گفتگو با سيد محمد سادات اخوي، نويسنده خودم بلند شدم

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: گفتگو با سيد محمد سادات اخوي، نويسنده خودم بلند شدم
ليلا كريمي «سيدمحمد سادات اخوي» از نويسندگان نام آشنا و اهل ذوق در عرصه شعر و ادبيات به خصوص ادبيات نوجوانان است كه داراي تأليفات متعددي است، در سال 1365 كارش را با هفته نامه كيهان بچه ها آغاز كرد و از آن پس بيشتر در زمينه داستان قلم زده است. هم اكنون از وي مجموعه شعر جديدي باعنوان «بي نام» چاپ شده است كه در زمينه مدح و منقبت اهل بيت (ع) است. در حقيقت او در بيشتر آثارش به دين و عرفان پرداخته و اين موهبت را مديون ارادت به اين خاندان مي داند و درحال حاضر نيز مجموعه يازده جلدي در زمينه عرفان باعنوان «در مكتب عشق» با موضوع زندگي نامه عارفان معاصر را در دست تأليف دار د . به بهانه چاپ اين كتاب ها با وي گفتگويي را ترتيب داده ايم كه مي خوانيد.-با توجه به اينكه مجموعه يازده جلدي زندگي عارفان معاصر چون «كيمياي سعادت» امام محمد غزالي، «يك عمر مسلماني»، بازآفريني كتاب معراج السعاده نراقي، «دور دنيا در 71 سال» زندگي نامه شيخ جعفر مجتهدي، «مردي كه زياد مي فهميد» زندگي نامه قاضي تبريزي و نيز «اسرار كيمياگري» زندگي نامه محمدعلي كهرميان را در حال بازآفريني داريد؛ چه نياز و دغدغه اي احساس كرديد كه رو به بازآفريني كتاب هاي عارفان آورديد؟ در حقيقت مطالعه در مورد مسائل ديني ، معمولا در يك مثلث محدود مي شود بدين صورت كه يا در مورد اهل بيت(ع) يا خداوند و يا درباره شخصيت هاي ماندگار و جذاب است كه ايده آل هاي ما در زندگي آنهاست؛ در واقع با مطالعه زندگي عارفان، زندگي كساني را مطالعه مي كنيم كه دوست داشتيم مثل اين افراد مي بوديم. به خاطر همين وقتي وارد جامعه شدم و از سن نوجواني در اجتماع حضور و فعاليت كردم، به اين نتيجه رسيدم كه در زندگي همه حلقه اتصالشان با خداوند و اهل بيت، به رغم ظاهري كه در زندگي افراد ديده مي شود و به نظر مي رسد با خدا ارتباط داريم، اين حلقه اتصال مفقود است.نزديك ترين نمونه اي كه پيدا كردم، شايد پدربزرگ خودم است كه زندگي نامه ايشان را با عنوان «اسرار كيمياگري» نوشته ام؛ ارتباط پدربزرگ با اهل بيت براي من خيلي جذاب و ويژه بود و بعد آرام آرام وقتي در زمينه زندگي عرفاي شيعه و اهل سنت بيشتر مطالعه كردم، احساسم اين بود كه نكته هايي كه دوست داشتم در زندگي ام نمود پيدا كند، در زندگي عرفاي اهل تشيع بيشتر بوده است اما به هر حال واقعيت و حقيقت اين است كه روح عرفان، خداشناسي است و اين خداشناسي از خودشناسي شروع مي شود. بنابراين شروع به شناخت كاستي هاي وجود خود كردم و هر چقدر به آنها بيشتر واقف شدم، در حقيقت شروع به شناخت و پركردن اين خلع بيشتر احساس مي شد، به دنبال همين موضوع نيازم به شناخت آدمهاي بزرگ بيشتر شد، در اين راه وقتي پيش مي رفتم، احساس كردم تازه يك وظيفه و تكليف شخصي به عنوان يك نويسنده برعهده ام است؛ كه مي توانستم دغدغه هاي فردي و جمعي ام را بنويسم؛ در حقيقت دغدغه هاي جمعي براي من در اولويت قرار داشت حتي در زندگي شخصي