دارو نقل و نبات نيست

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: دارو نقل و نبات نيست

دارو به عنوان يك كالاي حياتي، در تمامي دنيا از اهميت خاصي برخوردار است و مصرف آن، مهم‌ترين ركن درمان بيماري‌ها به شمار مي‌آيد.

براساس آمارهاي ارائه شده، ميانگين رشد مصرف دارو در كشور حدود 5/11 درصد است؛ در حاليكه همين آمار در كشورهاي در حال توسعه 7 درصد و در كل جهان 9‌درصد گزارش شده است.‌

تحقيقات انجام شده نشان مي‌دهد كه هر ايراني سالانه 339 عدد دارو مصرف مي‌كند كه بيش از استاندارد جهاني است. مردم كشور ما 10 تا 15درصد مجموع داروهاي كشور را بدون مشورت با پزشكان مصرف مي‌كنند و مسكن‌ها، قطره‌هاي چشمي و آنتي‌بيوتيك‌ها، بيشترين ميزان مصرف خودسرانه را دارند.

بي‌توجهي به مصرف منطقي داروها، مي‌تواند پيامدهاي نامناسبي مانند نارضايتي بيمار، طولاني شدن و شدت بيماري، ايجاد عوارض جانبي خطرناك و بستري‌شدن در بيمارستان، كمرنگ شدن ارتباط پزشك و بيمار و نهايتا افزايش هزينه‌هاي درماني و مهم‌تر از همه، كمبود دارو را داشته باشد.

صاحبنظران و متوليان دارو معتقدند علت بسياري از نابساماني‌هاي دارويي موجود در كشور، فرهنگ فعلي تجويز و مصرف دارو است. از اين‌رو بايد به نقش مردم به عنوان اصلي‌ترين بازيگران فرهنگي مصرف دارو و همچنين به نقش گروه پزشكي به عنوان تاثيرگذارترين ركن فرهنگ تجويز و مصرف دارو، توجه جدي كرد.

مصرف خودسرانه دارو

در سال‌هاي اخير، مصرف بي‌رويه و خودسرانه دارو در كشور، قربانيان زيادي دربرداشته و ضايعات جسمي فراواني به جان و روح بيماران وارد كرده است.

براساس آمار مراكز پژوهشي فعال در امور دارو و درمان وابسته به وزارت بهداشت،‌ درمان و آموزش پزشكي، مصرف بي‌رويه و خود تجويزي دارو، هر ماه دست‌كم 2 هزار و 500 نفر را روانه مراكز درماني اورژانس مي‌كند.

چندي قبل دكتر رسول ديناروند، معاون غذا و داروي وزارت بهداشت، در مصاحبه با رسانه‌هاي گروهي گفته بود حجم دارويي كه در كشور ما مصرف مي‌شود، حدود 2 درصد بازار دارويي جهان است و هر ايراني سالانه بين 240 تا 250 عدد قرص مصرف مي‌كند. متوسط تجويز دارو در هر نسخه پزشكان در ايران، حدود 6/3 قلم است؛ در حالي كه بايد به حدود 5/2 قلم برسد.

دكتر سيدجمال سعيد واقفي، دبير انجمن داروسازان معتقد است كه 5 تا 10درصد از داروهاي كشور به‌طور خودسرانه مصرف مي‌شود؛ اين در حالي است كه ميزان مصرف خودسرانه دارو در ساير كشورهاي جهان تنها 2 تا 3 درصد است.

او اضافه كرده است:

- با توجه به مصرف خودسرانه 3 برابري دارو در ايران نسبت به ساير جهان، به نظر مي‌رسد ميزان آگاهي افراد جامعه نسبت به چگونگي مصرف دارو و عوارض ناشي از مصرف خودسرانه و بي‌رويه ناكافي است و مصرف خودسرانه دارو در كشور در حد بالايي قراردارد.

