وقت آن است كه جهان به پيشنهاد ايران بينديشد

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: وقت آن است كه جهان به پيشنهاد ايران بينديشد

سياست‌خارجي- از سال 1979 كه دانشجويان پيرو خط امام سفارت آمريكا را تسخير كردند تا به امروز هيچ مقام رسمي ايراني و آمريكايي با يكديگر سرميز مذاكره ننشسته بودند.

تنها مذاكراتي كه انجام شد برسر عراق و در بغداد بود. با وجود شكسته شدن يخ روابط ايران و آمريكا اين سؤال مطرح است كه آيا حضور ويليام برنز مرد شماره سه وزارت خارجه آمريكا در مذاكرات ايران با 1+5 در ژنو تاثيري بر پرونده هسته‌اي ايران دارد يا خير؟ يا آمريكا از ورود به اين مذاكرات اهداف ديگري را دنبال مي‌كند؟

نشريه لااستامپا در شماره 20 ژوئيه خود گزارشي از مذاكرات ژنو دارد كه حاوي تصوير كامل و جالبي از آرايش سالن مذاكره، نحوه نشستن نمايندگان كشورها در اطراف ميز مذاكره و واكنش افراد حاضر در اين مذاكرات نسبت به يكديگر است. شايد بتوان از اين تصاوير، جمع‌بندي اي نزديك به واقعيت از مذاكرات و نتايج آن به دست آورد. علاوه بر لااستامپا، ساير روزنامه‌ها و خبرگزاري‌هاي معتبر جهان نيز طي روزهاي گذشته مهم‌ترين تحليل‌هاي خود را به اين مذاكرات و نتايج آن اختصاص دادند: يك ميز بيضي شكل، لبخند‌هاي رسمي، تا دلت بخواهد آب معدني و دست‌هايي كه به طرف هم دراز شدند بي‌آنكه ‏كسي آن را ببيند.

بالاترين سطح ديدار بين ايران و آمريكا طي 29 سال گذشته، ساعت 11 روز گذشته همزمان با ورود ‏ويليام برنز مرد شماره سه وزارت امور خارجه آمريكا به سالن «آلاباما» جايي كه در سال 1864، اولين رونوشت ‏كنوانسيون ژنو درباره حقوق بشر در زمان جنگ نوشته شد، آغاز شد. برنز كه كراواتي به رنگ خاكستري تيره زده ‏بود پشت سر خاوير سولانا، مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا، وارد شد و طبق توافق قبلي در زمينه رعايت سلسله ‏مراتب، به فاصله دو صندلي در سمت راست، پشت ميز بيضي شكل نشست. 10 نفر دور ميز نشسته بودند كه روبه‌روي ‏سولانا، نماينده ايران سعيد جليلي، كه به سبك ايراني لباس پوشيده بود، قرار گرفت و جلوي همه بطري آب معدني ‏گذاشته شد.

سولانا و جليلي آب معدني نوشيدند و برنز حتي به بطري دست نزد.‏سولانا با معرفي بسته جديد پيشنهادي جلسه را آغاز كرد. برنز و جليلي درحالي كه سعي مي‌كردند چشمشان به هم نيفتد ‏به صحبت‌هاي سولانا گوش دادند. هر 2 نفر همه چيز را درباره ديگري مي‌دانستند. طرف ايراني مي‌دانست ‏مردي كه روبه‌رويش نشسته است همان كسي است كه در سال 2003 قذافي را با زبان عربي كه در عمان فرا گرفته بود، ‏متقاعد كرد تا دست از برنامه‌هاي اتمي‌اش بردارد و همچنين توانست به تنش‌هاي به‌وجود آمده با ولاديمير پوتين در ‏سال 2007 بر سر سلاح‌هاي ضد‌موشك پايان بدهد.