ام همين طور است. اين دسته از دغدغه ها (جمعي) باعث شد كه شروع به بازآفريني زندگي عارفان بكنم، در حقيقت بهانه اصلي اين كار انتشارات اميركبير بود كه مجموعه اي را پيشنهاد كردند و اما اسامي عارفان را خودم انتخاب كردم و تصميم گرفتيم اين كار را در قالب يك مجموعه ده جلدي با عنوان «در مكتب عشق» به چاپ برسد؛ البته اسم كتاب به انتخاب اكبر نبوي صورت گرفته است، تا الان 5عنوان در 6جلد منتشر شده است در جلد اول كيمياي سعادت، جلد دوم؛ معراج السعاده نراقي كه در واقع از شيعه و سني را در خود گنجانده است؛ منتهي چون ما برخاسته از بستري اعتقادي در فرهنگ شيعي هستيم؛ خواه ناخواه رويكردم به كتاب، شيعي بوده است همچنين زندگي نامه شيخ جعفر مجتهدي كه در قالب كتابي با عنوان «دور دنيا در 17 سال» منتشر شد و «مردي كه زياد مي فهميد» مربوط به زندگي مرحوم قاضي تبريزي است. در كل كساني كه اين كتابها و مجموعه را مطالعه مي كنند، به اين نتيجه خواهند رسيد كه علت انتخاب اين عارفان چه بوده است؛ در كل تاكيدم بر اين بود كه سراغ شخصيت هايي بروم و بخش هايي از زندگي شان انتخاب كنم كه به درد آدم هاي امروز بخورد. تمام تلاشم اين بوده است كه اين اثر به ادبيات نزديك تر و انتخاب ها كاربردي باشد. در حقيقت كسي كه از نسل امروز چه نوجوان، ميانسال و... اين كتاب را مطالعه مي كند كاملا دريافتش از كتاب، با زمان امروز همخواني داشته باشد و به درد زندگي افراد بخورد.- يعني با نگاه امروزي اين اثر را نوشته ايد:بازنويسي با بازآفريني متفاوت است؛ اين كتابها بازآفريني است يعني اصل واقعه همان است كه در تاريخ رخ داده اما نگاه نويسنده و ادبيات و نوع نگارش به گونه اي است كه نسل متعلق به دنياي معاصر احساس كند همان رفتار را با زندگي امروز مي تواند انجام دهد. در حقيقت اين مجموعه پاسخي است به پرسش خودم كه فكر مي كردم حلقه مفقوده آدمي با خوشبختي و آرامش چيست؟ «اخلاق» است. براي رسيدن به اخلاق، نمونه هايي كه مي توان اشاره كرد، قطعاً در زندگي اهل بيت(ع) است كه با ما فاصله زماني زيادي دارند يا در زندگي كسانيكه منسوب به اهل بيت(ع) هستند و جزو معاصران محسوب مي شوند و در زمان ما زندگي كرده اند.- اين طور عنوان شده بود كه اين مجموعه را براي گروه سني نوجوانان منتشر كرده ايد؛ آيا گروه هاي سني ديگري هم دربرمي گيرد؟اين مجموعه گروه سني خاصي را دربرنمي گيرد. تقريباً يك دهه است ،آثاري را كه مي نويسم تلاشم بر اين است كه محدود به گروه سني ويژه اي نباشد. يادم هست مرحوم آذر يزدي كه «قصه هاي خوب براي بچه هاي خوب» را نوشته بود؛ نكته اي را گفته بودند كه سالهاي سال به شوخي بدل شده بود. يعني مي گفتند اين كتاب براي اطفال هفت تا 77 ساله است. در حال حاضر هم اين كتاب جزو همين دسته است؛ به نظرم اگر اثر، يك اثر ادبي باشد و برخاسته از نياز اجتماع باشد، به گروه سني خاصي معطوف نمي شود. يعني در طول زمان، انسانهاي گوناگون با هر گروه سني ويژه اي مي توانند مطالعه و استفاده كنند.- مجموعه از نوشته هاي شما مربوط به زندگاني حضرت فاطمه زهرا(س)، واقعه عاشورا و... است و جوايزي هم راجع به اين كتاب ها با اين موضوعات دريافت كرده ايد چرا دوباره روي به نگارش اين دسته از آثار نمي آوريد؟