تهديد جدي ادامه حيات قزل قو چ‌ها در زيستگاه‌هاي طبيعي قزوين‌

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: تهديد جدي ادامه حيات قزل قو چ‌ها در زيستگاه‌هاي طبيعي قزوين‌

هرگاه اراضي بكر و زيستگاههاي طبيعي براي اهدافي چون كشاورزي، صنعت و دامداري مورد استفاده قرار مي‌گيرد، شرايط زيستي براي حيات‌وحش روز به روز تنگتر و سخت‌تر مي‌شود و بقاء گونه‌هاي جانوري و گياهي كمتري را مي‌توانيم شاهد باشيم.‌

اينگونه است كه توسعه صنعت در استان قزوين به عنوان يكي از قطب‌هاي صنعتي كشور ادامه حيات را براي گونه‌هاي نادر و كمياب جانوري از جمله ميش و قوچ‌هاي البرز معروف به قزل قوچ بسيار مشكل كرده است.‌اين گزارش ضمن مروري بر غنا و جاذبه‌هاي زيستگاههاي طبيعي حيات وحش استان قزوين تلاش دارد تا نگاه مسئولان را بيش از پيش به حفظ و صيانت از اين ذخاير جلب كند.‌

اين گزارش ضمن مروري بر غنا و جاذبه‌هاي زيستگاههاي طبيعي حيات وحش استان قزوين تلاش دارد تا نگاه مسئولان را بيش از پيش به حفظ و صيانت از اين ذخاير جلب كند.‌

**

خطر نابودي زيستگاهها و حيات‌وحش، آينده انسان را با وضع نامعلومي مواجه كرده است و به جرات مي‌توان گفت كه در تاريخ جامعه انساني كمتر موضوع حياتي اين چنين مورد بي‌اعتنايي واقع شده است.‌

بشر امروزه از فرآورده‌هايي استفاده مي‌كند كه منشأ اوليه آنها حيات‌وحش بوده و در واقع همه منابع غذايي انسان اعم از گياهي و جانوري از خويشاوندان وحشي آنها در طبيعت مشتق شده است.‌

دو نوع فعاليت معيشتي عمده بشر يعني دامداري و كشاورزي بر روي گونه‌هايي بنيان نهاده شده‌اند كه كانون اوليه آنها گياهان و جانوران وحشي است.‌

با كمي دقت مي‌توان دريافت كه اين نعمت خدادادي چندان دور از دسترس نيست به همين منظور براي نزديكتر شدن به طبيعت فراموش شده و حفظ آنچه باقي مانده است نگاهي داريم به زيستگاههاي يكي از استانهاي كشورمان يعني استان قزوين كه با وسعتي تنها 96/0 درصد از مساحت كشور از نظر شمار گونه‌هاي گياهي وجانوري اعجاب‌آور است.‌

تنوع اقليمي و آب و هوايي استان قزوين، خاك حاصلخيز و طبيعت زيباي آن موجب شده است تا اين منطقه زيستگاه امني براي جانوران و رويش گياهان كمياب باشد.‌

اين استان كه در حاشيه شمال غربي فلات مركزي ايران در محل تلاقي رشته‌كوههاي البرز و زاگرس واقع است، با داشتن اختلاف ارتفاع زياد و تنوع اقليم داراي اكوسيستم‌هاي متنوعي است. ولي متأسفانه كاهش تنوع حيات‌وحش در اكثر مناطق روند مستمر دارد. تخريب و نابودي زيستگاهها عامل اصلي از بين رفتن گونه‌ها است.

وقتي اراضي بكر و وحشي براي اهدافي مانند كشاورزي، صنعت و دامداري مورد استفاده قرار مي‌گيرد. شرايط زيستي آنها بر اثر تبديل و تخريب كاهش مي‌يابد.

در واقع پيچيدگي آن كه ادامه حيات گياهي و جانوري متنوعي را تضمين مي‌كند، تعديل مي‌شود به طوريكه تنها مي‌تواند بقاء اشكال كمتري از حيات‌وحش را فراهم كند.‌

يكي از تأكيدات مهم در راستاي اهداف استراتژي سازمان جهاني حفاظت محيط‌زيست، تحت حفظ قرار دادن حداقل 10 درصد از مساحت كشورهاي جهان، توسط دولتها است و بنابر تعهدات بين‌المللي كشورمان، سازمان حفاظت محيط‌زيست ايران متولي حفظ و صيانت از محيط‌زيست و ارزشهاي آن است كه شناسايي و ايجاد مناطق تحت حفاظت طبيعي را به عنوان بخشي از وظايف ملي و بين‌المللي خويش انجام مي‌دهد.‌

