سياست - نوانديشي مذهبي و حقوق زنان

واضح آرشیو وب فارسی:دنياي اقتصاد: سياست - نوانديشي مذهبي و حقوق زنان

سياست - نوانديشي مذهبي و حقوق زنان

سي و يكمين سالگرد دكتر علي شريعتي فرصتي شد تا برخي از دغدغه‌هاي فكري و اجتماعي جامعه ايران مورد بررسي جمعي از صاحبان انديشه قرار گرفته تا آنان ضمن ارائه ديدگاه‌هاي خود به بررسي، نقد و مواجهه شريعتي با پديده‌هاي زمانه خود بپردازند. همان‌گونه كه خسرو آذربايجاني مسوول دبيرخانه سي‌ و يكمين يادمان دكتر علي شريعتي گفت: «امروز موضوع زنان در جامعه‌ ما طرح مدل‌برداري شده از سرزمين ديگر نيست، بلكه موضوعي است كه به يك دغدغه جدي تبديل شده و درون‌جوش جامعه ايران است و تا زماني كه به يك دستاورد جديد نرسد و با معدل مورد قبول، تاييد خرد جمعي را نگيرد اين موضوع در گفتمان‌ها و گرايش‌هاي گوناگون جامعه مطرح خواهد بود.» بر اين اساس موضوع «زن و شريعتي» كه عنوان مراسم سي و يكمين سالگرد دكتر شريعتي در روز پنج‌شنبه 29 خرداد بود، توانست ادامه طرح موضوع زنان و طرح ديدگاه‌ها و ارائه راهكارهايي شود كه درون‌گفتماني و بيرون‌گفتماني، پس‌زمينه تفكر نوانديشي ديني با گرايش ديدگاه شريعتي شود. از همين رو پروين بختيارنژاد به عنوان اولين سخنران سمينار زن و شريعتي كه در حسينيه ارشاد برگزار مي‌شد به مسئله «نوانديشي ديني و مسائل زنان» پرداخت.

نوانديشان ديني به پرسش زنان پاسخ دهند
پروين بختيارنژاد، فعال در حوزه زنان و روزنامه‌نگار، سخنران اول اين نشست در بحث خود پرونده نوانديشان وطني را در خصوص زنان مورد بررسي قرار داد. او گفت: گرچه همدلي‌هاي موردي از سوي برخي از آنان مطرح شده ولي تنها كسي كه با جديت و از سر اعتقاد عميق فكري خود، زنان را هم موضوع و هم مخاطب خود قرار داد، شريعتي بود. او بارها درباره زنان و با زنان سخن گفت، شريعتي به عنوان يك مصلح و جامعه‌شناس به زنان جامعه خود نگاه كرد و دو چهره زن آن روز توجه او را به خود جلب كرد؛ زني كه اسير سنت‌هاي موهوم و خرافي سنت‌هاست، كه او از آنها به عنوان زنان مقلد فاقد آگاهي ياد مي‌كند و نيز زني كه اندك شناختي از غرب ندارد و فقط مصرف‌كننده كالاهاي آنهاست. به اعتقاد بختيارنژاد، شريعتي زن سومي را ياد مي‌كند كه او «نه چهره موروثي را مي‌پذيرد و نه چهره تحميلي.» بختيارنژاد در ادامه گفت كه اگر بخواهيم از روش شريعتي به عنوان يك الگوي گفت‌وگو با زنان و در مورد زنان استفاده كنيم، از جمله مواردي كه در مورد زنان مي‌توان حرف زد، اشكال مختلف خشونت است. او سپس به مصاديقي از خشونت عليه زنان اشاره كرد. ماده 1133، 1130 و 1108 قانون مدني از جمله مواردي بود