سعدي بزرگ مي گويد: «هرچه گفتيم جز حكايت دوست، در همه عمر از آن پشيمانيم» يك نكته مهم است؛ خيلي زود به اين واقف شدم كه سعدي گفته، احساس مي كنم غير از نوشتن براي دوست هر نوشتأ ديگري نه خود انسان و نه مخاطب را راضي مي كند و نه به اثري ماندگار بدل مي شود. با تجربه شخصي و مطالعه زندگي بزرگان ادبي به اين نتيجه رسيده ام؛ كه هيچ كس براي ماندگار شدن ننوشته اما ماندگار شده است. در هر زماني دغدغه هر هنرمندي جاودان شدن اثرش است اين را همه مي دانند اما هيچ اثري اين طور خلق نمي شود كه من بنويسم تا جاودان شود. نويسندگان در حقيقت دغدغه هاي خودشان را مي نويسند.دغدغه و نياز هميشگي ام نوشتن براي نسل حاضر و برقرار كردن ارتباط بين زندگي امروز با فرهنگ اهل بيت بوده است. گاهي با نوشتن زندگي اهل بيت(ع)، گاهي از زاويه زندگي بزرگان و عارفان معاصر اين دغدغه ها را مطرح كرده ام در حقيقت نه تغيير جهتي دادم و نه مي خواهم جهتم را عوض كنم؛ البته انسان جامدي نيستم و در طول زمان تغييرات فراواني در روح و رفتار و زندگي (شخصي و هنري ام) داشته ام؛ اما احساس مي كنم در اين عالم هر كسي به جز اهل بيت(ع)، براي مفهوم ديگري و شخص ديگري نوشته، جواب نگرفته است. به هر حال بحث ما فرهنگ غربي، اروپا و امريكا نيست ما متولد اين سرزمين هستيم. در اين سرزمين اسلام دين بزرگي و مكتب شيعه، مذهب مهمي است. بر همين اساس؛ اين قاعده و قانون كه اسلام و تشيع است براي ما اين طور تعريف كرده اند و در كل به اين تجربه و نتيجه رسيده ام كه ماندگار شدن آثار، نوشتن براي اين خاندان است و در طول زمان هم اگر آموختم به عشق نوشتن بهتر براي اهل بيت(ع) بوده.هنوز آثاري را كه براي اهل بيت(ع) نوشته ام، باعث مباهات و افتخارم است شايد در روزگار ديگري هم، دوباره رويكردي به اين آثار داشته باشم ولي در سير ادبي ام قدم به قدم، پيش مي روم به سمت مطرح كردن جلوه هاي گوناگون زندگي اهل بيت(ع).اين مجموعه تأثير اهل بيت در زندگي آدم هايي از جنس خودمان كه در دوران يك صد سال اخير زندگي كرده اند. شايد در مطرح كردن دغدغه ام، به اين نتيجه رسيدم راهي نيست جز مستقيم نوشتن؛ اين گونه نوشتن هنري نيست اما ترجيح دادم با چاشني ادبيات حرفم را به صورت رك بزنم كه مجموعه عنوانش شد؛ «ما، خدا و اهل بيت(ع)»متأسفانه نشر همشهري نه اين مجموعه را تجديد چاپ كرد و نه قصد منتشر كردن جلد دوم آن را دارد.- در كتابهايي كه به عارفان معاصر از جمله مرحوم مجتهدي و.. پرداختيد؛ بيشتر به چه نكاتي توجه كرديد و چه موضوعاتي را برجسته تر نشان داديد.يك اشتباه تاريخي بين همه مردم در مورد عارفان رخ داده است، احساس بسياري از افراد اين است كه كسي كه صاحب كرامت نباشد و يا دو دو تا را نتواند بكند 5 تا، اين شخص، اگر كار خارق العاده اي نكند (در فرهنگ شيعه «كرامت» تعبير مي شود) حتماً كارش داراي نقص و اشكال است. به اين صورت كه خيلي از عرفاي تاريخ ما، به خاطر همين اتهام متأسفانه كنار گذاشته شده اند، در حاليكه رفتارهاي اخلاقي آنها با مردم و زندگي شان و ارتباط شان با فرهنگ اهل بيت(ع) در بستر زمان؛ آنقدر زيبا بوده است كه اگر كسي مراجعه كند و آن منابع غني را مطالعه كند؛ متوجه مي شود كه كرامت اين بزرگان ، همان رفتارشان است. در حقيقت تحمل دشواري زندگي در دنياي معاصر و دين داري است كه بعضي ها از اين زندگي دشوار جدا شدند و اسم آن را معنويت گذاشتند و به معناي اسم معنويت، شريعت از عرفان خودشان منها مي كنند.