دكتر رضا حائري، داروساز نيز به خبرنگار اطلاعات مي‌گويد:‌

- مجموعه‌اي از عوامل به اتفاق هم باعث شده است كه مردم خودسرانه دارو مصرف كنند. اين عوامل عبارتند از: اعتماد مردم به نوع داروي خاص و اثر آن كه خود اين اعتماد، ناشي از اعتماد پزشكان به بعضي از داروها بوده است.

عامل ديگر، شرايط اجتماعي و رواني خود مردم است كه از ريشه‌هاي پر مصرفي دارو تلقي مي‌شود.

دكتر حائري ادامه مي‌دهد:

- دليل بعدي، رفتارهاي ناصحيح و نسخه‌نويسي‌هاي غيراستاندارد برخي پزشكاني است كه در ازاي خواست‌هاي غيرمعقول بيماران، خود را ملزم مي‌دانند چند نوع دارو بنويسند.

او مي‌افزايد: بيمار اطلاعات ناقصي از عوارض دارويي ناشي از مصرف غيرمنطقي دارو دارد و در عين‌حال كه مي‌داند دارو سم است، اقدام به خوددرماني مي‌كند.

اين داروساز بي‌اعتمادي به كيفيت دارو را از ديگر عوامل مصرف غيرمنطقي دارو مي‌داند و يادآوري مي‌كند: بيمار فكر مي‌كند داروي قوي‌تر، براي درمان بهتر اثر مي‌كند و از عوارض آن بي‌خبر است.

به گفته وي؛ در بسياري از منازل، جعبه‌هاي دارويي وجود دارد كه از آن براي بيماري شخصي ديگر، بدون توجه به تاريخ مصرف استفاده مي‌شود.

عوارض مصرف خودسرانه دارو

دكتر علي شيرازي، داروساز استاد دانشگاه شهيد بهشتي در مورد عوارض دارويي به گزارشگر اطلاعات مي‌گويد: متاسفانه به‌ دليل مصرف غيرمنطقي، عوارض دارويي بيش از حد در بيماري‌هاي مزمن مانند فشار خون و ديابت بروز مي‌كند.

او مي‌افزايد: در حال حاضر آنتي بيوتيكها پرفروش‌ترين داروها در ايران هستند و اين در حالي است كه آنتي‌بيوتيك، به معناي داروي ضد موجودات زنده است.

آنتي‌بيوتيك هر روشي را كه براي مبارزه با موجود بيماري‌زا به كار ببرد، بايد يك ويژگي مهم داشته باشد كه به آن گفته مي‌‌شود. يعني دارو بايد فقط براي آن عامل بيماري‌زا، مثل باكتري، قارچ و ويروس سمي باشد و براي سلول‌هاي بدن ميزبان، يعني بيمار، خطري نداشته باشد كه تشخيص آن تنها پزشك معالج است، و بيماراني كه خودسرانه اقدام به مصرف انواع آنتي‌بيوتيكها مي‌كنند، آنزيم‌هاي حياتي بدنشان را از بين مي‌برند.

او يادآوري مي‌كند: متاسفانه در جامعه ما از آنتي‌بيوتيك‌ها به نام نام برده مي‌شود و اين در حالي است كه مصرف خودسرانه عوارضي مانند اسهال شديد يا خفيف، سردرد، تهوع و استفراغ زخم‌هاي دهاني يا زباني، خارش، اختلال سطح هوشياري و زردي چشم‌ها و پوست را درپي دارد.

دكتر هوشنگ فرحي، متخصص داخلي هم به گزارشگر اطلاعات مي‌گويد: مصرف بي‌رويه و نادرست آنتي‌بيوتيك‌ها، باعث ايجاد حساسيت‌هاي خطرناك در كبد و حتي مرگ مي‌شود.

او مي‌افزايد: در برخي از موارد ممكن است مقاومت‌هاي خطرناكي براثر مصرف نادرست آنتي‌بيوتيك‌ها در ميكرواورگانيسم‌هاي ميكروب‌ها و وير‌وس‌هاي عامل بيماري ايجاد و باعث دشواري و سختي قابل توجهي در درمان شود.

