راوی آدم های حاشیه ای نگاهی کوتاه به آثار شروود آندرسن

واضح آرشیو وب فارسی:سایت رسیک: شروود آندرسن
از نویسندگان و شاعران عصر طلایی داستان کوتاه در آمریکا است که سال ۱۸۷۶ در شهر کامدن ایالت اوهایو در یک خانواده فقیر متولد شد. آندرسن به دلیل فقر زیاد تحصیلات منظمی نکرد و برای کسب درآمد به کارهایی مثل دوچرخه سازی و تبلیغات تجاری و رنگسازی مشغول شد. ولی کم کم در حوالی سال ۱۹۱۳ به ادبیات روی آورد. آندرسن هم از نویسندگانی بود که نخستین توفیق ادبی اش را در میانسالی به دست آورد. آندرسن در ۱۵ فوریه ۱۹۱۵ در گذشت .
آثار شروود آندرسن عموما داستان های کوتاهی است در مورد طبقه متوسط جامعه امریکا. داستان گروهی از آدم ها که در حاشیه اجتماع هستند و معمولا از زندگی شکایت دارند و همیشه آرزو می کنند کاش این طور نبود و از این جهت به خیالبافی و تنهایی پناهنده می شوند. آدم هایی که در حسرت دوران جوانی و کودکی شان آه می کشند. در داستان ماجرا ما با بحران تنهایی بشر امروز مواجهیم . بحرانی که خرافات و کوتاه اندیشی به آن دامن می زند. دختری زیبا در جوانی عاشق مردی می شود و مرد که مجبور است برای کار به شهری بزرگ برود رفته رفته معشوقه جوانش را فراموش می کند. داستان به همین سادگی شکل می گیرد و یک رشته اتفاقات که با نخی نامریی به هم متصل است پیش می آید. داستان از حوادث کوچکی تشکیل شده که همگی داستان را می برد به سمتی که خواننده متوجه می شود با متنی آسیب شناسانه مواجه است . شخصیت زن در داستان ماجرا موجودی است خودآزار که قربانی ذهن شایعه ساز اجتماع و البته افکار تابو ساز خودش است . آدم های آثار آندرسن از زندگی توقع زیادی ندارند. آرزوهای شان کوچک و به ظاهر دست یافتنی است . اما تلخی ماجرا از آنجا شروع می شود که خواننده می فهمد همین آرزوهای پیش پا افتاده هم برای آدم های متوسط الحال در حد خواب و خیالی بعید است .
داستان گروهی از آدم ها که در حاشیه اجتماع هستند و معمولا از زندگی شکایت دارند و همیشه آرزو می کنند کاش این طور نبود و از این جهت به خیالبافی و تنهایی پناهنده می شوند.آدم ها شخصیت های آندرسن ساکنین جامعه امریکایی هستند که از رفاه زندگی امریکایی نصیبی نبرده اند و تنها سهم شان از تلاش برای رسیدن به نقطه اوج در پایان تنگدستی و گمنامی است . شاید از این جهت باشد که آدم های آندرسن لحنی مالیخولیایی دارند و فضاها همگی نشان از یک اندوه پنهان دارد. اندوهی که در لایه های رویی داستان حتی رنگی از طنزی ریشخندآمیز دارد اما در سطوح پنهانی داستان روایتی تلخ از عزلت و تنهایی است .

قصه های آندرسن در ظاهر از ماجرایی چنان عادی برخور دارند که شاید بسختی بتوان آنها را تعریف کرد. اما همین سادگی داستان اشاره ای فلسفی بسادگی بغرنج زندگی است . آندرسن یک قصه گویی تمام معناست . راوی آندرسن سخنگوی تنهایی است که وعظ نمی کند و با آنکه دانای کل است اما اطلاعاتش را از آدم ها و وقایع یکباره بر سر خواننده نمی ریزد. راوی فقط قصه یی می گوید و در این حالت شاید بشود گفت ارزش های چنین داستانی بیشتر پنهان است تا آشکار. آنچه آندرسن می خواهد بگوید همگی در فرم و شیوه نگارش داستان و پرداخت شخصیت ها مستتر است و این خواننده موشکاف است که باید از بین اتفاقات ساده زندگی مفاهیم بزرگی را که نویسنده مد نظر دارد درک کند.