در فرهنگ شيعه يك سؤال مهم را همه ناديده گرفته اند؛ به اين صورت كه ؛ چه طور شده آدمهايي مثل علامه طباطبايي، صاحب كرامت هستند اما در عمل به شريعت در اوج هستند. به هر حال عمل كردن به شريعت، يك نوع قيد است. در روايت ديني آمده است؛ خداوند برخي از پاداش ها را در همين عالم به بندگانش مي دهد اما بخشي از پاداش ها را به خاطر دوستي بندگانش مي گويد، بخشي را در اين عالم، و قسمتي را در برزخ و قيامت مي دهم؛ واحد پول آخرت، در حقيقت پول رايج امروز ما نيست.زماني مطالعه زندگي عارفان را شروع كردم، سعي ام بر اين بود كه بخش هايي از زندگي اين بزرگان انتخاب كنم كه اگر كسي از دنياي امروز خواند، متوجه شوند آنها هم سختي هايي را تحمل، براي حفظ شريعت مداري شان كرده اند. يعني با اتكا به شريعت و اهل بيت(ع) رشد كرده اند و هرگز در زندگي هيچ عارف شيعه اي نمي توان يافت كه به صاحب كرامت بودن خودش يا استادش افتخار كند. در حقيقت عنوان مي كنند كه استادم، انسان شريف و عظيم الشأن بود.وقتي به هر كدام از اين بزرگواران نگاه مي كنيد يا از طريق الهي يا مكتب، درس دين خوانده اند. حتي مرحوم قاضي گفته اند؛ «اگر خواستيد به عرفان حقيقي برسيد اول مجتهد در امور دين شويد و بعد عارف بشويد كه اگر خداوند تصويري به شما نشان داد، بتوانيد تشخيص بدهيد اين تصوير شيطاني يا رحماني است.»در تاريخ شيعه اصلاً نمي بينيد كه يك نفر، به دنبال مريد باشد هميشه مريدان به دنبال استاد بودند و استاد از دست مريدان فرار مي كرد. مرحوم سيدهاشم موسوي حداد كه شاگرد ارشد قاضي است و زمانيكه ايشان رشد مي كند و به شاگردش به خاطر حجم تنگ نظري ها مي گويد؛ شما از نجف به كربلا برو و بين خودش و او فاصله مي اندازد و به مريدانش مي گويد شما مرا دوست خطاب كنيد.مهم تر از آن، در كتابها به دنبال اين موضوع بودم كه در دوران حاضر با نسل گذشته مشكلي نداشتيم اگر پدر يا پدربزرگم نوجواني مثل من را مي خواست به سمت اسلام و اهل بيت هدايت كند شخصيتي را نشانم مي داد. الگوي مجسم و ملموس براي دنياي دين داري امروز وجود داشت اما در دوران حاضر نمونه هاي حقيقي كم تر به ديد چشم نسل امروز مي آيد. و متأسفانه در غياب حضور نمونه هاي حقيقي دچار ميدان داري دكان داران معنوي شده ايم.- به نظر شما نويسندگان از چه موضوعاتي غافل شده اند و به آن در حوزه ادبيات نمي پردازند؟اين پرسش از حد من بالاتر است و هنر من اين باشد كه دغدغه هايم را بنويسم، مشكل بزرگ در كشور مشكل نشر است. معلوم نيست هرچه نوشتيم كتاب شود و يا هر اثري كه كتاب شد، به خوبي به دست مردم برسد.