تعصبات مذهبی منجر به متهم کردن خواجه نصیر به سقوط بغداد شد

واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: اندیشه - حجت‌الاسلام رسول جعفریان با اشاره به آثار تاریخی منتشر شده در مورد نقش خواجه نصیر در سقوط بغداد تاکید کرد: شایعات و تعصبات مذهبی منجر به این شدند که خواجه نصیر به سقوط بغداد متهم شود. به گزارش مهر، حجت‌الاسلام رسول جعفریان طی سخنانی در همایش "میراث علمی و فلسفی خواجه نصیر الدین طوسی" به ارائه مقاله خود با عنوان مطالعات مربوط به نقش خواجه نصیر الدین طوسی در سقوط بغداد" پرداخت و گفت: سقوط بغداد به دست مغولان در سال 656 به عنوان یک سرفصل مهم در تاریخ شرق اسلامی است و اهمیت آن به گونه‌ای است که بسیاری "تاریخ اسلام " را در معنای عمومی و رایج آن، تا این زمان، یعنی سال سقوط عباسیان می‌دانند. مهمترین ویژگی این رخداد، برافتادن خلافت عباسی و افتادن آن به دست یک امپراتوری غیر مسلمان با نام سلسله ایلخانی است که پس از نابودی آن هم، دیگر خلافت عباسی در این ناحیه شکل نگرفت و سرزمینهای شرقی میان ملکوت الطوایف تقسیم گردید. این پژوهشگر و محقق افزود: شیعیان در ماجرای فتح بغداد جمعیت قابل ملاحظه‌ای نبودند و بیشتر ساکنان ایران و عراق در این دوره سنی مذهب بودند. عمده ارتش خوارزمشاهی و عباسی بر دوش آنان بود و به دلیل فساد دستگاه اداری و نظامی عباسیان مقاومت چندانی برابر مغولان صورت نگرفت و آنان توانستند بنیاد این دولت را براندازند. این استاد دانشگاه تاکید کرد: شیعیان ایران و عراق در این زمان یک اقلیت بودند و کار چندانی از دست آنان برای حملات سیل‌آسای مغولان نمی‌آید چنان که از دست عباسیان و سنیان نیز برنیامد. تنها شهر مهم شیعه نشین عراق در آن دوره شهر حله بود که با مصالحه کنار آمد و در این میان ابن طاووس واسطه خیر شد. جعفریان به نقش سه عالم شیعی در این مقطع تاریخی اشاره کرد و گفت: خواجه نصیر الدین طوسی که در الموت بود و پس از فتح آن در سپاه هولاکو قرار گرفت و به وی نزدیک شد. موید الدین بن علقمی وزیر عباسی که تا آن لحظه سقوط بغداد در کنار دستگاه خلافت بود و با وساطت خواجه و دیگران چند ماهی عمر کرد و درگذشت و سومین نفر سید بن طاووس از علمای نزدیک به عباسیان بود البته با پرهیز، که همین موضع را نسبت به مغولان نیز داشت اما با وساطت او جان شیعیان حله نجات یافت. وی افزود: منابع تاریخی اهل سنت از یک دوره خاص گزارشهایی درباره همکاری خواجه نصیر با مغولان و ترغیب هولاکو توسط وی آورده‌اند. پیشتر از آن شایعاتی را که دشمنان ابن علقمی و رقبای درباری او علیه وی در آن روزگار منتشر کردند در کتاب های خود ثبت کردند. این مسئله ادامه یافت و تا به امروز مورد توجه مورخان قرار گرفت در این زمینه مطالعاتی درباره نقش ابن علقمی و درباره خواجه صورت گرفته است. استاد دانشگاه تهران اختلافات مذهبی را یکی از عوامل متهم کردن خواجه نصیر به سقوط بغداد دانست و در عین حال تاکید کرد: اختلافات مذهبی در حملات مغول تنها جنبه شیعه و سنی نداشت بلکه اختلافات حنفی و شافعی را نیز می‌بینیم. مغولها از هر موقعیت استفاده می‌کردند که اختلافات مذهبی نیز یکی از آن موقعیت هاست. مورخان اسلامی مخصوصا سنی مذهبان بسیار در نقش خواجه نصیر در سقوط عباسی تاکید دارند اما مورخان شیعی مذهب ساحت خواجه را از این اتهام مبرا می دانند و سستی زیاد خلیفه عباسی و ظلم و جور پسرش ابوبکر و نفاق امرا و سران لشکر را علت واقعی سقوط عباسی عنوان می کنند. هر چند شیعه از اینکه حکومت عباسی سقوط کرد خوشحال بود اما اهل سنت نیز از اینکه با سقوط خلافت عباسی و بغداد قدرتشان را از دست دادند بسیار ناراحت بودند. جعفریان با اشاره به آثار مورخان در مورد مقطع تاریخی حمله مغول به بغداد یادآور شد در 40-50 سال تاریخ نویسی جدید ما منهای اقبال لاهوری نوع نگاهها به غیر از مذهبیون حتی ملی گرایان نیز از این مسئله خوشحال بودند اما در بین شرق شناسان این تصریحات (متهم کردن خواجه به سقوط بغداد ) کمتر است و اکثر آنها معتقدند که سخنان ناظر به نقش خواجه در سقوط بغداد نمی توانست تاثیری بر هولاکو خان مغول داشته باشد. وی با اشاره به تاریخ‌نگاری از سوی برخی مذاهب اسلامی تاکید کرد: تاریخ نگاری قرن هشتم حنبلی افراطی و ضد مغولی است. بر اساس تحقیق مرحوم حائری و 30-40 منبع عربی که من در تقسیم بندی ایشان اضافه کردم و آن را بررسی نمودم این مسئله اختلاف در نقش خواجه نصیر در سقوط بغداد در منابع درجه اول بین مورخان وجود ندارد و در منابع درجه دوم اشاره کمی وجود دارد و در منابع سوم این مسئله پررنگتر می شود. جعفریان مطالعات مرحوم حائری و یکی از آثار اساتید تاریخ دانشگاه ملک سعود ریاض را از بهترین منابع و آثاری خواند که تاکنون در زمینه سقوط بغداد نگاشته شده و افزود: این استاد دانشگاه عربستان کتابی به نام "سقوط خلافت البغداد الدوره شیعه بین الحقیقه و الاوهام" دارد که امروز در عربستان ممنوع است. این نویسنده بر این مسئله تاکید دارد که مغول در هر حال می‌آمد و از سویی دولت عباسی کاملا به انحطاط رسیده بود. بنابراین با این شرایط گریزی از سقوط خلافت عباسی در بغداد نبود و او معتقد است که این مسائلی که در مورد نقش شیعیان به ویژه خواجه نصیر در سقوط خلافت عباسی عنوان می شود در واقع شایعاتی بود که در بغداد عنوان شده و بعدها به صورت نص تاریخی درآمده است. /62

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبر آنلاین]

[مشاهده در: www.khabaronline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 289]