تنهایی ، دلسردی بی عدالتی و فقر… موضوعاتی هستند که آندرسن با دلسوزی و تیزبینی روانشناسانه ای به آنها می پردازد و از این جهت آثار آندرسن در حیطه داستان های اجتماعی و انتقادی قرار می گیرند.
نکته دیگری که در آثار آندرسن قابل توجه است ریتم و میزان گفت وگو در داستان هایش است . گفت وگو در داستان های آندرسن معمولا در حداقل ممکن و حتی گاه مثل امری اتفاقی و ناگهانی است . آندرسن منتهای خست را در گفت و گو در داستان هایش دارد اما از آنجا که ریتم و وزن گفت وگوها در ایجاد تعلیق و گره گشایی تعیین شده خواننده هیچ کمبودی از کمی دیالوگ بین آدم های داستان حس نمی کند. گفتار در داستان های آندرسن در سه قالب خودگویی مکالمه یا گفتار راوی دانای کل که قصه را تعریف می کند می آید و این ترتیب فضاها و سوژه های مختلف را با وزن و ریتم مناسب هم داستان می سازد. گفت و گو حتی خودگویی در آثار آندرسن بسیاری از اوقات نقطه اوج و تثبیت کننده موقعیت داستان است . بطور مثال در داستان ماجرا چند کلمه یی که دختر در حالتی جنون آمیز با خودش می گوید عمق تنهایی قهرمان داستان را نشان می دهد و می توان گفت ضربه نهایی را وارد می کند. یا در داستان تخم مرغ نقطه اوج داستان هنگامی است که پدر نعره زنان وارد اتاق می شود و کنار بچه و همسرش اشک می ریزد.
آندرسن منتهای خست را در گفت و گو در داستان هایش دارد اما از آنجا که ریتم و وزن گفت وگوها در ایجاد تعلیق و گره گشایی تعیین شده خواننده هیچ کمبودی از کمی دیالوگ بین آدم های داستان حس نمی کند.آندرسنآندرسن
خوب بدین نکته واقف است که داستان کوتاه برشی بسیار کوچک از کیک بزرگ هستی است و از این جهت نقش گفت و گو برای تکمیل این برش و تمایز آن از مقاطع دیگر زندگی بسیار اهمیت دارد. کمی گفت وگو در داستان های آندرسن شخصیت های قصه هایش را آدم هایی انتزاعی و نمادین کرده که در فضایی وهم آلود بیشترین تاثیر را بر خواننده می گذارند. آندرسن معمولا از اسطوره ها در داستان هایش استفاده نمی کند. اما او هم زبان سمبولیسم خودش را دارد. سمبولیسمی که در سبک رئال آندرسن بسیار خوب بیان شده . نمادها در داستان های آندرسن موروثی نیستند بلکه به ضرورت داستان از دل ماجرا جوشیده و خواننده را به دل داستان کشانده . گاهی یک جزء به تنهایی نشانه معانی بسیاری می شود. مثلا یک طبقه اجتماعی نشانگر تمام گذشته و حال شخصیت داستان است . در داستان تخم مرغ درگیری یک خانواده برای رسیدن به اوج و طی کردن پله های ترقی و درنهایت کله پا شدن شان را شاهد هستیم . در تمام طول داستان اشاره مستقیم به تخم مرغ به عنوان سمبولی از جنین و نطفه زندگی و پیچیدگی مساله حیات و آرزوی نابودی و خلاص شدن از شر آن نکته اساسی در ساختار این قصه است .
آندرسن در تخم مرغ با اشاره به طبقه اجتماعی آدم های داستانش در واقع یک پس زمینه ذهنی از پیشینه قهرمانانش به خواننده داده و با دیدی فلسفی و جملات روانی که نیشی از طنز هم دارند داستان را پیش می برد. و در پایان با این جمله که چرا تخم مرغ باید باشد ؟ علت هستی را زیر سوال برده .

در داستان های آندرسن راوی معمولا شخصیت اصلی داستان نیست . مثلا در داستان ماجرا راوی دانای کلی است که با لحنی فلسفی و طعن آمیز ماجرای آلیس هایندمن را تعریف می کند و با اینکه لحنی بی طرفانه دارد اما خواننده را تا نقطه بحران آلیس پیش می برد و در این راه آلیس را پیش چشم خواننده روانکاوی می کند. در داستان شهرک غریب با اینکه راوی یکی از شخصیت های اصلی داستان است . اما روایت روایت او نیست . بلکه با خواندن داستان خواننده حس می کند شخصیت اصلی قصه دختر دانشجویی است که راوی فقط یک دفعه به آن اشاره می کند و گویی نگاه امروز راوی به زندگی تحت تاثیر مستقیم و قوی آن دختر بوده .

آدم ها در تخم مرغ راوی از فاصله سال ها بعد به گذشته مادر و مادرش نگاه می کند. البته او دانای کل نیست . چرا که راوی در کودکی شاهد اتفاقاتی بوده که امروز آنها را تعریف می کند بنابراین منطقی است که خیلی از ماجراها یا در خاطرش نمانده باشد یا از ذهنش پوشیده مانده باشد یا اینکه به دلیل نداشتن قدرت تحلیل کافی از خاطرش رفته باشد. اگرچه او تقریبا می داند یکایک شخصیت ها به چه می اندیشیده اند و از آنجا که روایت داستان برایش خطری ندارد بی طرفانه خواننده را به سمت قضاوتی صحیح پیش می برد. ساختار قصه های آندرسن تشکیل شده از رشته یی از وقایع که بطور اتفاقی کنار هم چیده شده اما این ترتیب اصلا ساختگی نیست بلکه نویسنده با هوشیاری و دقت و توجه بموقع به جزییات ماجرای داستانش را خلق کرده و این همه در حالی است که در نگاه اول شاید طرح داستان ساده و خام به نظر آید. ولی در واقع چیزی که در داستان های آندرسن حرف اول را می زند حکایت است . شاید ظاهرا اتفاق بزرگی در شرف نباشد اما آدم های داستان آندرسن دچار بحران های بزرگ روحی و ادراکی هستند که در طول داستان خودشان را نشان می دهند. آندرسن برای تعریف فضاها و شخصیت هایش از کمترین جملات استفاده می کند و این همه را به نقل از راوی گذشته نگرش چنان بیان می کند که برای ما باورپذیر باشد. بدون شک مطالعه آثار آندرسن برای کسانی که در نوشتن هنوز درگیر پرداخت بیش از حد جزییات هستند بی فایده نیست .

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت رسیک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 819]