درمناطق صنعتي امروزه به دليل كاربرد نادرست دستاوردهاي علمي و فني جديد در صنايع و استفاده بيش از حد از منابع طبيعي، دگرگوني‌هايي مانند تغيير اوضاع اقليمي، آبهاي داخلي ، تركيب اتمسفر، پوشش نباتي، خاك و حيات‌وحش يك واقعيت غيرقابل انكار تلقي مي‌شود و در چنين شرايطي است كه ايران و به تبع آن استان قزوين (به عنوان يكي از استانهاي صنعتي كشور) در زمينه زيستگاههاي حيات‌وحش با مسائل ويژه‌اي روبروست كه برنامه‌ريزي براي حل و فصل آنها در گرو شناخت اين مسايل و مشكلات است.‌

براي آشنايي بيشتر با طبيعت استان قزوين ضروري است نگاهي به مناطق حفاظت شده و شكار ممنوع اين استان داشته باشيم. از جمله ‌

* منطقه حفاظت شده باشگل‌

منطقه حفاظت شده باشگل كه به عنوان تنها منطقه داراي عنوان حفاظتي رسمي در 8 كيلومتري شمال غرب شهرستان تاكستان و دردامنه‌هاي جنوب رشته كوه البرز مركزي واقع است، از نظر تقسيمات كشوري در محدوده دهستان قاقازان از بخش ضياآباد شهرستان تاكستان قرار دارد. ‌

بطور كلي دو مسير مهاجرت براي حيات‌وحش منطقه مشخص شده كه اولي از طريق رشت به كوههاي آبگرم و آوج منتهي مي‌شود و دومي به موازات رشته‌كوههاي البرز تا حوزه ابهر و خرمدره امتداد مي‌يابد.

مسير اولي با توجه به ترافيك و دگرگوني ناشي از توسعه ساخت و سازهاي صنعتي و شهري، امنيت ندارد و مسير دوم از ارزش و اهميت ويژه‌اي برخوردار است.‌

منطقه باشگل 17 روستا دارد كه در اين ميان روستاهاي باشگل، اربط دره، قره كرسلو و ينگجه متروكه يا مخروبه و خالي از سكنه هستند.‌

دسترسي به منطقه حفاظت شده باشكل از چهار جهت جغرافيايي به سهولت امكان‌پذير است و روستاهاي بخش مركزي منطقه حفاظت شده و ارتفاعات موجود در منطقه با راههاي جيپ‌رو به يكديگر متصل هستند.

مساحت محدوده امن باشگل 3 هزار و 652 هكتار است كه حدوداً كمتر از يك هفتم كل مساحت اين منطقه را شامل مي‌شود.

محدوده امن تعريف شده براي منطقه حفاظت شده باشگل از نظر تأمين منابع و نيازهاي زيستي حيات‌وحش حائز شرايط است.

اين محدوده بلندترين ارتفاعات منطقه حفاظت شده را در خود جاي مي‌دهد كه در قسمت‌هاي شمالي آن ارتفاع به بيش از 1900 متر مي‌رسد.

منطقه حفاظت شده باشگل با داشتن زيستگاه‌هاي گوناگون از تنوع جانوري قابل توجهي برخوردار است و از نظر تراكم حيات وحش نيز سابقه درخشاني دارد.

لذا انتخاب و حفاظت اين منطقه ابتدا بر پايه اهميت حيات‌وحش عمده به ويژه پستانداران و پرندگان آن قرار گرفت.

در حال حاضر 13 گونه پستاندار از راسته جوندگان، 15 گونه از راسته گوشتخواران، 6 گونه از راسته زوج سمان 6 گونه در منطقه ديده مي‌شود كه همگي از حيوانات قابل شكار مهم و بارز ايران به شمار مي‌روند.

از راسته لاگومورفا يا خرگوش‌ها يك گونه خرگوش وجود دارد.

خرگوش زيستگاه تپه ماهوري و دشتها را ترجيح مي‌دهد.

اين جانور علفخوار و كم جثه، طعمه بسيار با ارزشي براي پرندگان شكاري منطقه از جمله عقاب طلايي و گوشتخواراني نظير گرگ و روباه به شمار مي‌آيد. اين جانور تند پا و چابك در اكثر نقاط منطقه ديده مي‌شود. ‌

قوچ و ميش ارمني يا گوسفند وحشي شمال غرب كشور از جمله حيوانات با ارزش تپه ماهورهاي منطقه هستند.

همچنين قوچ و ميش‌هاي البرز كه به نام قزل قوچ معروفند، اكثريت جمعيت قوچ و ميش‌ها را در منطقه تشكيل مي‌دهند.

دشت‌هاي جنوب غربي منطقه باشكل كه بيشتر شامل زمين‌هاي كشاورزي است، ميزبان آهوي زيباي دشتهاي مركزي و مناطق استپي پيرامون آنها است.

