حجم بالا و اثرگذاري كم كتاب‌هاي درسي

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: حجم بالا و اثرگذاري كم كتاب‌هاي درسي

عمومي- مرجان فاطمي:
هرسال درست يكي دو ماه پيش از شروع سال تحصيلي جديد، بحث‌هايي پيرامون تغييرات عمده در ساختار آموزشي و بهبود وضعيت متون كتب درسي مطرح مي‌شود و دانش‌آموزان و معلم‌ها را به اميدي واهي فرو مي‌برد.

بحث‌هايي نظير اينكه در نظام آموزشي، بيشتر بايد به كيفيت بها داده شود تا كميت يا اينكه حجم بالاي مطالب نبايد اجازه دهد تا دانش‌آموزان از اصل آموزش دور بمانند، از جمله مسائلي است كه هر سال همين موقع‌ها مثل نقل و نبات در كلام مسئولان تدوين كتب درسي پيدا مي‌شود و به‌محض آغاز سال تحصيلي هم اثري از آن به جا نمي‌ماند.

امسال هم بنا به عادت هرساله در نشست نقد و بررسي كتاب تاريخ معاصر سال سوم دبيرستان كه آخرين روز از ماه تير در ساختمان مركزي سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي آموزشي برگزار شد، علي ذوالعلم، مديركل دفتر برنامه‌ريزي و تاليف كتب درسي به تغيير و تحولات ديگري در عرصه آموزش اشاره كرد و تاكيد داشت:«درس تاريخ بايد به گونه‌اي عرضه و ارائه شود تا بتواند يك نگرش عميق در دانش‌آموزان نسبت به تاريخ معاصر ايجاد كند.» او در اين نشست، يكي از راه‌حل‌هاي اين مهم را استفاده از منابع مختلف براي اين درس دانسته و گفته است:«دانش‌آموزان نبايد محدود به اطلاعاتي شوند كه در يك كتاب گنجانده شده است.»

معارف، رياضيات و ادبيات هم از ديگر درس‌هايي است كه به گفته او، نياز به تغيير و تحولات اساسي دارد و در آغاز سال تحصيلي به اشكال جديدتري روانه بازار مي‌شود. اين تغيير و تحولات در حالي هر ساله در كتب آموزشي ما اعمال مي‌شود كه به گفته دكتر علي‌اكبر اميني، تحليلگر مسائل آموزشي، اين تغييرات مداوم متون درسي، موجب سردرگمي دانش‌آموزان و دشواري آموزش شده است. او در اين باره مي‌گويد:«اين تغييرات كه بدون پشتوانه‌هاي علمي و تحقيقي صورت مي‌گيرد، مي‌تواند يكي از بارزترين نشانه‌هاي پريشاني در ساختار آموزشي كشور باشد.»

اميني ادامه مي‌دهد:«درست است كه عادت در هر زمينه‌اي نامطلوب قلمداد مي‌شود و تغيير، عادت را از بين مي‌برد اما تغيير بايد معيار داشته باشد. بايد زماني دست به تغيير زد كه بعد از يك تحقيق علمي به اين نتيجه برسيم اگر تغيير ايجاد شود، پيامدهاي مثبتي ايجاد خواهد داشت. اما در مورد متون درسي به حكم تجربه در 3ـ2 دهه مشاهده شده كه كمتر تغييري به نفع دانش‌آموز و معلم بوده است.» وي با اشاره به مشكل اصلي دروسي مانند تاريخ مي‌گويد:«كتاب تاريخي كه در مقطع سوم دبيرستان تدريس مي‌شود، حوادث تاريخي ايران را از آغاز تا به امروز بررسي مي‌كند. آيا براي دانش‌آموز دشوار نيست كه تمام تاريخ كشورش را در يك كتاب درسي بخواند و حفظ كند؟»

حجم بالا ؛ كيفيت پايين

مسئله مهمي كه در نظام آموزشي ما به‌عنوان يك امر مسلط پذيرفته شده، گنجاندن حجم بالاي محتويات درسي در دوره زماني و آموزشي محدود است. به همين دليل هم هست كه دانش‌آموزان به جاي اينكه تكيه‌شان روي يادگيري باشد، حفظ كردن دروس را در اولويت قرار مي‌دهند. شيرزاد عبداللهي، كارشناس مسائل آموزش و پرورش، در اين باره مي‌گويد:«در نظام آموزشي ما به خاطر حجم بالاي مطالب درسي، آن دانش‌آموزي موفق‌تر است كه حافظه قوي‌تري داشته باشد. حتي در بسياري مواقع، داشتن خلاقيت و كنجكاوي ممكن است به عقب افتادگي دانش‌آموزي در عرصه تحصيل منجر شود. ما ذهن دانش‌آموزان را ظروف خالي مي‌دانيم و قصد داريم تا بدون در نظر گرفتن استعداد و توانايي‌هاي او آموزش‌هاي‌مان را به آنها تزريق كنيم.»

