- فرهنگ‌سازي درباره حجاب يك وظيفه الهي است

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:

راسخون : آيت‌الله محمدحسن احمدي فقيه يزدي، از علماي برجسته حوزه علميه قم كه شهريور ماه گذشته در سانحه رانندگي دار فاني را وداع گفت؛ در آخرين مصاحبه خود فرهنگ‌سازي درباره حجاب را يك وظيفه الهي معرفي كرد. به گزارش راسخون به نقل از فارس، آيت‌الله محمدحسن احمدي فقيه يزدي، از علماي حوزه علميه قم و از اساتيد دروس خارج فقه و اصول بود. وي در مبارزه با رژيم ستم‌شاهي فعاليت چشم‌گيري داشت و از همراهان امام خميني (ره) در تبعيد محسوب مي‌شد. آيت‌الله احمدي فقيه، كتاب‌هاي بسياري به رشته تحرير در آورد كه از جمله آن‌ها مي‌توان به «حاشيه بر مناسك شيخ انصاري»، «حاشيه بر سراج‌العباد شيخ انصارى»، «تعليقه بر بخشى از عروة‌الوثقى»، «حاشيه بر منتخب‌المسايل مرحوم سيّد طباطبايى يزدى»، «مقدّمه و تعليق بر قاعده لاضرر مرحوم ميرزاى ناييني»، «حاشيه بر مناسك امام خمينى»، «نيّت: راه هدايت (شرح حديث بيستم از اربعين حضرت امام)» و مباحث متفرقه درباره‌ مبانى كلمات حضرت امام (ره)» اشاره كرد. اين استاد برجسته حوزه علميه، روز هفتم شهريور ماه 1389 در اثر سانحه رانندگي در مسير اصفهان ـ يزد در سن 60 سالگي به ديار باقي شتافت. با توجه به رواج بدحجابي در كشور و ضرورت توجه به سلامت رواني جامعه از سوي نهادهاي مسئول، آخرين گفت‌وگوي مرحوم آيت‌الله احمدي فقيه با موضوع «خاستگاه و اهميت حجاب» با خبرگزاري فارس در پي مي‌‌آيد. * حجاب در دين مبين اسلام چه جايگاهي دارد؟ ـ ما يك اصطلاح «حجاب» داريم و يك اصطلاح «ستر و پوشش». آنچه بيشتر در فقه مطرح شده مسأله ستر زنان است كه همان پوشيده بودن زنان است و آنچه از شرع مقدس استفاده مي‌شود، اين است كه بدن زنان بايد مستور و پوشيده باشد؛ مگر مواردي كه استثنا شده است. اگر هم صحبت از حجاب مي‌شود؛ مراد همان ستر و پوشش است و گرنه حجاب در قرآن و روايات به معناي پرده، مانع و مانند آن آمده است. مانند آيه «وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِن وَرَاء حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ» (احزاب/53 ) هنگامى كه چيزى از وسايل زندگى را از آنها [همسران پيامبر] مى‏خواهيد، از پشت پرده بخواهيد. اين كار براى پاكى دل‌هاى شما و آنها بهتر است. حجاب به معناي ستر و پوشش زن در اسلام جايگاه ويژه‌اي دارد. در قرآن كريم و روايات آمده است و از مسلّمات اسلام است و همه فرق اسلامي ـ بلكه همه شرايع الهي ـ دستور حجاب داشته‌اند. آيات حجاب عمدتاً در سوره نور آمده و در سوره احزاب اشاراتي به آن شده است كه زنان خود را بايد بپوشانند و مردان هم نبايد به نامحرمان نگاه كنند. بايد توجه كرد كه اين مطالب در سوره‌هاي مدني ذكر شده نه مكي، شايد به اين خاطر باشد كه ابتدا بايد مردم با اساس دين و معارف مانند توحيد و معاد آشنا مي شدند، سپس وارد مسائل اعمال و احكام مانند ستر مي‌شدند. خداوند تبارك و تعالي در سوره نور از آيه 25 به بعد به تناسبي آياتي ذكر مي‌كند تا مي‌رسد به آيه 31 و مي‌فرمايد: «وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَايُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ وَلَايُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ...» و به آنان زنان باايمان بگو چشم‌هاى خود را (از نگاه هوس‌آلود) فروگيرند، و دامان خويش را حفظ كنند و زينت خود را ـ جز آن مقدار كه نمايان است ـ آشكار ننمايند و (اطراف) روسرى‏هاى خود را بر سينه خود افكنند (تا گردن و سينه با آن پوشانده شود)، و زينت خود را آشكار نسازند مگر براى شوهرانشان، يا پدرانشان، يا پدر شوهرانشان، يا پسرانشان ... در اين آيه شريفه، اولاً دستور مي‌دهد زنان مؤمن چشم خود را نگاه دارند و از نگاه‌هاي هوس‌آلود اجتناب كنند، سپس مي‌فرمايد آنچه موجب عفاف انسان و عفت انسان‌ها است، بايد محفوظ باشد و زنان بايد از موارد عفت خود محافظت نمايند. * چرا عبارت با اين صراحت بيان شده است؟ ـ چون حساسيت نسبت به برخي از جهات است، بنابراين مصداق واضحش ذكر شده است، به اصطلاح فقهي و اصولي، اوضح المصاديق را بيان فرموده است. بعد مي‌فرمايد: «وَلَايُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا» كه مراد از زينت، يا زينت اصلي است، يعني زيبايي‌اش را اظهار نكند يا آنچه را متعارف زينت حساب مي‌شود آشكار نكند و يا محل زينت و آرايش خود را نمايان نكند. « إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا» يعني جز آن مقدار كه طبيعتاً ظاهر است‏، آشكار نكند، اما آنچه به طور طبيعي ظاهر و آشكار است آن كار خدايي بوده است و در روايت آمده كه مقصود از آنچه ظاهر است صورت و دو كف دست و قدم‌ها است. عبارت «وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ» وظيفه زنان مسلمان را مي رساند كه بايد اين كار را انجام دهند و گرنه مسئول هستند. * «مَا ظَهَرَ مِنْهَا» را چه كسي تعيين مي‌كند؟ ـ مفاد «ما ظهر» تقريباً نوعي عرفي است، عرف تعيين مي‌كند ولي ملاك‌ها و معيارهايش در شرع ذكر شده است. * عرف مناطق مختلف متفاوت است. به عبارت ديگر، در منطقه‌اي محدوديت كمتر است و در منطقه‌اي محدوديت بيشتر است، كدام ملاك است‌؟ ـ شايد عرف‌ها هم تا حدودي راهگشا باشد كه در هر منطقه كه عرف خاصي دارد همان‌گونه حساب شود. * اگر چنين باشد بايد بگوييم مثلاً در يك كشور اروپايي، طريق پوشش و حجاب به گونه‌اي خاص تعريف شده است و خانمي با بلوز و شلوار و يك روسري، محجبه محسوب مي‌شود، اما در منطقه‌اي ديگر ـ مثل ايران ـ همان خانم بدحجاب محسوب مي‌شود. ـ اين را بعضي صحّه مي‌گذارند. من يادم هست؛ وقتي حضرت امام (ره) در پاريس بودند، در جلسه‌اي همين مطلب مطرح شد كه يكي از خانم‌ها در آنجا مانند اين سؤال را پرسيده بود. ايشان جواب داده بودند كه اين‏جوري كه اينجا هستيد براي اين كشور كافي هست اما اين نوع حجاب براي ايران كافي نيست، چون ايران طور ديگري است. اين مطلب، «عرف» را مي‌رساند. بنابراين ممكن است در جايي عرف ديگري باشد،پس عرف، مؤثر است. * حال سؤالي كه پيش مي‌آيد اين است كه حكم كلي پوشش و حجاب اسلامي كه همه مقلدان در تمام نقاط جهان بايد به آن عمل كنند، چيست؟ ـ حكم، همان پوشيده بودن بدن زنان است به استثناي وجه و كفّين. البته در اجتماعي كه مورد تهمت و ريبه هست، همين وجه و كفّين هم بايد به نوعي محدود باشد. حتي در اجتماعات جزئي‌تر مانند برخي مهماني‌ها كه احتمال گناه بالاست، چه بسا وجه و كفّين هم بايد مستور باشد. * در ستر و پوشش، رنگ و جنس لباس، گشادي و تنگي آن تا چه اندازه مطرح است؟ ـ در هر عرفي تفاوت دارد. اگر در عرفي، لباسي زينت حساب شود و يا موجب تهييج باشد؛ اشكال دارد و نبايد پيش نامحرم استفاده شود. اما چه بسا همان لباس در عرفي ديگر زينت نباشد و لباس عادي قلمداد شود كه در اين‏صورت اگر بدن را كامل بپوشاند ستر و پوشش بر آن صدق مي‌كند. * بنابراين چه بسا خانمي در سوئد يا هلند با شلوار و بلوز و روسري كامل، محجبه حساب شود اما در جاي ديگر مانند ايران نه، آيا درست است؟ ـ بله! همين طور است. * بنابراين به جز وجه و كفّين، ساير قسمت‌هاي بدن بايد پوشيده شود؟ ـ بله! بدن زن بايد پوشيده باشد، ولي كيفيت پوشيدن در عرف‌هاي مختلف، فرق مي‌كند. * كسي كه در ايران زندگي مي‌كند و براي تحصيل يا تجارت و مانند آن به خارج از كشور سفر مي‌كند، اگر حجاب زنان مسلمان آنجا را مراعات كند، كافي است؟ ـ بله! كافي است .چون آنجا نوعاً همان سبك هستند و كسي كه همان گونه لباس مي‌پوشد؛ حداقل حجاب بر آن صدق مي‌كند و كفايت هم مي‌كند. اما اينجا به سبك ديگري است و بنابراين آن‎گونه لباس پوشيدن كفايت نمي‌كند. چه بسا عناوين ديگري مثل عنوان تهييج و تحريك شهوت، ريبه و مانند آن هم ضميمه مي‌شود كه اين‌ها خود عناوين اوليه هستند و بايد احكام آنها مراعات شود. البته اين نوع مسائل نياز به تبيين و تشريح كامل دارد. * مطابق اين مبنا، عرف را خود مردم مي‌سازند. حال اگر كسي بگويد ما عرف را تغيير مي‌دهيم يا كساني در صدد تغيير عرف برآيند، تكليف چيست؟ ـ اين يك حرف جنبي است، كسي لازم نيست اين‏طور اقدامي بكند ولي اگر خود به خود عوض شد، حكم هم تابع آن موضوع است. * يعني پيشقدم شدن جايز نيست؟ ـ اين بحث تخصّصي است و بايد در جاي خود مورد بررسي قرار بگيرد، زيرا عرف صحيح، متأثر از شرع است. اما آنچه در جواب شما لازم است بگويم؛ اين است كه اين كار لااقل خلاف احتياط است، ولي اگر عرفي خود به خود تغيير كرد، بحث ديگري است. * از مباحث مرتبط با عرف كه بگذريم؛ بدحجابي چه تبعاتي دارد؟ ـ بدحجابي، هم براي فرد يعني خود بدحجاب و هم براي جامعه آثار بسيار بدي دارد، اتفاقاً اينجا بايد خيلي كار شود، كتاب‌ها نوشته شود، همايش‌ها برگزار گردد، كارشناسان مختلف، دعوت به همكاري شوند، اطلاع‌رساني و تبليغات گسترده‌اي در اين زمينه صورت بگيرد. واقعاً خيلي كم كار شده و ضرورت بسياري دارد. زني كه به عفاف جامعه ضربه مي‌زند، عفت خانواده‌ها را مخدوش مي‌كند، گناهش چند برابر است، هم گناه خلاف ستر انجام داده، پرده‌دري كرده است، خلاف كتاب و سنت رفتار كرده و هم گناه ايجاد كردن فضاي بي‌عفتي دامنش را مي‌گيرد. به عبارت ديگر، موجب رواج منكر شده است. خداوند در آيه 19 سوره نور مي‌فرمايد: «إِنَّ الَّذينَ يُحِبُّونَ أَنْ تَشيعَ الْفاحِشَةُ فِي الَّذينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذابٌ أَليمٌ فِي الدُّنْيا وَالْآخِرَةِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لاتَعْلَمُون»‏ كسانى كه دوست دارند زشتي‌ها در ميان مردم با ايمان شيوع يابد، عذاب دردناكى براى آنان در دنيا و آخرت است و خداوند مى‏داند و شما نمى‏دانيد. «فاحشه» در آيه شريفه، يعني گناه آشكار و علني، يعني چيزي كه اثرش بارز شود، ظهور پيدا كند. مثل دزدي، فحاشي و امثال اين‌ها. همين موضوع در رعايت ستر و حجاب و رعايت عفاف هم مطرح مي‌شود. يعني مجموعه كارهايي كه علني باشد و زمينه پرده‌دري اصول و احكام دين باشد و ضوابط را ضايع كند. جالب اينكه در ادامه مي‌فرمايد: براي آنها در دنيا و آخرت عذاب دردناكي است، يعني خداوند در همين دنيا آنها را گرفتار عذاب دردناك مي‌كند و تنها براي آخرت نگه نمي‌دارد. اين را هم بگويم كه با افزايش برهنگى در جهان، طلاق و از هم‌گسيختگى زندگى زناشويى در دنيا به طور مداوم بالا مي‌رود و حتي در اين زمينه ماهواره‌ها و اينترنت نيز نقش به‌سزايي دارند. * در مورد انكار حجاب چه نظري داريد؟ ـ يك زمان، شخصي منكر اصل حجاب مي‌شود. يعني مي‌گويد؛ شرع مقدس حكمي در اين زمينه نياورده است، اين شخص منكر ضروري دين است. يك زمان، شخص منكر اصل حجاب نيست، بلكه مي‌گويد؛ من نمي‌توانم يا من تا اين‎قدر مي‌توانم حجاب داشته باشم. اينجا مسأله تفاوت دارد. شخص دوم صرفاً گناهكار است و يك بار در محدوده حجاب بحث دارد كه اين هم منكر ضروري دين نيست. چون در برخي محدوده‌هاي حجاب، نظرات فقها متفاوت است. به عنوان مثال برخي پاها تا مچ پا را هم جزو استثنائات حساب مي‌كنند. * نظر شما به عنوان يك مجتهد در اين مورد چيست؟ آيا پوشاندن پا با جوراب نازك كفايت مي‌كند؟ ـ خير! مخصوصاً در اجتماع فعلي كه مريب است. * اجبار به حجاب را تا چه ميزان صحيح مي‌دانيد؟ آيا در صدر اسلام چنين اجباري وجود داشت؟ ـ اوايل اسلام نبود، چون هنوز حكم حجاب نيامده بود، اما اواخر و در زمان تشكيل حكومت در مدينه، مردم حدود حجاب را مي‌دانستند و خود زنان نيز آن را رعايت مي‌كردند. حال اگر فرض بگيريم؛ آن موقع هم براي ما احراز اجبار صد در صد نباشد، مجوز ترك حالا نمي‌شود. چون الآن شرايط فرق كرده است، آن موقع لباس‌ها به اين اندازه زياد نبود، انواع مختلفي مثل زمان ما نداشت، زينت‌ها و تزيين‌ها و تجمّل‌ها هم مثل الآن نبود، به اين گستردگي كه اكنون هست نبود و بنابراين اگر آن موقع هم اجبارش را به اين صورت احراز نكرديم، دليل نمي‌شود كه الآن مجوز ترك باشد. * پس دليل اجباري بودن حجاب چيست؟ ـ دليل اجبار، اجراي حكم شرعي است، وگرنه چنين حكم مهمي ـ كه آثار بسياري در عفت عمومي فرد و اجتماع دارد ـ تعطيل مي‌شود. همچنين از راه امر به معروف و نهي از منكر، يعني رعايت ستر و پوشش معروف واجب است و عدم رعايتش منكر حرامي و امر به معروف و نهي از منكر از جمله واجبات است. چقدر آيه و روايت معتبر در مورد امر به معروف و نهي از منكر داريم، حتي در آيه‌اي خداوند مؤمنان را چنين وصف مي‌كند كه هرگاه آنها در جايي به قدرت برسند اقامه نماز مي‌كنند؛ زكات مي دهند و امر به معروف و نهي از منكر مي‌كنند. «الَّذينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَآتَوُا الزَّكاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ لِلَّهِ لِلهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ» (حج/41) البته بايد توجه شود كه امر به معروف و نهي از منكر مراحلي دارد؛ قلبي، ايماء ح و اشاره، لساني و عملي، آنچه براي عموم مردم واجب است سه مرحله اولي است. اما اعمال قدرت و اجبار عملي، دست حاكم شرع است كه همان ولي‌فقيه زمان است، بنابراين مردم نمي‌توانند در اين مورد خودسرانه رفتار كنند و بستگي به نظر ولي‌فقيه دارد كه محدوده آن و نحوه اجرا و مانند آن را چقدر تشخيص دهد. * نظرتان در مورد مسائل اخير مطرح شده در مورد حجاب چيست؟ ـ با چند اشتباه كه نمي‌شود حكم شرعي را تعطيل كرد. بايد قانوني باشد، بايد اجتماع ما پاكيزه باشد و بايد جلوي بد اجرا كردن گرفته شود نه اصل اجرا. اگر كسي از نماز و حج، بد استفاده كرد و ضررهايي به ديگران زد؛ آيا آن شخص متخلّف، بد است يا نماز و حج خانه خدا؟ البته بنده معتقدم در اين گونه موارد، زمينه فرهنگي فراواني لازم است و با يكي ـ دو بار گفتن نمي‌شود، حتي در قرآن كريم آيات حجاب با ريزه‌كاري‌هاي فراواني بيان شده كه نشان مي‌دهد، مسأله خيلي ظريف است. بايد فرهنگ‌سازي شود، و در اين راه، صدا و سيما، مسؤولان فرهنگي، مسؤوليت سنگيني دارند و مكلف‌اند. فرهنگ‌سازي يك وظيفه است، و قابل انكار نيست. «حجاب» واجب است. از طرفي ديگر ايجاد بسترهاي مناسب براي رشد و تقويت اين واجب الهي نيز بر همه واجب است و نبايد كوتاهي شود، بنابراين هر كس به اندازه مسؤوليت‌ خويش مكلّف است و بايد روز قيامت پاسخگو باشد. 997

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 570]