روزنامه علاوه بر طرح مباحثي در ارتباط با حقوق زن و مرد ، مدارس دخترانه و لزوم سواد آموزي زنان و دختران جامعه و همچنين مخالفت با ازدواج هاي زودرس،در ارتباط با حفظ استقلال ملي و مبارزه با نفوذ بيگانگان و نيز تحريم كالاهاي خارجي مطالبي نوشت.
يكي ديگر از مهمترين نشريات زنان در عصر مشروطه ،نشريه "زبان زنان" بود كه در اصفهان زير نظر "صديقه دولت آبادي" منتشر مي شد.
اين نشريه هر چند مانند همتايان خود به مسايل خانگي زنان اشاره مي كرد اما بعدها رويه و خط مشي خود را تغيير داد و به سياسي نويسي روي آورد.
اين نشريه همواره مي كوشيد تا زباني ساده و همه فهم داشته باشد تا بتواند با همه اقشار اجتماعي ارتباط برقرار كند.
ديگر نشريه تاثيرگذار آن دوران ،نشريه "نامه بانوان" است كه به سردبيري شهناز آزاد ، همسر ابوالقاسم آزاد منتشر مي شد.
نامه بانوان ، 11 ماه منتشر شد و بعدها مدير مسئولش راهي زندان شد.
اين نشريه نيز بر آن بود تا زمينه آگاهي بين زنان را افزايش دهد تا ميزان بي سوادي بين اين قشر اجتماعي كاهش يابد.
7223/518/586/ 607 شماره 740 ساعت 19:00 تمام
شنبه 12 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 153]