كه اين سخنران به تبيين آنها پرداخت. قتل‌هاي ناموسي، اختلافات خانوادگي و همسركشي از مواردي بود كه بختيارنژاد در پرونده خشونت در خانواده به آنها اشاره كرد و بر اين اساس گفت كه ازدواج‌هاي تحميلي و زودرس، وجود اختلاف سني زن و شوهر، عدم‌آشنايي با مسائل قانوني و عدم‌توانايي در امر طلاق و عدم‌پذيرش طلاق در خانواده آن زنان و صرف زمان و هزينه زياد در امر دادرسي از طريق مراجع قضايي و ناآشنايي با اين مراجع و مراكز حمايتي و عدم‌اعتماد به نفس كافي اين زنان را به سمت همسركشي سوق داده است. عدم‌حضانت فرزندان، نداشتن حق قضاوت، وزارت و رياست‌جمهوري و بسياري مسائل ديگر نيز از ديگر مواردي بود كه اين سخنران به تبيين آنها پرداخت كلام آخر بختيارنژاد پس از آنكه تاكيدي بر اين جمله بود كه تكرار اين جمله كه خداوند زن و مرد را از سرشتي واحد آفريده كافي نيست بلكه بايد به پرسش‌ها و مشكلاتي كه مانع رشد زنان است پاسخ گفت، اينچنين بود: «نوانديشان ديني اعم از زن و مرد بهتر است از گفتن سخنان كلي پرهيز كنند و به جزءجزء پرسش‌هاي جامعه زنان در خصوص ابعاد مختلف حقوقي آنها بپردازند. بيشتر اشكال خشونت كه در عرايضم به آنها اشاره كردم ريشه در تفكرات سنتي و ديدگاه‌هاي كلاسيك دارد كه نوانديشان مي‌بايد با پاسخ‌هاي صريح و شفاف همچون برخي پيشگامان تاريخي خود با جديت به آنها بپردازند و سوالات و مشكلات حقوقي زنان را پاسخ دهند و متاسفانه نوانديشان ديني در ايران، در حوزه زنان، از بسياري از نوانديشان ديني جهان اسلام كمتر ‌سخن‌ گفته و غيرفعال‌تر و عقب‌تر هستند. با پايان سخنان پروين بختيارنژاد، نوبت به هاله سحابي رسيد تا همان‌گونه كه خود گفت بر اساس شعار جريان نوانديشي ديني در سال‌هاي آخر دهه 40 و دهه 50 كه بازگشت به قرآن بود به موضوع بحث خود كه «نوانديشي ديني و قرآن» بود، بپردازد.
بازگشت به قرآن
هاله سحابي در سخنان خود با اشاره به تلاش‌هاي جريان نوانديشي ديني براي بازگشت به قرآن گفت: «امروز اما آن ايده بازگشت به قرآن ما را در برابر پرسش جدي‌تري قرار مي‌دهد؟ نسبت ما با اين متن و جزئيات و آيات آن چيست؟» بر اين اساس او به نكته مهمي اشاره داشت: «بحث ما فقهي، كلامي و روايتي و حتي عقلاني و فلسفي نيست. مي‌خواهيم ادعاي خود قرآن را در اين‌باره بدانيم. بنابراين استدلال ما فقط درون قرآني است.» بنابراين او بحث‌هاي قرآني زنان را حول سه محور مشخص تقسيم‌بندي كرد: «موضوع آفرينش انسان و سرشت زن و مرد و هدف و آرمان ‌آفرينش زن، داستان‌هاي تاريخي درباره تعدادي از زنان متعين و احكام و دستورات قرآن درباره زنان.» هاله سحابي در ادامه فقط به بخش احكام پرداخت.
