يك پژوهشگر ميراث فرهنگي در گفت‌وگو باايسنا: يك درصد فرهنگ عامه و گويش ايران نيز بااين روند براي بشر نمي‌ماند 90 درصد ميدان‌هاي باستانشناسي ايران دست خورده‌اند

واضح آرشیو وب فارسی:ايسنا: يك پژوهشگر ميراث فرهنگي در گفت‌وگو باايسنا: يك درصد فرهنگ عامه و گويش ايران نيز بااين روند براي بشر نمي‌ماند 90 درصد ميدان‌هاي باستانشناسي ايران دست خورده‌اند
خبرگزاري دانشجويان ايران - يزد
سرويس: شهرستان‌ها

يك پژوهشگر ميراث فرهنگي در يزد گفت: بيش از 90 درصد ميدان‌هاي باستاشناختي ايران متاسفانه پس از انقلاب دست خورده و زير و رو شده‌اند و در نتيجه تاريخ سياسي، اقتصادي، اجتماعي و علمي ايران پاك مي‌شود.

دكتر وحيد ذوالفقاري با خبرنگار «ميراث و گردشگري» خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) منطقه يزد، به گفت‌وگو تفصيلي پرداخت كه اين مصاحبه به اين قرار است؛

-دكتر ذوالفقاري از چه زمان به فرهنگ و زبان علاقمند شديد؟

از نوجواني. يادم مي‌آيد نوجواني بيقرار و جستجوگر بودم كه سكه‌هاي قديمي پشت ويترين هاي ميدان نقش جهان اصفهان مرا به شور مي‌آورد و نيز خرابه‌هاي زرتشتيان يزد كه به هند رفته بودند مرا كنجكاو مي‌كرد.گاهي مي‌شد كه چندين مجله مي‌گرفتم؛ ماشين دانشمند جوانان و تحت تاثير دوستي عضو كتابخانه شدم و به گردآوري سكه پرداختم.

-آيا مي‌توانيد نمونه‌اي از خدماتي كه براي فرهنگ ايران انجام داده‌ايد ياد كنيد؟

بله، در عرصه ميداني نمونه‌اش نجات دادن كتابخانه آتش بهرام قديم (كتابخانه دستور نامدار دستور شهريار) است.7 ماه از زندگيم را گذاتشتم روي اين كار و سرانجام توانستم آن را يافته و جلوي فروش اندك اندك اين مجموعه توسط دزدان و عتيقه فروشان را بگيرم.

از اهميت اين كتابخانه بايد نمونه‌اي بياورم "بن دهشن ايراني" در اصل از نسخه‌هاي اين كتابخانه بوده است كه نخست بار به دست دستور تيرانداز در هند چاپ شد و اكنون مشهور پهلوي شناسان جهان است.

-اكنون چه كاري در دست پژوهش داريد؟

-آيا كاري هم زير چاپ داريد؟

بله، الوحشيات ابوتمام در نشر ميراث مكتوب كه كهن‌ترين نسخه از 2 نسخه موجودالوحشيات در جهان است(رونويس 550ه.ق) را كه در يزد خريده ام با مقدمه و تعليقات به چاپ خواهيم رساند. مقدمه‌اي به زبان عربي ني از استاد مهدوي دامغاني بر آغاز اين كتاب مي‌آيد. اين كتاب تقريبا اهميت شاهنامه ما را براي عرب‌ها دارد و نويسنده‌اش آن‌ را در آغاز سده سوم كوچي ماهي (هجري قمري) در كتابخانه همدان دست چين كرده و جنگي موضوع‌بندي شده از سروده‌هاي تازيان كمي پيش از اسلام و در دو سده نخست است كه نام وحشيات (به سان رباعيات و ...) برآن نهاده!

-درباره فلسفه چطور؟

رساله‌اي از منصفات باباافضل مرقي كاشاني با دوست و زوج پژوهشيم دكترمحمدرضا ابويي مهريزي كه با كهن‌ترين نسخه آن تنها 2 سال فاصله دارد در دست اجرا است و در بزرگداشتي كه امسال در دانشگاه كاشان براي باباافضل برگزار مي‌شود ارائه خواهد شد.

-نظرتان در خصوص انتقال ميراث فرهنگي به بيرون از كشور چيست؟

درست است كه آنجا بهتر نگهداري مي‌شود.اصولا اميد چنداني ندارم كه ميراث مكتوب و اشياء به مدت چند سده بتواند در موزها و كتابخانه‌هاي ايران بماند ولي مهمتر اين است كه اگر اشيايي از زير خاك بيرون آمد، نام مكان پيدا شدن بر آنها بخورد. به نظر من بيش از 90 درصد ارزش اشياء به يادكردن جاي كشف و حتي لايه باستان شناسي كشف بستگي دارد نه خود اثر.

