گفتگو با برنده جايزه دانشمند جوان اتحاديه بين المللي فيزيك؛ مراكز پژوهشي در ايران مشكل دارند!

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: گفتگو با برنده جايزه دانشمند جوان اتحاديه بين المللي فيزيك؛ مراكز پژوهشي در ايران مشكل دارند!
در حوالي امروز: چندي پيش يك فيزيكدان جوان كشورمان به عنوان برنده نخستين جايزه دانشمند جوان اتحاديه بين المللي فيزيك محض و كاربردي (آيوپاپ) در زمينه تئوري فيزيك ذرات معرفي شد.اين جايزه كه به تازگي راه اندازي شده هر دو سال يك بار در زمينه فيزيك ذرات و به يك فيزيكدان جوان در زمينه تئوري و تجربي كه به دستاوردهاي برجسته علمي دست يافته است، اعطا مي شود. جايزه آيوپاپ (IUPAP) شامل يك مدال، يك گواهي كه در آن به دستاوردهاي علمي فرد اشاره شده و پاداش نقدي است كه در سي و چهارمين كنفرانس بين المللي فيزيك با انرژي زياد كه از 30 ژانويه تا پنجم آگوست سال 2008 در فيلادلفياي آمريكا برگزار خواهد شد، اعطا مي شود. خبرنگار ما به بهانه كسب اين مقام با دكتر ياسمن فرزان كه اولين دانشجوي دختر ايراني است كه به عضويت تيم المپياد بين المللي فيزيك ايران درآمده و اكنون در پژوهشگاه دانش هاي بنيادي (مركز تحقيقات فيزيك نظري و رياضيات) در حال تحقيق و پژوهش مي باشد به گفتگو پرداخته كه مي خوانيد: * خانم دكتر! به عنوان اولين سؤال، بيوگرافي مختصري از خودتان بگوييد؟ ** من در سال 55 در تبريز متولد شدم و تا سال سوم دبيرستان در همين شهر به تحصيل ادامه دادم. در سال 1372 در تيم المپياد فيزيك قبول شدم و براي گذراندن دوره مخصوص المپياد به تهران آمدم. در سال 73 وارد دانشكده فيزيك دانشگاه صنعتي شريف شدم. من در سال 77 در كنكور كارشناسي ارشد رتبه اول را كسب كردم و وارد اين دوره شدم همسرم كه در آن زمان در دانشكده فيزيك تحصيل مي كرد و دوره دكتراي خود را به پايان رسانده بود پيشنهاد موقعيت پسا دكتري (post-doc) از مؤسسه «آي گ سي گ تي گ پي» ايتاليا دريافت كرد، به خاطر همراهي با وي من دوره كارشناسي ارشد را به صورت كاملاً فشرده و در مدت يك سال سپري كردم (به طور معمول دوره كارشناسي ارشد دو سال به طول مي انجامد.) پس از رفتن به ايتاليا در سال 87 من در امتحان ورودي دكتري در مؤسسه «SISSA» كه مؤسسه اي بين المللي در نزديكي «آي گ سي گ تي گ پي» است شركت كردم و وارد دوره دكتري شدم. در دوره دكتري به رشته فيزيك نوترينو علاقه مند شدم و خوشبختانه من اين شانس و همچنين افتخار را داشتم تا دانشجوي دكتراي يكي از شناخته ترين و برجسته ترين فيزيك پيشگان دنيا در رشته فيزيك نوترينو باشم. در سال 80 همسرم پيشنهاد موقعيت پسا دكتري در دانشگاه استنفورد واقع در ايالت كاليفرنياي آمريكا را دريافت كرد. ما با رئيس بخش تئوري يكي از آزمايشگاههاي وابسته به استنفورد (SLAC) كه ايشان نيز يكي از محققان بسيار برجسته هستند نامه نگاري كرديم و قرار شد كه من نيز همراه همسرم به آمريكا بروم و قسمتي از پروژه دكترايم را در اين مؤسسه تحت نظر اين فيزيكدان برجسته بگذرانم. پس از سه سال به ايتاليا باز گشتيم و من از پايان نامه دكترايم دفاع كردم. سپس به ايران آمديم و در پژوهشگاه دانش هاي بنيادي مشغول كار تحقيقي شديم. * اين جايزه براي كدام يك از تحقيقات شما اهدا شده است. لطفاً بيشتر توضيح دهيد؟ ** «آيوپاپ»، مخفف اتحاديه بين المللي فيزيك محض و كاربردي است. آيوپاپ كميسيونهاي متنوعي دارد كه هر كدام شاخه اي از فيزيك را پوشش مي دهد. يكي از اين كميسيونها كه به «C11» معروف است به فيزيك ذرات يا همان فيزيك انرژيهاي بالا مي پردازد. اعضاي آيوپاپ اغلب كشورهاي پيشرفته هستند. كميسيون «C11» در سال گذشته اعلام كرد كه از اين پس هر دو سال يك بار دو جايزه (يكي در شاخه نظري و ديگري در شاخه تجربي) به فيزيكدان جوان منتخب كه از ميان محققان جوان فيزيك كه توسط محققان شناخته شده فيزيك نامزد مي شوند، انتخاب مي كند. استادان راهنماي من و چند تن از فيزيكدانان شناخته شده از كشورهاي مختلف كه با كار تحقيقي من آشنا بودند من را به اين كميسيون معرفي كردند و شوراي انتخاب كننده از ميان نامزدشدگان من را برگزيدند، بايد تأكيد كنم كه مسابقه اي در ميان نبود. در اعلام جايزه هم هيچ صفت تفضيلي نظير بهترين، برترين، جوانترين و... به كار برده نشده است. هيأت انتخاب كننده اين گونه تشخيص داده اند كه كارهاي تحقيقي من سزاوار دريافت اين جايزه است. تأكيد مي كنم معيار انتخاب فقط كارهاي تحقيقي ام بوده است و منظور از فيزيكدان جوان كه در اين جايزه ذكر شده به دليل اين است كه بيش از هشت سال از اخذ درجه دكتري فيزيكدان نبايد گذشته باشد. اما اين جايزه در بخش تئوري و در شاخه ذرات به من و در بخش تجربي به يك فيزيكدان جوان از تايوان تعلق گرفت. اين جايزه به مجموعه كارهاي تحقيقاتي من تعلق داشته و موضوع كار تحقيقي من شناخت يكي از ذرات بنيادي به نام نوترينو است. نوترينو كه ذره اي خنثي است در خورشيد و جو زمين به طور فراوان توليد مي شود. من در مجموعه تحقيقاتم نشان دادم كه خواص اين ذره را در برخي آزمايشها مي توان بررسي كرد.* در خصوص چگونگي فراهم آوردن بسترهاي مناسب براي دريافت اين گونه جوايز توسط پژوهشگران جوان توضيح دهيد؟ ** براي ارتقاي سطح كيفي كارهاي تحقيقي در كشور بايد ارتباطمان را با محققان كشورهاي پيشرفته بيشتر كنيم. ما از اين ارتباط بي نياز نيستيم! شايد امروزه بيش از هر زمان عمل به توصيه هاي حضرت رسول(ص) مبني بر لزوم ارتباط با عالمان كشورهاي مختلف لازم و ضروري باشد منظورم حديث معروف «علم را طلب كنيد حتي در چين» است. چنين ارتباطي تفنن يا تجمل نبوده بلكه لازمه پيشرفت و كار تحقيقي است. براي چنين ارتباطي بر عكس تصور برخي ها به هزينه سرسام آوري نياز نيست. مخصوصاً با وجود اينترنت و ايميل، هزينه هاي مالي چنين ارتباطاتي بسياركمتر شده است. اما براي به ثمر نشستن چنين ارتباطي بايد فرهنگ اين ارتباط را بياموزيم. بيشتر تحصيل كرده هاي ايراني در تكلم و نگارش به زبان انگليسي مشكل دارند. در نتيجه حتي با وجود دعوت همكاران خارجي ارتباطي كه لازم است، شكل نمي گيرد. علاوه بر مشكل زبان، موانع ديگري هم در راه ارتباط وجود دارد، مثلاً محققان ايراني متأسفانه به طور مرتب ايميل خود را نمي بينند و در پاسخگويي به موقع به ايميل خود عموماً اهمال مي ورزند. وقت نشناسي و بي توجهي به مهلت ثبت نام در همايشها و... هم كه ديگر نياز به يادآوري ندارد! اين گونه رفتارها كه در جمع هاي ايراني طبيعي و حتي جذاب و شيرين به نظر مي رسد، اما در انجمن هاي علمي خارج ممكن است طرد شود و در نتيجه از ثمرات چنين ارتباطاتي بي نصيب مي مانند. * خانم دكتر! نحوه عملكرد مراكز پژوهشي در كشورمان را چگونه مي بينيد؟ ** مراكز پژوهشي در ايران نوپا هستند و چندين مشكل دارند كه بيشتر از همين نوپايي ناشي مي شود. در مراكز پژوهشي غرب يك نوع سلسله مراتب علمي وجود دارد كه ما در مراكز تحقيقاتي كشورمان آن را نداريم. در پژوهشگاههاي غربي محدوده اختيارات و مسؤوليتها مشخص و متناسب با واقعيت است، اما در پژوهشگاههاي ايران اين چنين نيست. به طور مثال شاهد آن هستيم، يك نفر كه در موقعيتي قرار دارد بايد تنها كار تحقيقي كند، و از كارهاي اجرايي بپرهيزد اما مي بينيم به عكس كار اجرايي و حتي پرتنشي را نيز عهده دار شده است و عملاً اين شخص از كار تحقيق خود عقب مي افتد و ثانياً آن نظم طبيعي (سلسله مراتب اداري) كه لازمه ثبات است به هم مي ريزد و منجر به مشكلات متعددي مي شود. * جايگاه علم فيزيك در كشور ما چگونه است؟ ** در 20 سال گذشته كه دوره هاي دكتري درايران راه افتادند همه ساله دانشجويان با استعداد وارد دوره دكتري شده اند و در اثر سخت كوشي و هوش بالا در ابتداي كار پيشرفت چشمگيري داشته اند اما در بيشتر موارد پس از چند سال پيشرفتشان كند و يا حتي متوقف شده است. در نتيجه ما در ايران به اندازه اي كه از يك كشور 70 ميليوني انتظار مي رود فيزيكداني كه بتواند كار تحقيقي كه قابل مطرح شدن در سطح بين المللي انجام دهد، نداريم. البته محققان برجسته در ايران وجود دارند اما تعدادشان كم است. جمعيت ايتاليا از ايران كمتر است اما تعداد محققان برجسته اين كشور به مراتب از ايران بيشتر مي باشد. * آينده اين علم را چگونه مي بينيد؟ ** آينده اين علم را مثبت مي بينم! دانشجويان با استعداد در دور و بر ما فراوان هستند كه نويدي است براي آينده. * به عنوان يك محقق، براي اينكه جايگاه علمي كشورمان ارتقا يابد، چه راهكارهايي را پيشنهاد مي كنيد؟ ** در سطح جامعه كار تحقيقي بايد براي جوانترهايي كه مي خواهند براي آينده كاري خود تصميم بگيرند تبيين شود. بار اين كار طبيعتاً بر دوش رسانه هاست. در معرفي محقق و نخبه بايد خيلي دقت شود زيرا ارائه تصويري غيرواقعي و اغراق شده از محقق نخبه مي تواند بسيار مخرب باشد. متأسفانه برخي از كساني كه به معرفي محققان جامعه مي پردازند، به اين نكته توجهي ندارند. من با اين گونه تمجيدهاي بي اساس مخالفم زيرا آثار مخرب آن را از نزديك ديده ام. وقتي تصوير غيرواقعي از محققان كشور به وجود آيد، جواني كه از مدرسه وارد دانشگاه مي شود انتظارات خاصي از استادان خود خواهد داشت، و اگر اين انتظارات برآورده نشود دانشجو سرخورده مي شود و از درس و دانشگاه گريزان مي شود. به اين ترتيب ما سرمايه هاي انساني خود را از دست مي دهيم. مسأله دوم اغراق در مورد ميزان موفقيت نخبگان ايراني و ترويج اين باور غلط است كه محققان ايراني بي نياز از همكاري با همتايان خارجي هستند. اين تصور اشتباه است. محققان هيچ كشوري از محققان كشورهاي ديگر بي نياز نيستند. در اين جا مثالي مي زنم: بناست آزمايشگاه پيشرفته اي در ژاپن براي اندازه گيري پارامترهاي نوترينو احداث شود. براي بهينه كردن راهكارهاي اين آزمايشگاه مسؤولان پروژه از فيزيكدانان مطرح دنيا دعوت كردند تا مشتركاً مقاله اي در اين باره بنويسند. اين كار روشي مرسوم در دنياست. من اين مورد خاص را مثال زدم چون از من هم دعوت شده بود كه جزو نويسندگان باشم و در نوشتن مقاله مشترك كه در سايتي ژاپني موجود است، سهم داشته باشم. دقت كنيد كه ژاپن در علوم و صنايع به طور اعم و در اين شاخه از علم به طور اخص كشوري پيشرو است. تعداد فيزيكدانهاي برجسته در ژاپن بسيار بيشتر از ايران است. با اين حال آنها خود را بي نياز از ارتباط با دنياي خارج نمي دانند! * به عنوان يك جوان موفق از مسؤولان چه توقع و درخواستي داريد؟ ** انتظار دارم به اين نكته توجه داشته باشند كه ارزيابي يك محقق، خود يك كار علمي است كه بايد توسط جامعه علمي صورت گيرد. اگر مسؤولان اجرايي كشور بخواهند بدون مشورت با جامعه علمي خود به ارزيابي و تقدير از محققان بپردازند مشكلات فراواني خواهند آفريد حتي اگر با نيت خير اين كار را انجام دهند. * شما به عنوان اولين دختر المپيادي ايران در رشته فيزيك شركت كرده بوديد، به راستي مسؤولان كشور براي المپياديها چه اقدامهايي بايد انجام دهند تا شاهد شكوفايي بيشتر آنها باشيم؟ ** به نظر من، با دانش آموز المپيادي كه وارد دانشگاه مي شود بايد به مانند ديگر دانشجوها رفتار شود. نبايد احساس كند كه چون در دوره دانش آموزي موفق بوده است، در دانشگاه هم بايد با او به طور ويژه رفتار شود. او بايد با دانشجويان ديگر درآميزد، با مشكلات و مسايل آنان آشنا شود و با آنها رقابت كند. من وقتي وارد دانشگاه شدم يكي از استادان كليد اتاقش را به من داد تا من از اتاق او به عنوان دانشجوي المپيادي براي مطالعه استفاده كنم. من از ايشان تشكر كردم اما گفتم نمي توانم اين لطف را قبول كنم زيرا برتري خاصي نسبت به همكلاسان خود احساس نمي كنم و مايل نيستم امكاناتي فراتر از آنها در اختيارم باشد. متأسفانه شاهد بوده ام كه برخي از المپيادي ها پس از ورود به دانشگاه افت تحصيلي داشته اند. علت هم توقعات بالايي بود كه در اثر تلقينات خانواده ها و رسانه ها به وجود آمده بود. * شما تحصيلات تكميلي را در خارج از كشور پشت سر گذاشته ايد، تفاوت عملكرد مؤسسات پژوهشي در ايران و كشورهاي پيشرفته در چيست؟ ** در كشورهاي پيشرفته كمك هزينه تحصيلي و امكانات مالي كه به دانشجوي دكتري مي دهند به اندازه اي است كه مي توان با آن يك زندگي دو نفره ساده اما معقول را اداره كرد، اما مقدار كمك هزينه تحصيلي كه در ايران به دانشجويان دكتري مي دهند بسيار ناچيز است. كار بر روي پروژه دكتري شغلي تمام وقت است. از طرف ديگر دانشجوي دكتري معمولاً به سني رسيده كه از خود انتظار دارد استقلال مالي داشته باشد پايين بودن كمك هزينه تحصيلي جديترين مشكل دوره هاي دكتري در ايران است كه اميدوارم مورد توجه مسؤولان قرار گيرد. * به نظر شما چرا نخبگان از كشور مهاجرت مي كنند و چه راهكارهايي وجود دارد تا از فرار مغزها جلوگيري كنيم؟ اصلاً شما با واژه فرار مغزها موافقيد؟ ** علت اصلي همان مشكلات معيشتي در دوره دكتري است و ديگر آن كه گمان مي كنند با برگشتن به ايران از محققان ديگر كشورها دور خواهند شد. بالا بردن حقوق دانشجويان دوره دكتري و تسهيل ارتباط با محققان خارجي راه جلوگيري از مهاجرت نخبگان و تشويق نخبگان خارج از كشور به بازگشت است. هرچند من موافق رفتن دانشجويان و محققان جوان به خارج براي دوره هاي چند ساله هستم و اين گونه رفت و آمدها را لازمه پيشرفت مي دانم اما اگر توازن معقولي بين رفتن و برگشتن نباشد آنچه كه اتفاق مي افتد همان فرار مغزهاست. اگر دو نكته اي كه عرض كردم مورد توجه قرار گيرد به نظر من توازن برقرار مي شود و به حالت تعامل تبديل مي شود. * آيا عضو بنياد ملي نخبگان هستيد و چه اطلاعاتي در خصوص عملكرد بنياد داريد؟ ** من عضو بنياد ملي نخبگان هستم و چندين بار براي شركت در همايشهاي آنها دعوت شده ام اما متأسفانه به علت مشغله كاري و يا مسافرت نتوانسته ام در اين همايش ها شركت كنم در اين بنياد به طرق مختلف از محققان حمايت مي كنند. البته من تاكنون اقدامي براي جلب حمايت نكرده ام اما برخي از همكاران كه مراجعه كرده بودند از عملكرد اين بنياد ابراز خشنودي مي كردند. براي اين كه عملكرد اين گونه بنيادها وسيع تر شود بايد افرادي چون ما درخواستهاي خود را به طور مكتوب و مشخص مطرح نماييم، تا آنها با مسايل ما بيشتر آشنا شوند البته من در اين باره كم كاري كرده ام.
شنبه 8 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 453]