مثال‌هايي در مورد خطاب مردانه موضوع ديگري بود كه اين سخنران به آن اشاره كرد. «در ميان اين آيات يك تعريف موضوعي به چشم مي‌خورد كه خطاب به مردان است و نساء را به‌لحاظ بيولوژيك، توصيفي از آنان ارائه مي‌دهد.» او در ادامه با بيان اينكه در قرآن توصيف حقوقي نيز از وضعيت نساء شده است كه همراه با توصيفي از يتيمان آمده و با موضوع آنان تلفيق شده است، به آيه سوم سوره نساء اشاره كرد و گفت: «در اين آيه محور، عدالت و ستم ناكردن قرارداده شده است.» او در ادامه به موضوع طلاق اشاره كرد و گفت: بيشترين آيات مربوط به مسائل خانواده را آيات طلاق تشكيل مي‌دهد، بيشترين كاربرد كلمه معروف و تقوي در اين مورد آمده است. او در ادامه با بيان اينكه در اينگونه آيات خطاب بيشتر مردان هستند، به چند نكته مهم درباره عبارات مرتبط با بخش احكام پرداخت. هاله سحابي افزود: در واقع اين احكام با آنچه در جامعه عرب جاهلي حاكم بوده سه نوع برخورد داشته؛ يا آنكه آن احكام را پذيرفته و امضا كرده، يا آن سنت‌ها را به كلي برانداخته و سنت جديدي پايه‌گذاري كرده يا آنكه در پروسه‌اي درازمدت و تدريجي تغيير داده است. او در ادامه گفت كه «در مورد زنان آنچه در قرآن كاملا برانداخته شده، كشتن فرزندان و زنده به گوري دختران است، ديگر به ارث رفتن زنان پس از مرگ همسر، به‌زور شوهر دادن زنان و ديگر دادن استقلال مالي به زنان و حق تصرف در اموال خودشان كه پيش از آن اصلا رسم نبود. اين حقوق مالي به ويژه در آيات طلاق خيلي آشكار است. هاله سحابي در سخنان خود با اشاره به برخي از آيات قرآن كه در آن سفارش‌هايي به صاحبان روزي بيشتر و آزادي بيشتر شده است، گفت: اينها نشان از آن دارد كه متن قرآن اصلاحگر است. هاله سحابي در ادامه با اشاره به تعديل برخي احكام در دوران حيات پيامبر، بخش ديگر سخنان خود يعني دو محور داستان‌هاي حقيقي و تاريخي از زنان و بخش فلسفه آفرينش را به طور فشرده مرور كرد. هاله سحابي گفت: در اين بخش برخلاف بخش احكام نقش‌ها و مسووليت‌هاي ديگري هم غير از رابطه زناشويي براي زن مي‌بينيم. وي در بخش ديگري از سخنان خود گفت: در ميان آيات احكام به دو آيه برمي‌خوريم كه با ظرافت خاصي برتري‌ها، فضيلت‌ها و تفاوت‌هاي حقوقي را توضيح داده است. او افزود: با اين وصف از نگاه قرآني نصيب هر كسي (بخوانيد حقوق) در سه جا ناشي مي‌شود يا از پيشينيان است يعني سنت و تاريخ يا از نزديكان است يعني اطرافيان و جامعه يا قراردادي و قوانين. او در ادامه با طرح اين پرسش كه فضيلت‌هايي كه موجب اين حقوق مي‌گردد، نمي‌شود تغيير كند، به آيه 26 شوري اشاره كرد و گفت: پاسخ قرآن تغييرپذير بودن فضيلت را مي‌رساند. او افزود: با توجه به آيه 32 نساء هم راه خروجي بر سلسله دور سنت، جامعه و قانون وجود دارد و اكتساب است. يعني آن فضايل را كه موجب نصيب مي‌شد تنها با اكتساب و به‌دست آوردن مي‌توان تغيير داد؛ وي افزود: براي رسيدن به حد اكتساب. با ايجاد حقوق حداقل مثل احكام مي‌شود به سكويي رسيد و از آن پس پله‌پله اين خود زنان هستند كه درجاتي را به‌دست مي‌آورند. جمله پاياني نتيجه‌گيري سحابي چنين بود: اين اكتساب فضايل صفت جمعي است، تا وقتي هر زن به طور فردي به درجات خود برسد، نصيب جمعي پيدا نمي‌شود ولي اگر زنان با هم باشند و در به دست آوردن فضايل به هم كمك كنند، حتما اين ارتقاي حقوق درجه به درجه اتفاق خواهد افتاد. به اين ترتيب نوبت به مرضيه مرتاضي‌لنگرودي رسيد تا او از نسبت خود و شريعتي بگويد.
