بازي عالي ايران ايران و سياست هزار و يك شب شهرزاد قصه‌گو

واضح آرشیو وب فارسی:آفتاب: بازي عالي ايران ايران و سياست هزار و يك شب شهرزاد قصه‌گو
روشن است كه ايران نمي‌خواهد تا ابد مقاومت كند. صراف‌هاي تهراني بي‌نهايت نگران اين هستند كه نتوانند از يورو استفاده كنند. بانك‌هاي ايران هم در سكوت دارايي‌هايشان را به بانك‌هاي آسيايي منتقل كرده‌اند. شهرزاد هنوز دارد حرف مي‌زند، البته به نظر مي‌رسد كه او گوش هم مي‌كند.
آفتاب- سرويس بين‌الملل: در افسانه مشهور ايراني، «شهرزاد»، هزار و يك شب براي همسرش كه پادشاه است قصه مي‌گويد تا اين كه او سرانجام او را در خانواده خود مي‌پذيرد. روز سه‌شنبه نشسته بودم و داشتم به حرف‌هاي «منوچهر متكي»، وزير امور خارجه خوش‌معاشرت ايران گوش مي‌دادم. او بار ديگر جوابي جلب توجه كننده به جديدترين پيشنهاد غرب براي متوقف ساختن آن چه كه غربي‌ها برنامه توليد سلام هسته‌اي ايران مي‌نامند آورده بود. بار ديگر از خود پرسيدم كه آيا تهران روش‌هاي تاكتيكي اجداد خود را به كار مي‌بندد؟

آيا ايران همان كاري را با غرب مي‌كند كه شهرزاد با پادشاه كرد؟ آيا آن‌ها هر از چند گاهي پيام‌هاي مطلوبي مي‌فرستند كه باعث مي‌شود مخالفانشان فكر كنند آن‌ها اعتماد به نفسشان را از دست داده‌اند، و به اين ترتيب از اولتيماتوم‌هاي قطعي دوري مي‌ورزند؟ آيا تهران در حال ادامه دادن مذاكرات به شكلي بي‌پايان است تا سرانجام آمريكا و اروپا، خسته و درمانده مجبور شوند برنامه غني‌سازي اورانيوم اين كشور را بپذيرند؟

اين سوال مهمي است، چيزي كه مي‌تواند تفاوت جنگ و صلح را در خاورميانه نشان دهد. از يك سو، متكي در جمع گزارش‌گران آمريكايي در سازمان ملل در نيويورك حرف‌هاي مثبتي زد. حرف‌هاي او به گونه‌اي بود كه مي‌شد اين برداشت را كرد كه كشورش ناگهان قصد دارد بر سر تعليق غني‌سازي، دست كم به صورت موقت مذاكره كند. اين كار بر اساس بسته مشوقي است كه در 14 ژوئن تحويل ايران شد. حرف‌هاي او در روزي زده شد كه «علي اكبر ولايتي»، پشتيبان نيرومندتر متكي و مشاور امور بين‌الملل رهبري عالي ايران هم حرف‌هايي مشابه او گفت.

متكي به يك «فرآيند جديد» و «حس و حال سازنده‌تر» اشاره كرد. ولايتي هم مصاحبه‌اي در يك روزنامه اصولگراي ايراني انجام داد، كه بسيار مورد توجه همگان قرار گرفت و به نظر مي‌رسد «محمود احمدي‌نژاد» رييس جمهور ايران و ساير همراهانش را تحت انتقاد قرار داد: «آن‌هايي كه خلاف مصالح ما عمل مي‌كنند مي‌خواهند كه ما مذاكره را نپذيريم. پس مصلحت ما در اين است كه بپذيريم.»

جالب ‌توجه‌تر از همه آن كه متكي بارها در طول مصاحبه فرصت آن را به دست آورد كه نظر هميشگي ايران مبني بر «حق مسلم بودن انرژي هسته‌اي» را تكرار كند و آن را بار ديگر تصريح نمايد، اما او تمام اين فرصت‌ها را رد كرد. او هم‌چنين آخرين مقام ايراني بود كه به اين نكته اشاره كرد كه پيشنهاد «Freeze for Freeze» (تعليق در برابر تعليق) «خاوير سولانا» مذاكره‌كننده ارشد اروپا، مي‌تواند قابل قبول باشد.