دكتر فرحي يادآوري مي‌كند: در برخي از موارد ممكن است حساسيت‌هاي آنتي‌بيوتيكي آنقدر خطرناك و زياد باشد كه باعث از كار افتادن دستگاه‌هاي حساس بدن و حتي مرگ مي‌شود.

او مي‌گويد: آخرين بررسي‌هاي انجام شده نشان مي‌دهد كه مصرف داروهاي مسكن رتبه اول را در كشور دارد و اين در حالي است كه مصرف بي‌رويه اين دارو آسيب‌‌هاي جدي به كبد و كليه‌ها مي‌رساند.

دكتر شاهين شادنيا، دبير انجمن سم‌شناسي و مسموميت‌هاي ايران نيز مي‌گويد: متاسفانه مصرف قرص‌هاي مسكن استامينوفن كدئين به ويژه در ميان جوانان در حال افزايش است و معمولا در هر هفته مواردي را داريم كه به خاطر مصرف عمدي و يا سهوي اين نوع مسكن مسموم شده‌اند.

او مي‌افزايد: يكي از تركيبات استامينوفن كدئين، سمي است كه در وهله اول، به سلول‌هاي كبد و در وهله بعد، به سلول‌هاي كليوي آسيب مي‌رساند.‌

او مي‌افزايد: شايد تا اندازه‌اي در دسترس بودن داروي استامينوفن بيش از هر داروي ديگري موجب و مرگ ناشي از آن مي‌شود.

دكتر فرحي يادآوري مي‌كند: تعداد بيماران مسموميت‌هاي دارويي در بيمارستان لقمان 60 تا 70 مسموم در هر 24 ساعت است و تجربه نشان داده است كه مصرف خودسرانه مسكن‌ها در جامعه ما به ويژه در گروه سني 20 تا 40 سال بالاست.‌

دبير انجمن سم‌شناسي و مسموميت‌ها مي‌گويد: استامينوفن كدئين به راحتي در دسترس است و در هر خانه‌اي هم اين دارو وجود دارد به همين دليل در دسترس‌ترين دارو براي افرادي است كه دچار بحران‌هاي روحي مي‌شوند.

دكتر رهبر مژدهي‌آذر، عضو شوراي عالي داروخانه‌هاي ايران نيز معتقد است: 500 ميليون عدد قرص كدئين و يك و نيم ميليارد عدد قرص استامينوفن در كشور طي سال 85 مصرف شده است و معلوم نيست كه اين تعداد قرص، درست و منطقي مصرف شده باشد او همچنين از مصرف 9 ميليون عدد كپسول آموكسي‌سيلين در كشور در سال گذشته خبر مي‌دهد و مي‌افزايد: مصرف بدون نسخه اين قبيل داروها توسط مردم، به دليل عدم آگاهي از عوارض اين قرص‌ها است. زيرا آن طور كه بايد و شايد نتوانسته‌ايم به وظيفه اطلاع‌رساني خود در مورد عوارض مصرف بي‌رويه داروها، عمل كنيم.

مژدهي‌آذر، فروش قرص استامينوفن را در سال گذشته براساس آمار سازمان تامين اجتماعي 240ميليارد تومان اعلام مي‌كند و يادآور مي‌شود: مصرف قرص‌هايي براي تسكين درد ضروري است و نمي‌توان مصرف آنها را تعجب‌آور دانست. اما بايد در مصرف داروهايي كه تركيباتي از مخدرها را دارند تامل كرد و دليل آن را دانست.

و ، از جمله داروهاي مسكني هستند كه وابستگي به همراه دارند و اين امر بيشتر در افرادي مشاهده مي‌شود كه به انواع مخدرها اعتياد دارند و درصدد جايگزيني آنها هستند.

