واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: پل های تاریخی استان فارس پل آب رسانی تنگ دالوناین پل در مسیرلار- بندرعباس و در حدود 115 كیلومتری لار در" تنگ دالون" واقع شده و وظیفه انتقال آب را از یك كناره دره به كناره دیگر آن بر عهده داشت. طول پل حدود 90 متر و عرض رویه آن 10/1 متر است. بر این رویه ، تنبوشه ( لوله ی سفالین كه در زیر خاك یا میان دیوار كار گذارند تا از آن آب عبور كند ) هایی به قطر50 سانتی متر قرار داشت كه آب از درون آنها جاری بود. پایه های پل در جهت مخالف جریان ، نوك تیز و در جهت دیگر، به صورت مدور شكل گرفته و طاق ها نیز مدور است. با توجه به این كه راه كاروان رو لار- بندرعباس ، از راه های مهم صفوی بود و تعدادی از آثار باستانی منطقه "تنگ دالون" نیز مربوط به این دوره است ، این پل نیز احتمالاً به دوره صفوی تعلق دارد. و یكی از مشخصه های آن اینست كه با توجه به عرض كمِ رویه پل ، برای عبور و مرورمسافران مورد استفاده نبود. پل ایزدخواستاین پل نزدیك روستای ایزدخواست و مجاور كاروانسرایی در مسیر كاروان رو شیراز- اصفهان ، در دوره صفوی ساخته شد. این پل 50/67 متر طول - با احتساب جان پناه ها – 50/4 متر عرض و حداكثر 3 متر ارتفاع دارد. طاق های پل جناغی است و در ساخت پل، علاوه بر قطعات سنگ لاشه ، از آجر استفاده شده است. پل پاسارگادبقایای این پل در جریان حفاری های باستان شناسی، در محدوده كاخ ها و باغ های پاسارگاد كشف و شناسایی شد. پل پاسارگاد 16 متر طول دارد كه تقریباً برابر با پهنای بستر رودخانه ( 65/15 متر) است. عرض پل نیز حدود همین مقدار بود و سطح چوبی آن روی سه ردیف پایه سنگی پنج تایی قرار می گرفت.
پل خان مرودشتاین پل نزدیك مرودشت و در مسیر شیراز- اصفهان روی رودخانه كُر بنا شده و از آثار دورصفویه است كه بین سال 1021 تا 1043 هـ. ق توسط " امامقلی خان" حكمران فارس ساخته شده است. انتخاب محل احداث پل با دانش زیاد صورت گرفته و پایه های پل روی بستر صخره ای رودخانه قرار دارد. همین امر موجب استحكام و ماندگاری پل در طول چند قرن شده است. اهمیت این انتخاب زمانی مشخص می شود كه بدانیم در دوره اخیر برای احداث پل جدیدی در این محل، به علت نامناسب بودن خاك و لجن زار بودن اطراف رودخانه ، نهادن پایه ها روی شالوده طبیعی ممكن نشد و از این رو، پلی آهنی تهیه كرده اند و آن را بر روی چند شمعك قرار داده اند. پل دارای پنج دهانه است و پایه های آن استحكام زیادی دارد. قسمتی از پل كه در دوره های بعد مرمت شده كاملاً متمایز است. پل دارابگردبقایای پل در12 كیلومتری داراب و كنار دروازه شهر قدیمی دارابگرد واقع شده و از آثار دوره ساسانی است. این پل ، ارتباط شهر دارابگرد را با نقاط دیگر از روی خندق دور شهر فراهم می ساخت. پل 100 متر طول و 10/6 متر ارتفاع داشت و از قطعه سنگ هایی به ابعاد مختلف ساخته شده و احتمالاً دارای طاق هایی مدور نیز بود. پل رودخانه خشك شیرازاین پل در داخل شهر شیراز و نزدیك دروازه اصفهان واقع شده و ظاهراً از ساخته های كریم خان زند است كه بعدها تعمیر و بازسازی شده است. این پل به نام پل "علی ابن حمزه" نیز مشهور است. پل شهر قدیمی استخربقایای این پل در شمال شرق و خارج از حصار و دروازه شهر قدیمی استخر- واقع در جلگه مرودشت – و بر بستر رود پلوار واقع شده و ظاهراً از آثار دوره ساسانی است. این پل در مسیری كه به طرف سیوند، پاسارگاد و نقش رستم می رفت و بر سر راه قدیم شاهی شوش به پاسارگاد، قرار داشت. پل حدود56 متر طول و پنج پایه داشت. پایه جانب حصار شهر20/8 متر طول و شش متر پهنا دارد. پایه های دیگر به فاصله 40/8 متر از یكدیگر قرار گرفته، 20/8 متر طول و 60/4 متر پهنا دارند. در این محل بقایای دو سد شناسایی شده كه احتمالاً برای تأمین آب مصرفی شهر استخر كاربرد داشت.