شريعتي و ارائه مدل نو از زن
مرضيه مرتاضي‌لنگرودي كه عنوان سخنان خود را در اين نشست «من و شريعتي» قرار داده بود، با بيان اينكه مد و پيروي از آن در زندگي دختر نوجوان شهري اعم از چادري و بي‌چادر در دوران جواني‌اش حرف اول را مي‌زد، گفت كه به راستي مصيبتي بود اين «مد» و هنوز هم هست. او گفت: در برابر و در واكنش به اين «نوگرايي» سطحي تقليدي، مدل ديگري از تفكر مطرح شده بود كه نوگرايي نقادانه، مردمي و به اصطلاح ملي بود كه مجموعه‌اي از نوگرايي‌ها را در بر مي‌گرفت. مرتاضي‌لنگرودي در ادامه با بيان اينكه شريعتي براي ما از «حق متفاوت بودن» سخن گفت، افزود: شريعتي كوشش داشت از شاگردانش انسان‌هاي مدرن با رفتار عقلاني و انديشمند بسازد. او بحث بازگشت به خويشتن خويش را مطرح مي‌كرد و اين بازگشت را به نفع حق متفاوت بودن و انديشيدن در دين تبيين مي‌كرد. با طرح اين سخنان، مرتاضي‌لنگرودي به موضوع ديگري اشاره كرد: هنگام ارائه مدل «نو» از زن، شريعتي همچون ديگر مردان و روشنفكران تاريخ مذكر ايران، زن را در حاشيه يا پيرامون و در درجه دوم اهميت نسبت به وجه مردانه، انسان آرماني يا متعالي خويش قرار مي‌دهد، زيرا شريعتي مرد را دست‌ساز خداوند و زن را دست‌ساز مرد مي‌داند. مرتاضي‌لنگرودي با بيان اينكه مكانيسم پوسته‌شكني و رفت و برگشت و خوديابي و خودآگاهي براي زن و مرد تفاوتي ندارد، تفاوت در خويشتن خويش است، گفت: زن آرماني و دلخواه شريعتي بيش از آنكه شاد، اهل زندگي و بگو بخند باشد، زني مبارز و دل شكسته است. اين سخنران با اشاره به جايگاه زن آرماني و دلخواه شريعتي در پارادايم مبارزه و انقلاب به تبيين دو مقوله پيام‌سازي و پيام‌رساني پرداخت. افسوس‌هايي كه مرضيه مرتاضي‌لنگرودي از هدر رفتن امكانات و به مهلكه افتادن نيروها ذكر كرد، آغازگر سخنان ناهيد توسلي شد تا او سخنان خود را با عنوان «شريعتي، عقلانيت و اشراق فراجنسي» ارائه دهد.
دغدغه اصلي شريعتي «انسان» بود
ناهيد توسلي كه سخنران بعدي اين سمينار بود. توسلي با بيان اينكه موضوع زن، كه در اين دو دهه اخير در ايران يكي از موضوعات محوري و بحث‌انگيز در حوزه اجتماعي/ فرهنگي/ سياسي/ اقتصادي ما شده در دوراني كه شريعتي به فعاليت‌هاي نوانديشانه دين و اسلامي جامعه ايران مشغول بود، موضوع محوري نبود، گفت كه شريعتي در آن زمان به «انسان» مي‌انديشد، به پديده‌اي فراجنسي.» به اين ترتيب توسلي با بيان اينكه در بينش و باور شريعتي پديده‌اي به نام جنس، نژاد، رنگ، با ارزش‌گذاري‌هاي جنسيتي، نژادي و رنگي غيرانساني مردانه حاكم بر جهان علم و فلسفه، قرآن و دين، شعر و ادبيات وجود نداشت، در عين اينكه در انديشه او مذكر/ مونث و كاركردهاي متفاوت طبيعي و غيرذات‌انگارانه (بي‌هيچ‌گونه ارزش‌گذاري) ديده مي‌شد، گفت: ما به عنوان روشنفكر نوانديش، با توجه به شرايط زماني خود برخي از مولفه‌هاي انديشواري او نمي‌توانيم با او همدلي و همراهي كنيم بنابراين در آن حوزه‌ها منتقد شريعتي خواهيم بود، اما منتقدي سازنده. او با بيان اينكه دغدغه اصلي شريعتي «انسان» بود، گفت: شريعتي را چه در حوزه اجتماعي چه در حوزه ديني و چه در حوزه كويري و نيز اجتماعي هرگز نبايد از زماني‌كه در آن مي‌زيسته است جدا كنيم. توسلي با اشاره به ابژه شدن زن از سوي حاكميت مردانه، گفت كه شريعتي در دوراني مي‌زيست كه كم‌كم مدرنيته گفتمان