زماني كه توضيحات سولانا درباره بسته پيشنهادي كه پر بود از مشوق‌هاي اقتصادي و تعليق موقت و همزمان غني‌‏سازي اورانيوم و تحريم‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل، به پايان رسيد، برنز وارد بحث شد. او فقط چند كلمه صحبت ‏كرد: «ما كاملا از مواضع سازمان ملل پشتيباني مي‌كنيم.» جليلي نگاهي به او انداخت، لبخند رضايت آميزي زد، اما رو ‏به سولانا كرد و گفت كه زمان آن رسيده است كه مجامع بين‌المللي به پيشنهاد ايراني بينديشند.

در تمام نيم ساعتي كه ‏جليلي صحبت مي‌كرد، برنز دوبار ديگر صحبت كرد كه فقط توانست 2 جمله كوتاه بگويد: «ما به‌دنبال راه حل از ‏طريق مذاكره هستيم،» «ما بايد تلاش كنيم كه به توافق برسيم.» برنز درحالي كه به جليلي خيره شده بود و لبانش تقريبا ‏تمام مدت بسته بود، نقش محدودي را بازي مي‌كرد: تاكيد كردن بر اين نكته كه آمريكا پشت ميز مذاكره نشسته است و ‏مصمم به ادامه اين كار است. نماينده اتحاديه اروپا براي شكسته شدن يخ جليلي، روي جملات كوتاه برنز حساب كرده ‏بود.‏

در ساعت 13 نشست به پايان رسيد و سولانا و جليلي به سالن رستوران رفتند و بقيه هم كه برنز جزو آنان بود در سالن ‏ديگري در همان مكان ناهار صرف كردند. سولانا قصد داشت از دقايقي كه صرف خوردن ناهار مي‌شد استفاده كند تا ‏پاسخي از سوي جليلي براي مجامع بين‌المللي ببرد. اما جليلي حتي اندكي هم تغيير موضع نداد. در ساعت 15 ‏همگي به سالن «آلاباما» بازگشتند و قرار بود تصميم بگيرند كه چگونه به يك نشست بي‌نتيجه پايان بدهند. تلاش سولانا ‏براي رو كردن ورق برنز براي ايجاد شكاف در اراده ايراني‌ها، شكست خورد. ايران قصد تعليق ‏غني‌سازي‌ را حتي براي يك ياچند هفته، ندارد.

سولانا براي اينكه گفت‌وگو‌ها همچنان ادامه پيدا كند و وقفه‌اي در آن ايجاد ‏نشود، دو هفته ديگر را براي نشستي ديگر تعيين كرد. اين حركت مشخصي است كه در دستورالعمل جنگ سرد نوشته ‏شده است و فايده‌اش اين است كه دو طرف براي مذاكراتي كه وجود ندارد منتظر مي‌مانند. بازيگراني كه نتيجه نگرفته ‏بودند، از سر ميز بيضي شكل برخاستند و سولانا به سوي جليلي رفت و قبل از اينكه به سوي دوربين‌هايي كه در انتظار ‏بودند برود، با جليلي دست داد.‏اما كس ديگري هم با جليلي دست داد و او كسي نبود جز برنز، ولي هيچ‌يك در اين باره صحبتي نكردند.

افراد محلي كه ‏در برگزاري نشست كمك كرده بودند، همان شب درباره اين موضوع صحبت كردند و خاطر نشان كردند كه اين تنها ‏لحظه مهم آن روز بود. كيوان ايماني، دست راست جليلي و سفير ايران در سوئيس با خونسردي درباره حضور برنز ‏در نشست، گفت: «او فقط يكي از اعضاي هيأت اعزامي بود.»

آخرين تلاش‌ها

نشريه ساندي تايمز در شماره 20 ژوئيه خود مذاكرات ژنو را آخرين تلاش‌ها براي مجاب كردن ايران به تعليق غني‌سازي‌ اورانيوم دانسته است. اين نشريه مي‌نويسد: «ديدار مقامات ايراني و آمريكايي»

- عالي‌ترين نشست دو كشور طي 30سال گذشته- بدون اينكه منجر به ترغيب ‏ايران به توقف غني‌سازي‌ اورانيوم بشود، بي‌نتيجه به پايان رسيد.‏