اين ايده طبق گفته يكي از مقامات نزديك به سولانا مبتني بر اين است كه

” نقض سياست «اصرار بر عدم مذاكره» از سوي ايران كه هفته‌ها بر آن تأكيد مي‌شد، احتمالات بسياري را به ذهن متبادر مي‌سازد. ... “

با استفاده از مكانيزمي، هر دو طرف از گوشه‌هايي كه براي خود ترسيم كرده‌اند بيرون آيند. غرب اصرار دارد كه قبل از آغاز مذاكرات ايران غني‌سازي خود را به حالت تعليق درآورد و ايران مي‌گويد كه قبل از مذاكرات اين كار را انجام نخواهد داد. با اين مكانيزم، هر دو طرف اوضاع را در همان شرايطي متوقف خواهند كرد كه در حال حاضر حاكم است. تحريم‌هاي غرب ادامه خواهد داشت و شوراي امنيت سازمان ملل ديگر قطعنامه‌اي عليه ايران صادر نخواهد كرد، و ايران هم ظرفيت غني‌سازي خود را در حد فعلي نگه خواهد داشت و آن را افزايش نخواهد داد.

نقض سياست «اصرار بر عدم مذاكره» از سوي ايران كه هفته‌ها بر آن تأكيد مي‌شد، احتمالات بسياري را به ذهن متبادر مي‌سازد. يكي اين كه تحريم‌هاي غرب تا حدي دردسر ايجاد كرده است. دوم اين كه سر و صداهاي نظامي سرچشمه گرفته از واشنگتن و تل‌آويو ايراني‌ها را نگران كرده و منتقدان دولت را در ايران تشويق كرده كه حرف‌هايشان را در اين زمينه بزنند و سياست احمدي‌نژاد مبني بر رويگرداني مطلق از مذاكره را نقد كنند.

در حقيقت من هيچ كدام از اين دو توضيح را قبول ندارم. البته روشن است كه تحريم‌هاي شوراي امنيت و به خصوص تلاش براي مسدود كردن راه‌هاي اقتصادي ايران كه به رهبري آمريكا

” نفت بشكه‌اي 144 دلار است و ايران چهارمين كشور توليدكننده نفت در جهان. آن‌ها مي‌توانند اين قيمت‌ها را تا حد زيادي افزايش دهند و اقتصاد جهاني را كساد كنند.... “

انجام مي‌شود، نگراني‌هايي را در تهران به وجود آورده ولي هرگز آن‌ها را به بيم و هراس نينداخته است. چرا بايد اين گونه باشد؟ نفت بشكه‌اي 144 دلار است و ايران چهارمين كشور توليدكننده نفت در جهان. آن‌ها مي‌توانند اين قيمت‌ها را تا حد زيادي افزايش دهند و اقتصاد جهاني را كساد كنند. هم‌چنين نظام با اعتماد به نفس ايران بعيد است كه با تهديدهاي نظامي اسراييل و آمريكا بترسد. يك كارشناس موسسه صلح كارنگي مي‌گويد: «فكر مي‌كنم كه آن‌ها حتي چند استخوان بر سر راه ما بيندازند».

شواهد بسياري وجود دارد كه تاكتيك ايران براي مدت‌هاي طولاني، رويكرد «بين غربي‌ها تفرقه بينداز و حكومت كن» بوده است تا به توان هسته‌اي خود دست يابد. مذاكرات به رهبري اروپا با تهران شش سال است كه ادامه دارد و در آن بارها طرف اروپايي اميدهاي واهي بسته است.

هم‌چنين بارها شده كه ايراني‌ها اميدواري‌هاي مبهم بدهند و بعد آن را دنبال نكنند. تهران مرتباً به دنبال آن بوده كه در هيئت مديره آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اختلاف بيندازد و با «محمد البرادعي»، رييس اين آژانس همسو باشد.

يك سال پيش سفري به تهران داشتم و آن موقع از «علي لاريجاني»، مذاكره‌كننده وقت ايران پرسيدم: «آيا در حقيقت اين استراتژي شما بوده كه با برطرف كردن نگراني‌هاي البرادعي درباره نيت برنامه هسته‌اي ايران، حمايت او و آژانس را به دست بياوريد؟» لاريجاني لبخند كمرنگي زد و جواب داد: «ما

” شواهد بسياري وجود دارد كه تاكتيك ايران براي مدت‌هاي طولاني، رويكرد «بين غربي‌ها تفرقه بينداز و حكومت كن» بوده است تا به توان هسته‌اي خود دست يابد.... “

با آژانس هيچ مشكلي نداريم. ما از نظارت و بازرسي‌هاي آن‌ها استقبال مي‌كنيم و دوربين‌هايشان هم در محل قرار دارد».

جاي تعجب نداشت كه در ماه‌هاي بعد، ايران آغوش خود را به آژانس بين‌المللي انرژي اتمي گشود و با يك برنامه كاري در جهت پاسخ‌گويي به سوالات البرادعي درباره فعاليت‌هاي پيشين هسته‌اي ايران موافقت كرد. اميد به اين بود كه قطعنامه سوم شوراي امنيت در محكوميت ايران به تأخير بيافتد. اين تاكتيك براي تقريباً يك سال جواب داد و چين و روسيه از بحث بر سر قطعنامه طفره رفتند. در همان هنگام، ايران داشت به تدريج به روشن كردن فعاليت‌هاي خود براي آژانس مي‌پرداخت.