برخلاف گفته‌هاي او، مديركل دفتر برنامه‌ريزي و تاليف كتب درسي معتقد است:«حجم بالاي كتاب‌ها متناسب با نيازهاي آموزشي ماست و مرتفع ساختن اين نيازها تلاش بيشتري را از سوي دانش‌آموزان طلب مي‌كند.» وي مي‌افزايد:«در بعضي از درس‌ها معلمان و دانش‌آموزان گله‌مند هستند كه زمان و ميزان حجم درس‌ها متناسب نيست كه البته اين موضوع عموميت ندارد و مي‌تواند با استفاده از معلمان متخصص به‌راحتي حل و فصل شود.»

وقتي كتاب‌ها به‌روز نباشد

هر سال حجم عظيمي از اطلاعات به دنيا وارد مي‌شود و از طريق ماهواره و اينترنت انتشار مي‌يابد. براساس آمارگيري‌هاي انجام شده، نوجوانان و جوانان، بيشترين آمار استفاده‌كنندگان از وسايل ارتباطي را دارند. بنابراين نمي‌توان انتظار داشت كه باقي ماندن سطح كتب درسي در حد آموزش‌ها و متون چندين سال پيش بتواند قدمي در رفع نيازهاي اطلاعاتي دانش‌آموزان بردارد. پرويز شريفي درآمدي، استاديار روان‌شناسي دانشگاه علامه طباطبايي در اين‌باره مي‌گويد:«با وجود پيشرفت‌هاي فراوان در حوزه فناوري، فرهنگ و علوم، دوره نوجواني در كشور ما در مقايسه با گذشته، يكي دو سال پايين‌تر آمده است.»

او ادامه مي‌دهد:«اطلاعاتي كه در گذشته براي دانش‌آموزان دوره راهنمايي يا دبيرستان در نظر گرفته مي‌شد، امروزه با توجه به پيچيدگي‌هاي دنيا، براي اين سنين قابل استفاده نيست؛ از اين‌رو لازم است حجم مطالب را به سنين پايين‌تر بياوريم و آموزش‌ها را منطبق با نياز آنها تهيه كنيم.» مديركل دفتر برنامه‌ريزي و تاليف كتب درسي آموزش چندرسانه‌اي را به‌عنوان راه حلي مناسب براي اين مهم مي‌داند و مي‌گويد:«آموزش چند رسانه‌اي را به جاي آموزش تك‌رسانه‌اي در برنامه آموزش و پرورش قرار داده‌ايم و درنظر داريم كه از كمك‌آموزشي‌ها به‌عنوان وسيله آموزشي استفاده كنيم.»

ذوالعلم مي‌افزايد:«درنظر داريم كه از رسانه‌هاي مختلف استفاده كنيم و از معلم‌هاي متخصص براي آموزش آگاهي‌هاي روز دنيا به دانش‌آموزان مدد بگيريم.»

او ادامه مي‌دهد:«در حال حاضر نظام درسي ما نظامي كتاب‌محور است. سعي داريم تا برنامه‌محوري را جايگزين كتاب‌محوري كنيم و نقش پررنگ‌تري براي معلم در آموزش اختصاص دهيم. علاوه بر آن پژوهش‌محوري و تقويت عقلاني دانش‌آموزان از مهم‌ترين برنامه‌هايي است كه در آينده بايد مورد بررسي قرار گيرد.»

در حالي‌كه كشورهاي مختلف دنيا از جديدترين روش‌ها براي آموزش كودكان و نوجوانان‌شان استفاده مي‌كنند، آنها را به تحقيق و تفحص وا مي‌دارند و براي كنجكاوي و خلاقيت آنها اهميت بيشتري قائل‌اند، آيا باز هم مي‌توان حجم بالاي مطالب و اجبار دانش‌آموزان براي حفظ كردن آنها را يك نياز دانست؟ يا در كنار اطلاعات گسترده و روز دنيا از آنها انتظار داشت تا باز هم به خواندن كتاب‌هاي تك منبعي تمايل نشان دهند و آموزه‌هايشان را در اين سطح نگه دارند؟!

تاريخ درج: 2 مرداد 1387 ساعت 13:30 تاريخ تاييد: 2 مرداد 1387 ساعت 14:24 تاريخ به روز رساني: 2 مرداد 1387 ساعت 14:19
چهارشنبه 2 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 70]