وي ادامه داد: بيش از 90 درصد ميدان‌هاي باستاشناختي ايران متاسفانه پس از انقلاب دست خورده و زير و رو شده‌اند و در نتيجه تاريخ سياسي، اقتصادي، اجتماعي و علمي ايران پاك مي‌شود. اين مسأله را درباره نوشته‌ها به گونه‌اي درست مي‌دانم.

دكتر ذوالفقاري خاطرنشان كرد: يكي از بزرگترين وظايف فهرست‌نگاران، نوشته تاريخچه نسخه‌ها است كه با راه يافتن نسخ به بازار و بازار خارجه معمولا اين دادگان از دست مي‌رود. (اگرچه مي‌توان حدس زد كه مثلا 70 تا 80 درصد نسخ عتيقه فروش‌هاي يزد از آن خود يزد بوده است) اگر كتابخانه‌ها با بودجه‌اي حتي اندك اقدام به خريد نسخه‌ها مي‌كردند. علاوه بر مسائل علمي پژوهشي به قول استاد افشار جو فرهنگي شهرشان در گذشته نيز آشكار مي‌ماند، زيرا از صاحبان و منازل خريده بودند و حتي آبشخورهاي علمي هر انديشمند و دانشمندي از كتاب‌هاي مورد رجوع او آشكار مي‌شد.

درباره نامه‌ها و كاغذها كه وضع از اين هم بدتر است مثلا از يك مجموعه نامه يزد، پاره‌اي ممكن است به تهران، اصفهان، مشهد، امارات، انگليس، امريكا و غيره برود و ديگر نتوان مجموعه صدرالعلماي يزد را درست انتشار داد و تاريخ ايران پاك مي‌شود. از اينها بدتر، شنيده‌ام با شستن نامه‌هاي كهنه براي سرمشق خطاطي استفاده شده!! ديده‌ام كه نامه دور ريخته شده ( براي حفظ اسرار و غيره) و پاكت و يا تمبر فروخته شده و يا شنيده‌ام يك گوني كاغذ در محله‌اي از يزد زير ديك آتش امام حسين كرده‌اند و همچنين در اينترنت ديده‌ام كه پاكت‌هاي ايران (بيشتر متعلق به يزد) را براي فروش در فرانسه عرضه كرده بودند. ظاهرا پس از انقلاب برخي كشورهاي جنوب ايران، نقش پروازگاه ميراث فرهنگي ايران به غرب را دارند. چرا كه ميراث سرمايه مادي و معنوي ايران است.

-به نظر شما چه اندازه از نسخه‌هاي يزد در يزد حفظ شده است؟

نمي‌توان درست گفت چه اندازه ولي مشهور است كه يك پنجم عتيقه يزد مانده و باقي را برده‌اند. شايد بتوان گفت اگر هنوز هم كسي پول يك يا دو آپارتمان تهران را در اين كار بگذارد بزرگترين كتابخانه نسخ خطي جهان اسلام را فراهم آورد! زنده ياد وزيري قريب به 5 هزار نسخه دستنويس در كتابخانه‌اش در يزد نگهداري كرد ولي پس از مرگ او اين شمار در همين حدود ماند و آستان قدس بايد اين روند را دوباره در كتابخانه وزيري يزد فعال كند.

-آيا مي‌توانيد از اهميت ميراث نوشتاري يزد بگوييد؟

يزد ناصري 30 مجتهد داشته، يزد مهمترين مركز زرتشتيان جهان و از مراكز يهوديان و بهاييان بوده است. يزد ناصري به پژوهش دكتر محمدحسن ميرحسيني از بزرگترين مراكز تجاري ايران بوده است.

وي معتقد است: پس از ويراني نيشابور بوسيله مغول يزد از مراكز دانشمندان شد و البته پيش از آن هم با دانش پروري كاكويان و اتابكان يزد بود. با دهها دليل يزد مهم است و بايد نوشته‌هايش براي ايران و جهان به نام يزد نگاهداري و استفاده شود.

-آيا اين به معني كم اهميتي شهرهاي ديگر است؟

نه، يادم مي‌آيد چند سال پيش روبه روي دانشگاه تهران كتابهايي را مغازه‌اي ساندويچي روي هم ريخته بودند و هر كدام را 100 تومان مي‌فروختند!! در آن ميان چند كلاسور توجهم را جلب كرد آنها را خريدم مي‌دانيد چه بود؟؟ به گفته يكي از كارشناسان شايد حاصل 60 سال تلاش يك كيمياگر در اين روزگار اخير كه حتي تا مرحله تشميع پيش رفته بود.