از 46 عنوان كتابي كه منتشر كردم، دست كم طرح جلد 35 عنوان كتابم، به صورتي است كه حتي خودم شرمنده مي شوم وقتي جلد كتاب را نگاه مي كنم يا تقريباً 17 عنوان از كتابهايم در بازار نشر تمام شده است و تجديد چاپ نشده اند.كتاب «ما، خدا و اهل بيت» را كه نوشته ام ، مورد استقبال عموم هم قرار گرفته اما نشر همشهري كه تجربه تلخي از همكاري با آنها دارم، اين كتاب را تجديد چاپ نمي كند حتي جلد دوم كتاب، «مرد خندان» را هم منتشر نمي كنند و مثل اين است كه يك كار نصفه اي انجام داده باشيد.- چرا منتشر نمي كنند؟توضيح خاصي نمي دهند و مي گويند رسم نشر همشهري اين است كه تجديد چاپ نمي كنيم و براي چاپ جلد دوم هم جواب مشخصي نمي دهند.با توجه به اين موارد كه گفتم؛ پرسش شما از حد من بيشتر است. ولي به طور كلي احساس مي كنم نويسندگان نسل امروز با نيازهاي واقعي و حقيقي جامعه فاصله گرفته اند؛ در كل همه مشكلات نشر را نمي توانيم به گرده ناشر و مخاطب بگذاريم؛ آيا ما كتابي را كه نوشته ايم و درست عرضه شده و مخاطب نخريده باشد؛ شايد مخاطب مي خرد و پشيمان از خريد آن مي شود. متأسفانه به دليل نبودن آثار دقيق و اصولي فاصله اي بين مفاهيم عميق ديني با مفاهيم سطحي دين ايجاد شده. حضرت علي(ع) مي گويند: «مفلوك و بدبخت است امتي كه مسايل فرعي بر اصلي اش غلبه پيدا كند.»درحال حاضر ببينيد؛ ديدن اجنه و احضار روح و... اولويت دارد و چقدر مهم است كه به نماز و اصل روزه و محتواي حجاب فكر كنيم.اين فلاكت را كه حضرت امير فرمودند، الان در نسل امروز مي بينيم، يك نسل بي پهلوان نه قهرمان؛ نسلي كه دليل حضور خود را در جامعه نمي داند و مفهوم كلي و انعطاف پذيري به نام خدا دارد كه در هر شرايطي مثل مايع شكل ظرف را مي گيرد و... به خاطر همين، به سطحي بودن مسايل مي پردازيم. در ادبيات هم رويكرد كلي به اين سمت كه نويسندگان بيشتر گذشته خودشان را براي نسل امروز مي نويسند تا مطلبي بنويسند كه نسل امروز دريافت درستي از آن داشته باشد. براي همين است آثار نويسندگاني چون رضا اميرخاني، مصطفي مستور به اوج استقبال مي رسد چون دغدغه نسل امروز را فهميده اند و با ادبيات آشنا هستند و با پيوند مناسب اين دو، حرفي را مي زنند كه نسل امروز مي طلبد و آثارشان براي نسلهاي بعدي هم ماندگار است.- باتوجه به اينكه مجموعه شعري باعنوان «بي نام» تازگي منتشر كرديد، وضعيت شعر و شاعري را درحال حاضر چگونه ارزيابي مي كنيد؟زمانيكه مجموعه شعري از شخصي چاپ مي شود؛ نمي تواند بگويد من شاعر نيستم، اما به معناي دقيق شاعري فكر مي كنم؛ شاعر نيستم ولي با محافل مختلف شعر و شاعري ارتباط داشتم؛ به عقيده من، مشكلي كه در بخش داستان داريم به حيطه شعري هم مربوط مي شود؛ به خصوص در بخش شعر، مذهبي يا آييني يا ادبيات اهل بيتي و... متأسفانه مجموعه آثاري كه منتشر مي شود يا فقط برآمده از محافل اهل بيت(ع) يا ديدگاه و نگاه شاعران از دور به محافل ديني است و نيز بخش سوم اثري كه منتشر مي شود، آثاري كه شاعر فقط براي خلق يك اثر ادبي سروده است.و در حقيقت براي اين دسته از شاعران مهم نيست، اين اشعار كاربردي داشته باشند.براي همين داراي دو بخش اثر ادبي در اين حيطه هستيم؛ اشعار خوبي كه در هيچ محفلي خوانده نمي شوند و اشعار معاصر ضعيفي كه در محافل ادبي خوانده مي شوند.