البته در اين مانور خبرهاي خوبي هم هست. بسيار زياد پيش آمده كه ايران را يك دولت تروريست يك‌پارچه بخوانند كه سخت به دنبال به دست آوردن يك بمب است. اين در حالي است كه ايران در طول تاريخ همواره رفتاري محتاطانه و معقول داشته است.

ديپلمات‌هاي ايراني مي‌گويند كه هنوز مي‌توان به نتيجه‌اي ميانه دست يافت كه همه طرف‌هاي درگير و حتي اسراييل آن را بپذيرند.

در سفري كه به ايران داشتم با اصولگرايان و اصلاح‌طلبان صحبت كردم و به اين نتيجه رسيدم كه در شرايط صحيح، تهران ممكن است نخواهد بمب بسازد و آن را آزمايش كند. عادلي، سفير ميانه‌رو و خوش‌برخورد ايران در لندن در همان موقع به من گفت: «ايران مي‌خواهد فن‌آوري را داشته باشد، همين براي منع كافي است». در گزارش

” متكي در نيويورك رفتاري آرام و توأم با لبخند داشت و مهمانان روزنامه‌نگار خود را به صرف جوجه‌كباب و چلوكباب دعوت كرد. رفتار او نشان مي‌دهد كه ميانه‌روهاي تهران از لحن متفاوت آخرين پيشنهاد سولانا دل‌گرم شده‌اند.... “

سازمان امنيت ملي آمريكا كه پاييز همان سال منتشر شد بر اين ديدگاه صحه گذاشته شد.

يك پيشنهاد كه مرتباً ارائه مي‌شود مبتني بر اين است كه يك كنسرسيوم بين‌المللي تحت نظارت آژانس بين‌المللي انرژي اتمي تشكيل شود كه غني‌سازي ايران را زير نظر بگيرد.

دولت‌هايي مثل انگليس و آلمان هم مي‌توانند در اين كنسرسيوم سهم داشته باشند. اين نظر را «جان تامسون» رييس سابق «گروه عرضه‌كنندگان هسته‌اي» در سال 2006 بيان كرد و ايراني‌ها هم آن را بارها مطرح كرده‌اند. يك دليل كه مي‌تواند باعث آن شده باشد كه مقامات ايراني مثبت حرف بزنند، اين است كه سولانا دست كم قصد دارد درباره اين ايده مذاكره كند. او هم بر «حق مسلم ايران براي دستيابي به فن‌آوري صلح‌آميز هسته‌اي» تأكيد كرده است.

متكي در نيويورك رفتاري آرام و توأم با لبخند داشت و مهمانان روزنامه‌نگار خود را به صرف جوجه‌كباب و چلوكباب دعوت كرد. رفتار او نشان مي‌دهد كه ميانه‌روهاي تهران از لحن متفاوت آخرين پيشنهاد سولانا دل‌گرم شده‌اند. اطلاعات دقيق متكي از سياست‌هاي داخلي آمريكا و اسراييل هم نشان داد كه ايران تمام نظرات مطرح شده در اين دو كشور را دنبال مي‌كند.

از متكي پرسيدند كه آيا احتمال دارد اسراييل به ايران حمله كند و او از ضعف دولت «ايهود اولمرت» نخست‌وزير اسراييل حرف زد و از اين كه حزب كارگر تهديد كرده كه دست از حمايت از دولت برخواهد داشت. او به روشني هم مي‌دانست كه «باراك اوباما» گفته پيش‌شرط تعليق فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران براي آغاز مذاكرات را برخواهد داشت. وقتي او را به چالش كشيدم و پرسيدم كه آيا ايران قصد دارد منتظر بماند تا انتخابات رياست جمهوري آمريكا برگزار شود، او اين سوال من را دور زد كه نشان مي‌داد مي‌داند حمايت از حزب دموكرات بخت اوباما را براي پيروزي كاهش خواهد داد.

روشن است كه ايران نمي‌خواهد تا ابد مقاومت كند. صراف‌هاي تهراني بي‌نهايت نگران اين هستند كه نتوانند از يورو استفاده كنند. بانك‌هاي ايران هم در سكوت دارايي‌هايشان را به بانك‌هاي آسيايي منتقل كرده‌اند.

شهرزاد هنوز دارد حرف مي‌زند، البته به نظر مي‌رسد كه او گوش هم مي‌كند.
يکشنبه 16 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: آفتاب]

[مشاهده در: www.aftabnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 174]