مطالعات جديد نشان مي‌دهد كه مصرف زياد اسامينوفن، احتمال افزايش ابتلا به فشار خون را بالا مي‌برد و زناني كه بيش از اندازه استامينوفن مصرف مي كنند 2 برابر بيشتر از ديگر زنان، در معرض خطر ابتلا به فشار خون بالا هستند. به طوريكه مصرف روزانه 500 ميلي‌گرم استامينوفن، خطر ابتلا به فشارخون بالا را در خانم‌هاي مسن 93درصد و در زنان جوان 99 درصد افزايش مي‌دهد. علاوه بر استامينوفن، ساير قرص‌هاي مسكن مانند ايبوبروفن و ناپروكسن نيز 78 درصد خطر ابتلا به بيماري فشارخون را افزايش مي‌دهد.

دكتر ايزدي، متخصص قلب و عروق نيز به گزارشگر اطلاعات مي‌گويد:‌

- مصرف برخي داروها، ضربان قلب را دچار اختلال مي‌كند. ادرارآورهايي كه مي‌توانند باعث كاهش پتاسيم خون شوند، آدرنالين يا هر دارويي كه فشار خون را در يك بيمار قلبي افزايش دهد؛ از عوامل افزايش‌دهنده خطر ايست قلبي محسوب مي‌شوند. همچنين، داروهايي كه براي درمان سرماخوردگي و قرص‌ها و اسپري‌هايي كه جهت رفع گرفتگي بيني استفاده مي‌شود را مي‌توان به عنوان ديگر علل بروز ايست قلبي نام برد.

به گفته دكتر مهدي صميمي - روانپزشك، توزيع بدون نسخه آرام‌بخش‌ها در برخي از داروخانه‌ها مانع از درمان بيماري اصلي مي‌شود. نوعي از داروهاي آرام‌بخش براي بيماران مبتلا به افسردگي و نوع ديگري براي بيماران رواني مناسب است. از‌اين‌رو بيماران نبايد بدون تشخيص پزشك، اقدام به مصرف اين داروها نمايند. داروهايي كه جنبه آرام‌بخش دارند، داراي دستورات خاصي هستند. لذا نمي‌توان، بدون توجه به نوع و خاصيت دارويي، فقط به علت داشتن نوعي خاصيت آرام‌بخش، آن را براي هر بيماري تجويز كرد.‌

داروهاي بدون نسخه ‌

دكتر شيرازي مي‌گويد: در بسياري از كشورها در مورد فروش دارو قوانيني وجود دارد كه ساده‌ترين آنها دو دسته است، يكي، داروهاي با نسخه (داروهايي كه فقط پزشك تجويز مي‌كند و داروساز آن را با نسخه تحويل مي‌دهد) و داروهاي بدون نسخه يا ‌‌OTC كه داروخانه‌ها مجاز به فروش آنها بدون نسخه پزشكي هم هستند. البته داروهاي بدون نسخه نمي‌توانند عاري از خطر باشند و نبايد آنها را در هر زمان مصرف كرد هر چند كه بعضي از داروهاي بي‌نسخه بي خطرند و در تسكين بعضي از بيماري‌هاي جزيي سودمنداند ولي هيچ كدام از اين داروها، بيماري‌ها را درمان نمي‌كنند، بلكه فقط علايم بيماري را از بين مي‌برند.‌

او مي‌افزايد: استفاده ناقص يا طولاني مدت از داروهاي بدون نسخه، ممكن است علايم بيماري را وخيم‌تر كند و يا حتي عارضه‌اي را كه بايد به پزشك ارجاع داده شود، پنهان سازد.

دكتر حائري نيز مي‌گويد: داروهاي بدون نسخه، داروهايي هستند كه هر فردي بدون داشتن نسخه و بدون تجويز پزشك، مي‌تواند آن‌ها را از داروخانه تهيه كند.

در كشورهاي پيشرفته حدود 300 قلم دارو و در فهرست داروهاي بدون نسخه قرار دارند، ولي در كشور ما به لحاظ برخي محدوديت‌ها، اين داروها از 70 قلم تجاوز نمي‌كند. داروهاي بدون نسخه، به طور معمول براي برطرف كردن درد سرماخوردگي، آنفلوآنزا و حساسيت به كار مي‌روند.