ادبيات اهل بيت (ع) براي اين به وجود آمدند كه بيش از اين كه بخواهيم شعري در باب اين خاندان بسراييم، مي خواهيم عرض ارادت كنيم به مفاهيم بزرگي كه دوستشان داريم.يعني در واقع توأمان بايد هم مفهوم بزرگ باشد و هم عرض ارادت قوي باشد و هم آن مضمون و مفهوم را دوست داشته باشيم و در انتها شعر بگوييم.بدين لحاظ اتفاقي كه در طول زمان افتاده است با بعضي از شاعران هنوز در همان مرحله عرض ارادت مانده اند و ... وقتي به قصيده هاي بزرگان نگاه مي كنيد فصل بزرگي از قصيده ها مدح و منقبت امام و پيامبر اكرم (ص) است و بعد از آن وارد مرثيه مي شوند و همچنين مداحان قديم هم به همين منوال عمل مي كردند. يعني اول مردم را به خودشان برمي گرداندند و قدم بعد با الگوها و اهل بيت (ع) مردم را آشنا مي كردند و در قدم بعدي مرثيه و مصيبت مي خواندند. اما متاسفانه در حال حاضر اين گونه نيست. يكي از عناصري كه امروز از اشعار كم شده «صداقت» است. به عقيده من اين آفت را مسئله سفارشي سرودن و نوشتن به وجود آورده است. - مجموعه شعر «بي نام» را با هدف خاصي سروده ايد؛ يعني در واقع در ادامه رويكردتان به عرفان و دين نوشته ايد؟در حقيقت دلمشغولي و دغدغه اصلي ام در مجموعه «بي نام»، اين است كه هم اهل شعر و مخاطبان جدي شعر خواننده مجموعه باشند و احساس كنند «بي نام» از محدوده عرض شعر عدول نكرده است و هم اهل منبر و محافل از اين مجموعه شعر استفاده كنند و زبان شعر را به گونه اي انتخاب كردم كه در هر دو زمينه شايسته توجه باشند و مهم ترين مسئله اصلي من اين بوده است كه توفيقي برايم باشد كه اين مجموعه را اهل بيت بپذيرند. - اثر جديدي در دست نگارش داريد؟5 عنوان دوم، مجموعه «در مكتب عشق» در نشر اميركبير در حال چاپ است. شايد بعد از يك سال ونيم؛ جلد دوم «ما، خدا، اهل بيت» در نشر همشهري منتشر شود. همچنين دو مجموعه طنز از جمله «شعر و يادداشت هاي طنز» را براي گروه سني مختلف در حال چاپ دارم. از جمله اين اثرها؛ «آخرين دفاعيات كوتوله ها»، «يك بار مصرف»، «بچه مثبتا» (شعر طنز) است. -و در آخر... مخاطبان روزنامه دعا كنند؛ به خاطر اينكه من چندين سال در كيهان ستون مذهبي داشته ام و حتي پيش از اينكه بحث هاي در مورد مداحي و مرثيه خواني پاپ مطرح شود؛ در آن زمان پيش بيني كرده بوديم. زمانيكه همه دوستان انتقاد مي كردند؛ مجموعه «پرده عشاق» را منتشر كرديم و اين مجموعه به 28 مداح قديمي و مشهور تهران اشاره دارد كه همراه باتصوير و صدا و گزيده روضه خواني هايشان چاپ شد؛ اين كار تحقيقاتي بود كه حدود يك سال به طول انجاميد. رمان ديگري هم با عنوان «خودم بلند شدم» در دست نوشتن دارم بدين صورت كه زندگي نوجواني است كه از اول انقلاب حضور دارد؛ در دوران انقلاب، منافقين، دفاع مقدس و ... است تا به زمان حال مي رسد كه انواع و اقسام فرقه ها جريان دارد. در واقع نوعي زندگي سلمان گونه را تجربه كرده است. و در آخر مخاطبان دعا كنند؛ راه خودشان و ما از اهل بيت(ع) جدا نشود.
شنبه 8 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 180]