بعد از سپري شدن بي‌نتيجه 6ساعته مذاكره، به ايران مهلتي دو هفته‌اي داده شد تا پاسخ صريح آري يا نه بدهد.‏‎ ‎شان مك كورمك، سخنگوي ‏وزارت امور خارجه آمريكا گفت: «ايران بايد انتخاب كند: گفت‌وگو يا تحريم‌هاي بيشتر.»‏‎ ‎نشست ژنو اين فرصت را در ‏اختيار آمريكا قرار داد تا بتواند از ايران بخواهد فورا به غني‌سازي‌ اورانيوم‌اش پايان بدهد.‏

با اين حال، ايران با وجود اينكه قبل از شروع مذاكرات اعلام آمادگي كرده بود كه احتمال دارد در مقابل بسته پيشنهادي ‏اقتصادي، غني‌سازي‌ را متوقف كند، از انجام هرگونه توافقي در اين زمينه، خودداري كرد.‏ديپلمات‌ها اين نشست را آخرين تلاش براي مجاب كردن ايران به توقف ‏غني‌سازي‌ اورانيوم، توصيف كردند.‏

يك مقام رسمي انگليس گفت: «آنها مي‌توانند اين پيام را با خود به ايران ببرند. اگر با پيشنهاد ما موافقت نكردند، تحريم ‏هاي بيشتري را اعمال خواهيم كرد.»‏

در اين نشست به ايران پيشنهاد شد «تعليق در برابر تعليق» را بپذيرد كه به‌دنبال آن بايد به‌مدت شش هفته هرگونه ‏غني‌سازي‌ را متوقف كند. در مقابل، تحريم جديدي در اين مدت اعمال نخواهد شد تا زماني‌كه دور جديد گفت‌وگو‌ها از سر ‏گرفته شود.‏

اين هراس وجود دارد در صورتي كه ايران بر مواضع خود پافشاري كند، اسرائيل به تاسيسات اتمي اين كشور حمله ‏كند و درگيري جديدي در خاورميانه آغاز شود.‏سعيد جليلي، سرپرست تيم مذاكره‌كننده ايران، قبل از سفر به ژنو گفت كه اميدوار است گفت‌وگو‌ها سازنده باشد. اما كيوان ايماني، سفير ايران در سوئيس بعد از مذاكرات با لحني بدبينانه اعلام كرد: «هرگونه تعليق يا توقف غني‌سازي‌ اورانيوم، ‏غير ممكن است.»‏

يأس تاكتيكي آمريكا

واشنگتن پست در شماره 20 ژوئيه، 2008 خود به‌علت تصميم آمريكا براي فرستادن برنز به مذاكرات ايران با 1+5 اشاره كرده و مي‌نويسد: حضور ويليام برنز، سومين ديپلمات ارشد آمريكا در اين گفت‌وگوها، به گمان بسياري از كارشناسان، حاكي از تغيير سياست آمريكا و ميانه روشدن بوش است. اين روزنامه دلايلي براي اين تحليل خود ذكر مي‌كند: جورج بوش با اقدامات خود در هفته گذشته درخصوص مسائل ايران، عراق و كره شمالي جهت گيري به سوي سياست ‏هاي خارجي ميانه رو را تسريع كرد. اين تغيير رويكرد باعث خشنودي دمكرات‌ها شده و برخي از ‏جمهوريخواهان را به خشم آورده است.‏

بوش اولين مقام بلندپايه خود را به نشست مذاكرات هسته‌اي با ايران فرستاد كه روز شنبه بدون هيچ توافقي پايان يافت. ‏همچنين در دو روز گذشته، بوش براي اولين بار موافقت كرد «جدول زماني» براي عقب نشيني نظاميان آمريكايي از ‏عراق معين كند و به كاندوليزا رايس وزير خارجه اين كشور اجازه داد به ديپلمات‌هاي كره شمالي در مذاكرات شش ‏جانبه درباره پايان دادن به برنامه تسليحات اتمي اين كشور ملحق شود.‏

اين حركت‌هاي ماهرانه به خوبي نشان مي‌دهند دولت بوش تا چه اندازه از سال 2002، يعني زماني كه بوش، ايران، عراق ‏و كره شمالي را «محور شرارت» ناميد، تغيير كرده است. اكنون بوش اقدامات ديپلماتيك در قبال ايران و كره شمالي ‏اتخاذ كرده و در عين حال موضع ديرينه خود را در قبال عقب نشيني نظاميان آمريكايي به نفع دولت عراق كنار گذاشته ‏است. ‏