مسلط مي‌شد. اين مدرنيته كه بر عقلانيت مردمحور استوار بود انسان را از منشاء قدسي‌اش جدا مي‌كند و خودبنياد مي‌شود. اينجا عقل غربي و مدرن عقلي مذكر مي‌شود و به همين دليل است كه از درون عقلانيت مذكر مدرنيته، كه پاسخ سرگشتگي انسان را نمي‌دهد پست‌مدرنيسم بي‌تعريف بيرون مي‌جهد. توسلي با اشاره به انسان‌هايي كه درونه توأمان خود را به كار گرفته‌اند و براي احقاق حقوق انسان‌ها ندا سر مي‌دهند‌، گفت: شريعتي از نمادهاي متصلب در جامعه ما را ساختارشكني مي‌كند و كاركرد و خوانش تازه و نو و روزآمد از آن مي‌دهد. نظريه مرگ و شهادت كه شريعتي به آن متهم است در نگاه انديشه سيال و پوياي شريعتي به مفهوم مرگ و مرگ‌انديشي نيست زيرا كسي كه در پي آزادي و رهايي و قدم نهادن در راه شدن انساني خود به سوي خداست با مرگ (به مفهومي كه در فرهنگ شرقي ما جا افتاده است) پارادوكس دارد. او افزود: «عشق» سائق هستي شريعتي است، اما چگونه است كه او را مرگ‌دوست مي‌خوانند؟ توسلي در ادامه با بيان اينكه اين دو‌گانه درونه انسان در شريعتي در حوزه ايمان و عشق مفهوم مي‌شود، گفت: شريعتي عقل و عشق را با هم مي‌آميزد و برآيند هر دو را در انسان تجميع مي‌كند. با پايان سخنان ناهيد توسلي، نوبت به آخرين سخنران اين نشست رسيد.
چرا بحث زن
رضا عليجاني كه سخنان خود را با عنوان زن‌شناسي شريعتي ارائه كرد، ابتدا به اين موضوع اشاره كرد كه چرا بحث زن؟ او گفت: «انسان» دو نيمه است اما، يك نيمه آن (زن) همواره «ديده» نشده است. و امروز در جامعه ايران به عنوان يك حركت و جنبش «واقعا موجود» كه مدير و سخنگوي خويش است، در حال ديده شدن است. عليجاني در ادامه توسعه همه‌جانبه بدون حضور و مشاركت زنان را غيرممكن دانست و به اين موضوع پرداخت كه چرا زن و شريعتي؟ براين اساس او گفت: «جريان چپ نوانديشي مذهبي، برخلاف ديگر طيف‌ها و بيشتر از بسياري از انديشمندان «زن» را ديده‌ و در اين‌باره سخن گفته يا موضع مترقي داشته ‌است. شريعتي سرسلسله آنهاست. و ديگراني چون طالقاني، محمدتقي شريعتي، طاهر احمدزاده، ابوذر ورداسبي، پيمان، اشكوري، موحدين (از تشكل‌هاي هوادار شريعتي)، مجيد شريف» عليجاني در ادامه بحث خود مدل شريعتي را در حوزه زنان در تاريخ متاخر، اثرگذارتر از ديگر مدل‌ها، همچون مدل اشرف دهقاني (زن چريك «فاقد جنسيت») و مدل اشرف پهلوي (فمينيسم دولتي «فقط جنسيت»)، ارزيابي كرد. روش برخورد با مقوله «شريعتي و زن»، محور ديگر سخنان عليجاني بود. «زمانه ما با زمانه شريعتي تفاوت‌هايي جدي دارد. بين ما و او يك انقلاب (و يك نظام و حاكميت) فاصله است. ما يك مرحله جلو آمده‌ايم و با پرسش‌ها و مشكلات جديدتري مواجهيم.» او افزود: امروز با ايجاد شكاف در ديوار ستبر سنت، زنان به بحث حقوق مساوي با مردان در همه حوزه‌ها و حتي به طرح مباحثي چون خرد مذكر و خرد مؤنث رسيده‌اند. بر اين اساس او گفت: «با شريعتي و ميراث او، از جمله در مورد زن، برخورد «تاريخي - الهامي» و «راهبردي - كاربردي» مي‌كنيم. ميراث او در اين‌باره، همچنان داراي عناصر و مولفه‌هاي بسياري براي درس‌آموزي و الهام‌گيري است. و البته اين برخورد مستلزم رجوع مجدد و دقيق به متن شريعتي و شناخت تحليلي و نقد (درون‌پارادائمي) براي تداوم آن پروژه براي نوزايي و تغيير اجتماعي در جامعه است.» او به مباني فكري و تحليلي شريعتي درباره زنان پرداخت.