-اكنون در زمينه فرهنگ و گويش چه كاري را فوري‌تر مي‌دانيد؟

يكي از اوژانسي‌ترين كارها تشكيل گروهاي گردآوري فرهنگ عامه(فولكور) و گويش و لهجه در شهرها و ‌روستاها است كه با هزينه‌اي بسيار كم بزرگترين كار انجام شدني خواهد بود. اكنون زمان پژوهش كتابخانه نيست. كسي كه فولكور جمع كند، نامش در آينده، از هر پژوهشگر كتابخانه‌اي جاودانه‌تر خواهد شد. چرا كه فولكور خوراك پژوهشگران در آينده است. به گونه اي كه اكنون پيش مي‌رود بيش از يك درصد فولكور و گويش‌هاي غني ايران زمين براي بشريت نگهداري نخواهد شد. به نظر من اگر بخواهيم در آينده تمدني از آن خود بسازيم از مهمترين پايه‌هايش دين، فولكور، زبان و تاريخ خوهاد بود. در اين چند دهه به گردآوري فولكور بي مهري شده است.

فولكور را شامل؛ يادهاي تاريخي، جغرافيا محلي و شهري، پوشاك، خوراك، آوازها، رقص‌ها، دوبيتي‌ها، مثلها، داستان‌ها، افسانه‌ها، باورها، مراسم، دانش‌هاي محلي( كشاورزي، پزشكي و بافندگي) بازي‌ها، پيشه‌ها، خرافات، نامهاي دختران و پسران، اخلاق محلي، روانشناسي و جامعه‌شناسي محلي است ولي متاسفانه فرهنگ ايران داراي 7 هزار سال تمدن را تنها مي‌توان در اين ده سال گردآوري كرد و پس از آن اميدي به پيشرفت در مسير تمدن خود نيست و پژوهشگران نيز با حدس و گمان كار خواهند كرد.

وي با اشاره به اين كه فولكور خيلي گره گشا است افزود: اگر راهي براي تمدن سازي ما باشد از زبان و فولكور و كتاب‌هاي كهن خودمان مي‌گذرد و كما اين كه فولكور را نيز مي‌توان با قلم، كاغذ، زبان، تن و حركات عروسكي چره را نشان داد.

-آيا مي‌شود در خصوص گويش‌ها نيز توضيحاتي بدهيد؟

بله، اگر اجازه بدهيد درباره استان خودمان يزد بگويم، آنگونه كه مي‌گويند نزديك به 30 گويش زرتشتيان است كه هر كدام را اگر در اين پهنه جغرافيا گرد نيامده بودن ميشد زبان ناميد! و ديگر اينكه به نظر ميرسد حتي محله هاي مسلمان نشين يزد هر كدام گستره واژگاني و لحن ويژه خود داشته اند! ولي متاسفانه اينها كم رنگ شده و كسي نيست كه اينها را كار كند و مرگ اين ادبيات حتمي است.

-گردآوري گويش ها چه كاربردي دارد؟

يكي از كاربردهايش تقويت زبان دانش براي ايرانيان است براي داشتن دانش از خود نيازمند زبان دانش هستيم و براي داشتن دانش زبان بايد دانش واژگان داشت و براي واژه سازي بايدپيشوندف پسوند، ميانوند، و ريشه داشت كه اينها را بايد از كتابها و گويشها بيرون كشيد راهي كه واژه سازي كنوني ميرود به تركستان است.

-آيا در فلسفه هم كاري داشته ايد؟

بله درباره فلسفه اخلاق و هستي شناسي زرتشتي و نيز كاري را درباره زروان اغاز نموده ام كه اميدوارم به جايي برسانم.

-آيا براي ميراث فرهنگي ايران در زمينه ميداني كار هايي انجام داده‌ايد؟

سال 1378 كه باران ساختگي باعث آسيب جبران ناپذيري به بافت معماري يزد شد مقاله‌اي چاپ كردم. طرحي به ميراث فرهنگي يزد دادم .

-آيا كاري در زمينه تاريخ داشته‌ايد؟

بله، كتابي در باره تاريخ يزد دوره كاكويان و اتابكان در حال تاليف دارم.

در پايان شايان ذكر است؛ دكتر وحيد ذوالفقاري 35 ساله زاده شده در محله گازرگاه يزد، پزشك عمومي پدرش دبير و مشهورترين هيپنوتيزور يزد بوده مادرش نيز از خاندان فقاهت.

وي در حال حاضربه عنوان سرپرست درمانگاه كوشك بافق مشغول ارائه خدمت است.

انتهاي پيام
يکشنبه 6 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايسنا]

[مشاهده در: www.isna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 127]