سياست - ايران و آمريكا از ابتدا تا امروز

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: سياست - ايران و آمريكا از ابتدا تا امروز
سياست - ايران و آمريكا از ابتدا تا امروز

در ادامه ميزگرد‌هاي كارشناسي راديو گفت‌وگو، «علي شكوهي»، پژوهشگر تاريخ سياسي، سيدجلال ساداتيان، از سفراي سابق ايران در دفتر سازمان ملل و استاد روابط بين‌الملل و صادق زيباكلام، استاد علوم سياسي دانشگاه تهران، فراز و فرودهاي روابط اين دو كشور را به بحث‌گذاردند.

از چه زماني ايران براي آمريكا اهميت پيدا كرده و وارد مناسبات ديپلماتيك با ايران مي‌شود؟
ساداتيان: در دوران قاجار جاي پايي از حضور آمريكايي‌ها هست اما در دوره رضاخان اقبالي نسبت به آمريكا در ميان روشنفكران ايجاد مي‌شود. در اين زمان توجه به آمريكاي جوان ثروتمندي كه مروج يك نوع ارزش‌هاي ليبرالي و دموكراسي در جهان است را ميان روشنفكران مي‌بينيم كه اين در تاثيرگذاري و حضور آنها در ميان عشاير در ميان خاطرات به جا مانده از آن دوران مشخص است. علاوه بر آن آمريكايي‌ها در ورساي با 14 ماده ويلسون كه موجب ايجاد جامعه بين‌الملل مي‌شوند و پس از آن نيز در جنگ دوم آمريكايي‌ها رسما وارد جنگ شده و در ساماندهي و تقسيم غنايم جنگ نقش دارند و از اين مقطع به بعد آمريكايي‌ها به شكلي در مسائل جهاني وارد مي‌شوند، اينكه حتي تهران به عنوان مركز نشست اين سه كشور انتخاب مي‌شود را بايد به عنوان توجه به ايران و تهران از سوي آمريكا مورد ارزيابي قرار داد.
رويكرد سياستمداران و روشنفكران ما تا قبل از كودتاي 28 مرداد نسبت به آمريكا مثبت بود، نگاه شما نسبت به روابطي اين دو چگونه است؟
زيباكلام: اگر بخواهيم از يك منظر تاريخي به مسئله نگاه كنيم من معتقدم سرنوشت آمريكا در تاريح معاصر ايران به سرنوشت غرب گره خورده يعني نگاه ايرانيان در يكصد سال گذشته به آمريكا مشابه نگاه ايرانيان نسبت به غرب بوده است.
ويژگي‌هاي اين نگاه چيست؟
اين نگاه را به دو بخش كلي مي‌توان تقسيم كرد: قبل از پيدايش تفكر ماركسيست در ايران كه تا قبل از آن نگاه نخبگان و روشنفكران ما در عصر مشروطه يا عصر رضاخان در مجموع نگاه مثبت به غرب و آمريكا بوده است و در مقطع دوم كه از شهريور 1320 يعني سقوط رضا شاه و به قدرت رسيدن توده‌اي‌ها و ماركسيسم به لحاظ فكري شروع مي‌شود، در اين زمان نگاه ما به غرب و آمريكا عوض مي‌شود و تاكنون نيز ادامه دارد، پس ما با دو نگاه قبل از ماركسيسم و نگاه پس از اين ماركسيسم بايد با اين مسئله روبه‌رو شويم.
آيا بين غرب در نزد مردم تفاوتي وجود داشته؟ به نظر من در تاريخ نگاه به آمريكا خوشبينانه‌تر از انگليس و فرانسه است.
زيباكلام: من از شما جلوتر پيش مي‌روم و مي‌گويم كه نگاه به كل غرب خوش‌بينانه است تاقبل از پيدايش ماركسيسم در ايران البته خصومت با انگليس، روسيه تزاري و ديگر كشورها كه به ما تجاوز كرده‌اند وجود دارد. اما اين خصومت با كشورهاي خاصي است، يعني مثلا در ايران زمان قاجار و رضا شاه بغض و كينه نسبت به انگليس وجود دارد يا نسبت به روسيه اما اين كينه تمدني نيست و به قدرتي نظير انگليس و روسيه برمي‌گردد، اما نسبت به فرانسه يا آلمان كسي بغض و كينه ندارد نه تنها بغض و كينه نيست بلكه در مجموع براي روشنفكران عصر مشروطه و پس از آن غرب به عنوان الگو است و اگر بخواهيم حكومت مدرن تشكيل دهيم يا در قانون، مجلس،‌ انتخابات به دنبال مدل غربي مي‌رويم. يعني غرب آن موجود پليد و هولناك و وحشتناك و سياهي و تباهي كه امروز هست نبوده، حالا پرسش اين است كه چه مي‌شود كه غرب و آمريكايي كه نه تنها مورد انزجار و تنفر ايرانيان نبودند و سرمشق نخبگان بودند تغيير جهت پيدا كرده و تبديل مي‌شود به اين غربي كه امروزه ما مي‌شناسيم و آمريكا براي ما سمبل تجاوز و خشونت مي‌شود. وي افزود: مثلا در ابتداي برنامه اشاره به حمله به هواپيماي ايرباس ايران شد، ما در روايت‌هاي معمولي هم آنها را با آن عينك نگاه مي‌كنيم يعني در ايران ما مي‌گوييم به فرمانده ناو وينسن كه آن موشك را پرتاب كرد مدال دادند و با تمام وجود معتقديم كه در 12 تير 1367 آمريكايي‌ها تعمدا هواپيماي ما را زدند و ناو وينسن با علم به مسافربري بودن هواپيما به صرف اهداف سياسي آن موشك را پرتاب كرد. حتي مثلا موضوعات ساده اينچنيني نه به صرف ابعاد انساني كه بسيار هولناك است اما ساده به اين لحاظ كه آدم بايد بتواند بفهمد كه تنها چيزي كه آن فرمانده فكر نمي‌كرد اين بود كه اين هواپيما يك هواپيماي مسافربري است و ما نمي‌خواهيم اين را قبول كنيم. حتي يك قدم جلوتر مي‌رويم و مي‌گوييم به اين فرمانده مدال دادند و هلهله برپا كردند.
شكوهي: يعني مدال ندادند.
زيباكلام: اصلا و ابدا مدال ندادند آقاي شكوهي،‌ چه كسي مي‌گويد كه مدال دادند به نظر شما كه هيچ كدام نظامي نيستيم زدن يك هواپيماي مسافربري از سوي يك فرمانده نيروي دريايي اينقدر افتخار دارد كه به او مدال بدهند.
شكوهي: من آن موقع سر دبير كيهان هوايي بودم و متن كامل روزنامه‌اي كه با عكس در يك روزنامه غربي منتشر شد را كه در آن به آن كاپيتان مدال داده بودند را منتشر كرديم.
پنجشنبه 3 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 166]