او مي‌افزايد: اگر قرار است يك دارو را بدون تجويز پزشك از داروخانه دريافت كنيد، بايد با استفاده از بروشور درون جعبه دارو، قبل از مصرف اطلاعات لازم را درباره آن دارو به دست آوريد و به اين نكته دقت كنيد كه اين دارو را بايد در چه مواردي مصرف كرد و نيز سبب بهبود كدام يك از علايم بيماري مي‌شود. نكات ديگري هم در استفاده از داروهاي بدون نسخه وجود دارند كه بايد به هنگام خواندن بروشور دارو، به آن دقت كرد. برخي از هشدارهايي كه به هنگام مصرف دارو بايد مورد توجه قرار گيرند، از اين قرارند: هنگامي كه دارو را مصرف كرده‌ايد، رانندگي نكنيد، دارو را با شكم خالي مصرف نكنيد.

فاصله زماني بين مصرف دو دوز دارو: يعني در هر روز چند بار بايد از آن دارو استفاده كنيد.)‌

- روش نگهداري دارو: دارو را بايد در چه درجه حرارتي نگه داريد، آيا بايد در يخچال يا در هواي آزاد نگهداري شود؟

- عوارض جانبي دارو: دقت كنيد كه اين دارو ممكن است چه آثار سويي را به دنبال داشته باشد، مانند دل درد، خواب آلودگي و گيجي.

وضعيت نسخه‌هاي دارويي

دكتر رسول ديناروند، معاون غذا و داروي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در مصاحبه با رسانه‌هاي گروهي گفته است: در 8 سال گذشته تعداد اقلام دارو در هر نسخه بيش از 4 قلم بوده، كه خوشبختانه در حال حاضر متوسط كشوري آن به 6/3 قلم كاهش يافته است، هر چند هنوز با ميانگين جهاني 2/1 قلم در هر نسخه فاصله داريم.

او غيرمنطقي بودن مصرف دارو دركشور را از مشكلات بخش سلامت مي‌داند و مي گويد: مسائل مختلفي در اين زمينه قابل بررسي است كه عدم رعايت ضوابط علمي و تحويل داروي بدون نسخه از سوي برخي داروخانه‌ها و بالا بودن قلم‌هاي دارويي در نسخه‌هاي تجويزي از سوي پزشكان، از مهم‌ترين آنهاست و نشان‌دهنده غيرمنطقي بودن فرآيند تجويز و مصرف دارو در كشور است.

دكتر شيرازي هم مي‌گويد: ايران، بالاترين رتبه مصرف سرانه دارو در جهان را دارد و آمار رسمي وزارت بهداشت، درمان نشان مي‌دهد كه ميانگين اقلام دارويي در هر نسخه در كشور ما حدود 3 قلم است.

او مي‌افزايد: نتايج حاصل از بررسي نسخه‌هاي بيمه‌اي پزشكان عمومي كشور از 39 مركز دانشگاهي، نشان مي‌دهد كه ميانگين اقلام تجويز شده در هر نسخه 49/3 تا 32/4 قلم دارو و ميانگين درصد بيماران دريافت‌كننده داروهاي آنتي‌بيوتيك نيز 4/58 تا 8/64 قلم دارو بوده است.

ميانگين رشد مصرف دارو در كشور ما حدود 11 درصد است كه در مقايسه با دنيا كه 9 درصد است، بسيار بالاست.

سازمان جهاني بهداشت، ميانگين اقلام دارويي در هر نسخه را 3/1 تا 5/1 قلم گزارش كرده است، حال آن كه ميانگين اقلام دارويي در نسخه‌ها چه در بخش دولتي و چه بخش خصوصي بسيار بالا است و با معيارهاي جهاني و شاخص‌هاي سازمان جهاني بهداشت فاصله زيادي دارد.

چهارشنبه 29 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 501]