مقامات آمريكا اعلام كرده‌اند كه تصميم فرستادن برنز به اين مذاكرات با هدف اتحاد بيشتر ائتلاف بين‌المللي كه با ‏فعاليت هسته‌اي ايران مخالف است، صورت گرفته است. به گفته اين مقامات، حضور برنز مي‌تواند به رفع بن بست ‏ايران كمك كند.‏

نتايج بن‌بست در مذاكرات

بوستون گلوب- در شماره 19 ژوئيه 2008 ‏خود– به تحليل نتايج احتمالي شكست مذاكرات 1+5 با ايران پرداخته است. دراين تحليل نوشته شده است:
وقتي در كنفرانس خبري از سولانا پرسيدند درصورت امتناع، تهران با دور جديدي از تحريم‌هاي شوراي ‏امنيت سازمان ملل- كه به عقيده كارشناسان اثرات خود بر اقتصاد كشور را آشكار ساخته است- روبه‌رو خواهد ‏شد، پاسخ داد: «ايراني‌ها خوب مي‌دانند اگر كار ديگري نكنند، چه چيزي اتفاق خواهد افتاد.»‏

ديپلمات‌ها گفتند حضور نماينده ارشد آمريكا در گفت‌وگوها به مشهود شدن اتحاد قدرت‌هاي بزرگ در اين ‏مناقشه و تأكيد بر لبريز شدن كاسه صبر آنها در برابر ايران كمك كرده است. ‏يكي از ديپلمات‌ها در ژنو گفت: «چيز ديگري وجود ندارد كه درباره آن گفت‌وگو شود. ايراني‌ها خود را در ‏خطر محروم شدن از گزينه‌هاي موجود قرار مي‌دهند.» وي هشدار داد:« اين خطر ‌آنها را در راهي قرار مي‌‏دهد كه به معني تنبيهات بيشتر از سوي اتحاديه اروپا و آمريكا است.»‏

سولانا نسبت به تماس‌هاي «تلفني يا حضوري» بيشتر با ايران ابراز اميدواري كرد، اما مسئولان تأكيد كردند ‏ديدارهاي بعدي در سطح پايين‌تري نسبت به گفت‌وگوهاي روز شنبه برگزار خواهد شد. ‏

حضور آمريكا با سطحي بالا در اين نشست به همراه اظهارات ايران در كم اهميت جلوه دادن حمله آمريكا يا ‏اسرائيل، توانسته بود اميدها به ايجاد پيشرفت و كمك به كاهش بهاي نفت از ركورد بي‌سابقه‌اش را در اوايل ‏هفته جاري زنده كند.‏با اين‌حال، خوش بيني‌ها حتي پيش از شروع گفت‌وگوها و همزمان با پافشاري آمريكا و ايران در تغيير نكردن ‏مواضع شان نقش بر آب شد. ‏

نشريه نيويورك تايمز، 20 ژوئيه 2008‏ نيز دراين زمينه نوشت: مذاكرات بين‌المللي روز شنبه درخصوص پرونده هسته‌اي ايران با وجود تصميم دولت بوش براي تغيير ‏سياست خود و فرستادن يك مقام بلندپايه آمريكا براي اولين بار به پاي ميز مذاكره به بن بست رسيد.‏ براي برخي درك اين موضوع كه چرا آمريكايي‌ها در اين مقطع زماني با حضور برنز در مذاكرات ژست ‏ديپلماتيك گرفته اند، مشكل است. شركاي مذاكره‌كننده آمريكا، به ويژه انگليس، در سفر ماه گذشته خود به تهران براي ‏ارائه بسته مشوق‌ها خواهان حضور آمريكا بودند. به گفته مقامات، لحظه حضور آمريكا معني دار و منطقي‌تر خواهد ‏بود، اما در عوض، برنز زماني به پاي ميز مذاكره آمد كه ايرانيان در شرف پاسخگويي به بسته پيشنهادي بودند و ‏هيچ‌گونه دليل و نشانه محكمي دال بر متفاوت بودن اين پاسخ نسبت به گذشته وجود نداشت.‏