«- انديشمندان و مصلحان بشري به‌جز استثنائاتي چون محمد(ص) در تاريخ معمولا زن را يا نديده‌اند يا به تحقير در او نگريسته‌اند.
- شريعتي معتقد به نگاه تاريخي به مسائل زنان است و بر اين اساس معتقد است: مذكرنگري عمدتا ريشه در مسائل اقتصادي داشته و بر اين اساس «سود» به «ارزش» تبديل شده است.
- علت عقب افتادن زن اين بوده كه زن بر اساس مناسبات مردسالار عقب نگه داشته شده.
- در طول تاريخ مرد نيز خواسته است بر زن تسلط مستبدانه‌اي داشته باشد.
- «زن‌شناسي» انديشمندان سنتي نه‌تنها تحت‌الشعاع مناسبات و سلطه جنسيتي حاكم بر جامعه، بلكه تحت تاثير منافع جنسيتي فردي خود آنان نيز بوده است.
- از نظر شريعتي كه هم معلم دبيرستان‌هاي دخترانه و هم استاد دانشجويان دختر و پسر بوده است، هوش و تيزبيني عقلي دختران و زنان هيچ تفاوتي با مردان ندارد.
- يك منظر مهم نگرش شريعتي به جامعه و پديده‌هاي اجتماعي، از جمله در مورد زنان، «جماعت‌گرايي» و نه «فردمحوري» و من‌گرايي است
اما بن‌مايه‌هاي تحليل جامعه‌شناختي و استراتژيك شريعتي درباره وضعيت زنان در جامعه خويش نيز حاوي چنين نكاتي است:
- زن در جوامع شرقي و اسلامي بيش از همه از سنت رنج كشيده است.
- چهره زن در جامعه جديد دچار تغييري سريع و جبري شده است.
- تفكيك سه چهره از زن در جامعه جديد: زن سنتي - زن متجدد (شبه‌مدرن) و زن روشنفكر (آگاه و مسوول)
- شريعتي در رابطه با زن اروپايي تحليلي دولايه دارد. در يك لايه معتقد است قرون وسطي ضدزن بود. اما وي زن امروز اروپايي را زني مي‌داند كه بر اساس آگاهي، تلاش و مبارزه و فرهنگ به آزادي رسيده است.
شريعتي در لايه دوم، به برخورد سرمايه‌داري با مسئله زن توجه كرده است.
- شريعتي بين «تمدن» و «تجدد» فاصله‌گذاري و تفكيك مي‌كند.
- شريعتي بر شناخت نادرست «زن غربي» در جامعه ما تاكيد مي‌كند.
- شريعتي به فاصله‌گذاري و تفكيك «مذهب» و «سنت»هاي تاريخي و قومي نيز مي‌پردازد.
محور ديگر بحث عليجاني، زن‌شناسي ديني شريعتي بود:
- شريعتي معتقد است اسلام و پيامبر در جامعه پدرسالار آن دوران «اصلاحي انقلابي» به نفع زنان انجام داده است.
- شريعتي با نگاهي تاريخي با روش تفكيك «فرم - محتوا» به فاصله‌گذاري بين «حقيقت» و «اشكال» و «قالب»هاي حقيقت دست مي‌زند و به جداسازي مذهب از سنت‌هاي قومي و تاريخي مي‌پردازد.
- او خود نيز سعي كرده با رويكرد «اصلاح انقلابي» و گاه حفظ فرم و دگرگوني محتوا با برخي از احكام برخورد كند. اين رويكرد شريعتي امروزه مي‌تواند در موارد جزئي و مشخصي مورد بازبيني و بررسي انتقادي تحليلي - كاربردي قرار گيرد.
