- وقف نوعی تعديل ثروت برای رسيدن به عدالت اجتماعی است

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:

راسخون : پديده وقف دارای حيطه گسترده‌ای از فعاليت و اقدام است. تا جايی كه اگر به درستی هدايت شود، به بسياری از نيازها پاسخ می‌دهد و هيچگاه جامعه انسانی با كمبودهای اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و فرهنگی روبرو نخواهد شد. اما مهم اين است كه هم نيازها براساس اولويت در سطح افكار عمومی معرفی شود و هم ضرورت آن عينی و متناسب با عواطف و درك و توجه واقفان لحاظ شود. البته وقف می‌تواند در جنبه شخصی و خانوادگی نيز دارای نقش داشته باشد و گاه در بعد عمومی و در جهت پركردن خلأهای اجتماعی ــ كه قرآن بر كارهای عمومی و همياری و حل مشكلات و برطرف كردن نابسامانی‌های جامعه از طريق تعاون بر نيكی تأكيد می‌كند ــ مؤثر باشد؛ زيرا هر چند انسان به دليل حب فرزند و حفظ اموال خود از دست يازيدن ديگران، گاه وقف می‌كند، اما آنچه در اين ميان بيشتر ارزش دارد و قرآن آن را ترويج می‌كند، فرهنگ‌سازی برای انجام كارهای عام المنفعه و نهادينه كردن روحيه همدلی و همكاری و تشويق به تعاون و كمك به ديگران است. در آيه دوم سوره مباركه مائده آمده است: «وَتَعَاوَنُواْ عَلَى الْبرِّ وَالتَّقْوَى وَلاَ تَعَاوَنُواْ عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُواْ اللّهَ إِنَّ اللّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ» و در نيكوكاری و پرهيزگاری با يكديگر همكاری كنيد و در گناه و تعدی دستيار هم نشويد و از خدا پروا كنيد كه خدا سخت كيفر می دهد، همچنين در آيه 39 سوره نساء «إِنَّ اللّهَ لاَ یَظْلِمُ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ وَإِن تَكُ حَسَنَةً یُضَاعِفْهَا وَیُؤْتِ مِن لَّدُنْهُ أَجْرًا عَظِيمًا» در حقيقت‏خدا هم‏وزن ذره‏اى ستم نمى‏كند و اگر [آن ذره كار] نيكى باشد، دو چندانش مى‏كند و از نزد خويش پاداشى بزرگ مى‏بخشد. وقف دارای تقسيماتی است؛ از وقف به اولاد و بستگان گرفته تا وقف به فقرا و مساكين، امور خيريه، مسائل دينی، امور عام المنفعه، امور تعليمی و امور برجای مانده. درباره وقف به فرزندان و بستگان كه جنبه شخصی و خصوصی پيدا می‌كند جزء وقف خاص تلقی می‌شود كه از آياتی اينگونه استفاده می‌شود كه در بخش وقف به اولاد، ريشه در نگرانی‌های آينده و ظلم و تعدی‌های فرزندان بزرگ و يا بستگانی دارد كه ممكن است در اثر فقدان پدر، موجب اذيت و آزار و از بين بردن حق آنان شود. از اين رو به افراد توصيه می‌كند تا برای فرزندان و همسران خويش وصيت كنند: «وَلْیَخْشَ الَّذِينَ لَوْ تَرَكُواْ مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّیَّةً ضِعَافًا خَافُواْ عَلَیْهِمْ فَلْیَتَّقُوا اللّهَ وَلْیَقُولُواْ قَوْلًا سَدِيدًا»( سوره مباركه نساء آيه 9) آنان اگر فرزندانی ناتوان از خود برجای بگذارند و بر آنان بيم دارند بايد از ستم بر يتيمان بترسند. پس بايد از خدا پروا دارند و سخنی بجا و درست گويند. اصل دستور به وصيت، يكی ديگر از توصيه‌های قرآن برای آينده‌نگری است، بنابراين گرچه از قرآن كريم موضوعات بسياری از وقف می‌توان استفاده كرد و محور گسترده و متنوعی دارد؛ اما اين كتاب الهی به ابعاد گوناگونی مجال و ميدان داده است، تا هر كس متناسب با برداشت و احساس خود به صدقات جاريه روی بياورد، خواه اين وصيت و انفاق در حوزه پدر و مادر و بستگان باشد، يا در حق يتيمان و مستمدان: «یَسْأَلُونَكَ مَاذَا یُنفِقُونَ قُلْ مَا أَنفَقْتُم مِّنْ خَیْرٍ فَلِلْوَالِدَیْنِ وَالأَقْرَبِينَ وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا تَفْعَلُواْ مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِيمٌ» (بقره /215) از تو مى‏پرسند چه چيزى انفاق كنند [و به چه كسى بدهند] بگو هر مالى انفاق كنيد به پدر و مادر و نزديكان و يتيمان و مسكينان و به در راه‏مانده تعلق دارد و هر گونه نيكى كنيد البته خدا به آن داناست. تعبير خير از مال بيانگر اين است كه ثروت از ديدگاه قرآن، خير و نيكی است و بايد از اين وسيله در امور خير و فی سبيل الله و وقف استفاده كرد و نه در مسير بيهوده و باطل، همچنان كه درباره تركه و خانواده فرمود: «وَلْیَخْشَ الَّذِينَ لَوْ تَرَكُواْ مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّیَّةً ضِعَافًا خَافُواْ عَلَیْهِمْ فَلْیَتَّقُوا اللّهَ وَلْیَقُولُواْ قَوْلًا سَدِيدًا» و آنان كه اگر فرزندان ناتوانى از خود بر جاى بگذارند بر [آينده] آنان بيم دارند بايد [از ستم بر يتيمان مردم نيز] بترسند پس بايد از خدا پروا دارند و سخنى [بجا و] درست گويند. وقف، ثروت و مايملك را بسان چشمه‌ای هميشه جوشان می‌سازد، كه هرگز از جوشش باز نمی‌ايستد و برای هميشه خير و بركت را بر بستر زمان و اجتماع جاری می‌سازد و صاحب خويش را از بهره‌های عظيم برخوردار می‌كند. در اينجا يادآوری كلامی گرانسنگ از ميان سخنان و تأكيدات بسياری كه پيامبر بزرگ اسلام (ص) در زمينه ترغيب و تشويق مؤمنان به انفاق داشته‌اند، مناسب به نظر می‌رسد. پيامبر اكرم (ص) می‌فرمايند: با مردن انسان، طومار زندگی او پيچيده شده و برای هميشه ارتباط او با دنيا قطع می‌شود، مگر سه گروه؛ دانشمندی كه اثری علمی برای هدايت مردم از خود به يادگار گذاشته باشد، صدقات و خيرات مستمری كه مردم به آنها سود برند، از كسی باقی مانده باشد؛ فرزند صالح و نيك‌كرداری كه پدر و مادر را به دعای خير ياد كنند. حسب تأكيد پيامبر عظيم‌الشأن اسلام (ص) از همان آغاز مسلمانان وقف را مورد عمل خود قرار دادند. «وقف» باعث می‌شود تا اثر مال از محدوده منافع شخصی خارج شود. «وقف» دستور نيست، عملی داوطلبانه است، برای برخوردار كردن بقيه از اموال شخصی؛ يك نوع تعديل ثروت و توزيع درآمد است و در واقع آثار آن مثل رودی موج خيز در بستر زمان جاری می‌شود و به يكی از فرازهای زيبای اسلام ختم می‌شود كه همان عدالت اجتماعی است./2759/

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 175]