با وجود تمايل آمريكا براي مذاكره با ايران، يك سياست اين كشور قطعا تغيير نكرده است و آن اينكه دولت بوش نمي‌‏خواهد اين تصور ايجاد شود كه قبل از تعليق غني‌سازي‌ اورانيوم، مذاكره با ايران را آغاز كرده است.»‏گاردين هم نوشت: عدم‌توفيق در دستيابي به توافق احتمالا آغازگر تحريم‌هاي تازه‌اي از سوي اروپا و سازمان ملل شده وهمچنين باعث ايجاد تنش در خليج‌فارس خواهد شد.

از گفت‌وگوهاي ديپلمات‌ها چنين برمي‌آيد كه درصورت رخ دادن چنين احتمالي، اين اجماع نزد روساي6كشور بزرگ جهان از جمله روسيه و چين وجود دارد كه دور جديدي از تحريم‌هاي شوراي امنيت عليه ايران به تصويب برسد.

انتظار مي‌رود در روزهاي آتي اتحاديه اروپا در جهت تاييد تحريم‌هاي تازه‌اي عليه سيستم بانكي تهران پيش رود. اين تحريم‌ها احتمالاً توسط دور تازه‌اي از تحريم‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل در ماه سپتامبر دنبال خواهد شد؛ اگرچه روسيه و چين اعلام كرده‌اند با برخورد راديكال با ايران موافق نيستند.

آمريكا و بريتانيا همچنين خبر از احتمال توقيف صنعت نفت ايران از جمله ممنوعيت صادرات و واردات فرآورده‌هاي نفتي از ايران و به ايران داده‌اند. همچنين شكست اين گفت‌وگوها احتمال پررنگ‌ شدن اوج گرفتن جنگ‌طلبي‌‌هاي اسرائيل را در عملياتي پيش دستانه عليه تاسيسات هسته‌اي ايران قوت خواهد بخشيد.

اگر ايران گسترش غني‌سازي اورانيوم را متوقف ‌ كند اين بدين معناست كه ايران 3000 سانتريفيوژ جديد را در نيروگاه نطنز با تزريق گاز اورانيوم تجهيز نكرده و سوخت هسته‌اي توليد نمي‌‌كند و لذا مذاكرات ادامه خواهد يافت،اما اگر ايران به پيشنهاد 1+5 پاسخ منفي بدهد به احتمال بسيار زياد تحريم‌هاي بيشتري عليه ايران تصويب مي‌شود كه اين شامل بانك‌ها، مسافرت و سرمايه‌هاي مسئولان ايران خواهد بود.

هنوز مشخص نيست كه روسيه و چين با تحريم‌هاي سازمان ملل موافقت خواهند كرد يا خير. آنها گفته‌اند كه با تحريم‌هاي بسيار شديد و سنگين موافقت نخواهند كرد. اين تحريم‌هاي سنگين مي‌تواند شامل وابستگي ايران به پالايشگاه‌هاي خارجي براي مصارف سوخت باشد؛ چيزي كه بسيار مورد علاقه آمريكا و بريتانياست. با اين همه راه زيادي تا بروز عمليات مخاصمه‌جويانه داريم.

ادامه اين مسير فرصت را براي جنگ‌طلباني چون «ديك چني» در واشنگتن گسترده كرده و انگيزه بيشتري به رهبراني در اسرائيل مي‌دهد كه اعتقاد دارند تنها عمليات نظامي است كه مي‌تواند ايران را متوقف كند. با اين همه در حال حاضر ميانه‌رو‌هاي آمريكايي در موقعيت برتر قرار دارند.‌

تاريخ درج: 1 مرداد 1387 ساعت 08:48 تاريخ تاييد: 1 مرداد 1387 ساعت 09:16 تاريخ به روز رساني: 1 مرداد 1387 ساعت 09:13
سه شنبه 1 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 247]