* منطقه شكار و تيراندازي ممنوع طارم سفلي‌

منطقه كوهستاني طارم سفلي با وسعت تقريبي 194 هزار و 548 هكتار در شمال غرب استان قزوين و هم مرز با استان‌هاي زنجان و گيلان واقع است. مهمترين مسير دستيابي به اين منطقه، جاده لوشان سيردان در مجاورت خط ترانزيت قزوين رشت است.

دره‌هاي زيبا و عميق منطقه طارم سفلي از جنبه‌هاي زيبايي شناختي، تنوع مناظر و شرايط مطلوب آب و هوايي، زمينه‌هاي بسيار مساعدي را براي جلب اكوتوريسم فراهم مي‌كند.

دره‌هاي كلج، سنگان و قوشچي از جمله دره‌هاي معروف اين منطقه است.

منطقه طارم سفلي با داشتن بيش از 27 گونه پستاندار، 60 گونه پرنده و 27 گونه خزنده و دوزيست زيستگاه مناسبي براي زيست جانوران به شمار مي‌رود. از گونه‌هاي مهم جانوري اين منطقه مي‌توان به كل و بز، خرس قهوه‌اي، قوچ ارمني، گراز، گرگ، شغال، روباه، پلنگ، كبك معمولي، تيهو، عقاب طلايي، ليل، انواع مارها (مار آتشي، يله مار، افعي زنجاني) دوزيستان و گونه‌هاي ماهي (كولي، سياه ماهي، سرماهي، عروس ماهي) اشاره كرد. ‌

* منطقه شكار و تيراندازي ممنوع‌الموت

منطقه تيراندازي و شكار ممنوع‌الموت با وسعتي حدود 111 هزار و 118 هكتار در بخش كوهستاني بين استان‌هاي مازندران، تهران، بخش مركزي قزوين و رودبار شهرستان (از توابع استان قزوين) محصور است.

منطقه الموت به دليل برخورداري از وسعت و تنوع اكوسيستمي، آثار تاريخي و نيز وجود 23 گونه پستاندار، 47 گونه پرنده و بيش از 20 گونه خزنده و دوزيست داراي پتانسيل گردشگري و ارزش‌هاي حفاظتي و پژوهشي است و حتي مي‌توان گفت بين مناطق هم نظير خود در سطح استان، كاملاً ويژه است.

از ميان گونه‌هاي جانوري اين منطقه مي‌توان به گرگ، روباه، شغال، پلنگ، سياه گوش، گربه وحشي و پازن اشاره كرد. ‌

پتانسيل بالقوه اين منطقه به ويژه در گذشته آنچنان بود كه توانست يكي از بهترين زيستگاه‌هاي حيات‌وحش و محيط طبيعي استان شناخته شود و بيشترين شمار علاقمندان به طبيعت را به سوي خود جلب كند.

‌چنانچه امكانات حفاظتي در اين منطقه قوت گيرد بي‌شك با توجه به قابليت‌هاي منحصربه فرد خود مي‌تواند جاذبه‌هاي توريستي، آموزشي، فرهنگي و تفريحي بي‌شماري را به خود اختصاص دهد.

منطقه الموت به دليل قدمت تاريخي از نظر فرهنگي هم يك منطقه بسيار با ارزش كشور است كه مي‌تواند جايگاه مناسبي براي بسياري از مطالعات تاريخي و فرهنگي در زمينه شناسايي و شناساندن فرهنگ زندگي ايرانيان باشد.

اين منطقه همچنين به دليل واقع شدن در حوزه آبريز سد سفيدرود، از نظر مطالعات آبي و منابع آبي اهميت بالايي دارد. ‌

سيماي طبيعي منطقه نيز چشم‌اندازهاي بسيار متنوعي دارد و از اين نظر مي‌تواند جايگاه مناسبي براي جذب گردشگران و نهايتاً رونق صنعت توريسم در منطقه باشد.

وجود مناظر زيباي درياچه اوان با چشم‌اندازهاي زيبا و ديدني و قلعه حسن صباح توانسته است سالانه شمار بسيار زيادي از علاقمندان به طبيعت را به سوي اين منطقه جذب كند.

در حال حاضر از سوي اداره‌كل حفاظت محيط‌زيست استان قزوين فعاليتهايي براي ارتقاء سطح حفاظتي اين منطقه و تبديل آن به منطقه حفاظت شده در دو بخش به نام‌هاي منطقه حفاظت شده سيالان و منطقه حفاظت شده البرز در حال انجام است. ‌

از گونه‌هاي بارز پرندگان اين منطقه مي‌توان به كبك دري، كبك معمولي، كبك چيل، تيهو و انواع پرندگان شكاري، از خزندگان و دوزيستان منطقه به انواع مارمولك، قورباغه و لاك‌پشت و از ماهيان به قزل‌آلاي رنگين كمان، سس ماهي، كولي و اردك ماهي اشاره كرد. ‌

گزارش: دادگر خانباني‌

يکشنبه 2 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 228]