- شريعتي به بازخواني يا معرفي برخي الگوها مي‌پردازد همچون هاجر (سرباز گمنام خدا كه در مسجد خدا و خانه كعبه مورد طواف ابدي است)، مريم، سميه، فاطمه (كه او را «امام» مي‌خواند)، زينب (كه وي را مظهر رهبري زن در دوران شكست مردان مي‌نامد)، محبوبه (كه در داستان حسن و محبوبه، به عنوان يك «معلم»، نماد زن روشنفكر شريعتي است)
- مردان (و نيز بخشي از زنان) اساسا بايد در نگاه خود به «زن» تجديدنظر كنند (انقلاب در تفكر)
- روشنفكران بايد زنان را موضوع و مخاطب خود قرار دهند (مسئله كردن زنان)
- شريعتي در «فاز صفر» حركت زنان قرار داشت. در اين مرحله او بر آگاه شدن زنان بر حقوق اساسي و اوليه خود و به طور مشخص تغيير نقش كليشه‌اي سنتي زنان در جامعه و خانواده تاكيد داشت. در اين فاز بايد به دادن شخصيت و اعتماد‌به‌نفس به زنان پرداخته مي‌شد.
- نگاه همه‌جانبه و ديد موازي و تركيبي به استراتژي حركتي زنان در جهت رشد و رهايي و تاكيد بر هم كار فكري و فرهنگي و هم كار اجتماعي و سياسي، حقوقي، اقتصادي، توليدي.
- وظيفه فكري روشنفكر جهت تفكيك «مذهب - سنت» و «تمدن - تجدد».
- تنها راه مقابله با شبه‌مدرنيسم اعطاي «حقوق زنان» است.
ارزيابي ميراث زن‌شناسي شريعتي آخرين محور بحث عليجاني را تشكيل داد. او گفت:
- نگاه تاريخي او ناتمام است.
- ناكارآمدي روش «حفظ فرم، تغيير محتوا» در جامعه كنوني در برخي موارد.
- لزوم توجه به تنوع و تكثر كنوني جامعه ايراني .
- لزوم عبور از «فاز صفر» به «فاز يك» و طرح مطالبات سياسي، اجتماعي، حقوقي، اقتصادي، قضايي زنان.
- مهم‌ترين مزيت چپ مذهبي تلقي آنها از توحيد و عدالت است كه به شدت مستعد بسط به حوزه زنان و طرح مساوات و عدالت جنسيتي است. ضمن آنكه درونمايه شخصيتي و نيز نگرش و ادبيات لطيف و انساني شريعتي درباره زندگي نيز، كه تجانس فراواني با «زن‌شناسي» او دارد، امكان بازخواني و تداوم زن‌خواهانه پروژه او در مورد «زن سوم» (زن روشنفكر، آگاه، مسوول و مولد) را مضاعف مي‌كند.
تجليل از بانويي كهنسال
با پايان سخنان رضا عليجاني نوبت به بخش ويژه اين سمينار رسيد. تجليل از بانوي كهنسالي كه سال‌هاست كتاب‌هاي شريعتي را در بساط خود در پياده‌روهاي مقابل دانشگاه تهران به فروش مي‌رساند. كبري قدسي نظام‌آبادي زن 85 ساله در طول 31 سال گذشته در آن زمان‌ها كه كتاب‌هاي شريعتي بيشتر با نام علي خراساني، سبزواري و سربداري وجود داشت و چه آن سال‌هايي كه مجموعه آثار شريعتي با جلدي مشكي به چاپ مي‌رسيد، اقدام به فروش اين كتاب‌ها كرده است. اين زن كه همسر كارگر خود را كه حدود 30 سال پيش از دست داده است، روز پنج‌شنبه با شاخه‌هاي گل دوستداران راه شريعتي مورد تقدير خاص قرار گرفت. به اين ترتيب احسان شريعتي كه براي تجليل از اين زن كهنسال به پشت تريبون دعوت شده بود پس از آنكه سخنان كوتاهي را ايراد كرد لوح يادبودي را از طرف بنياد فرهنگي دكتر علي شريعتي و دفتر پژوهش‌هاي فرهنگي دكتر شريعتي كه دو نهاد برگزار‌كننده اين سمينار بودند به اين زن تقديم كرد.
يکشنبه 2 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: دنياي اقتصاد]

[مشاهده در: www.donya-e-eqtesad.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 291]