پل كواراین پل در یك كیلومتری كوار و در مسیر قدیمی شیراز- فیروزآباد كه به كناره خلیج فارس منتهی می شد، روی رودخانه " قره آقاج " بنا شده و ظاهراً بنای اولیه آن به دوره ساسانی تعلق دارد كه در دوره های بعد به ویژه دوره صفویه و قاجاریه بازسازی شده است. پل كوار 125 متر طول، 30/10 مترارتفاع و 80/3 متر عرض – با احتساب جان پناه ها – و شش دهانه به ابعاد مختلف داشت كه امروزه دو دهانه میانی آن فرو ریخته است. پایه ها در جهت بالا دست و پایین دست دارای موج شكن های نوك تیز است كه شكل های آنها با توجه به شالوده صخره ای و بازسازی های صورت گرفته ، متفاوت است. مصالح مورد استفاده ، قطعات سنگ های طبیعی به اشكال و ابعاد مختلف و ملات ساروج است. پایه های پل هر كدام جداگانه بر روی صخره های طبیعی بستر رودخانه قرار گرفته و به همین جهت، نقشه پل متناسب با موقعیت این صخره ها در بستر رودخانه شكل گرفته است. چنین ساختار و شالوده ای، سبب استحكام و ماندگاری زیاد پل كوار شده است. در قسمت انتهای جنوبی پل و میانه ی پایه ، متكی به صخره كناره رودخانه و نیز روی اولین پایه انتهای شمالی پل اتاقی قرار دارد كه دسترسی به آنها در مواقع كم آبی از روی صخره بستر رودخانه و توسط چند پله صورت می گیرد. این اتاق ها جهت اطراق و استراحت مسافران یا اقامت محافظان پل مورد استفاده بود. پل قاضیان ( خرم بید)بقایای این پل در مسیر كاروان رو شیراز- آباده، بعد از دیدگان و قادرآباد و مجاور روستای قاضیان ، بر بستر رودخانه پلوار واقع شده و از آثار اواخر دوره قاجاریه است كه امروزه تنها بقایای دو انتها و یكی از پایه های میانی آن بر جای مانده است. پل قاضیان به روزگار آبادانی ، با احتساب دو انتهای آن ، حدود70 متر طول، 30/9 متر عرض و5 دهانه آب گذر داشت. از چهارپایه میانی پل، تنها بقایای یكی به پهنای 20/4 متر بر جای مانده است. با توجه به نمونه باقی مانده، پایه ها در جهت مخالف جریان آب دارای موج شكن های مثلثی و كف رودخانه در محل برپایی پل، سنگفرش بود. ارتفاع پل از سطح سنگفرش به شش متر می رسید. مصالح مورد استفاده در پل، قطعات سنگ و آجر است. مجاور و پایین دست این پل، بقایای پل قدیمی تری نیز شناسایی شده است. پل مشیراین پل در شهرستان كازرون و سر راه شیراز- بوشهر واقع شده و در دوره قاجاریه توسط " میرزا محمدعلی وزیر" ملقب به مشیر الملك ساخته شده است. پل مشیر درخط مستقیم و با دهانه های متعدد، روی رودخانه ساخته شده و مصالح مورد استفاده در آن ، سنگ با ملات گچ و ساروج است. نوع قوس طاق ها جناغی است و در ساخت آنها از سنگ های تراشیده منظم استفاده شده. همچنین در نمای پل نیز از سنگ های تراشیده استفاده شده است. پایه های پل در جهت دیگر موج شكن مدوراست . با ساخت پل جدید جاده شیراز- بوشهر، "پل مشیر" ، دیگر مورد استفاده قرار نمی گیرد. پل مهر نرسهدر 15 كیلومتری فیروزآباد، در تنگه ای در مسیر فیروزآباد – شیراز، در كوه جنوبی و كنار نقش برجسته اردشیر ساسانی، آثار یك كتیبه پهلوی در هفت سطر وجود دارد كه ترجمه ی آن بر اساس مطالعات پروفسور" هنینگ " استاد زبان پهلوی دانشگاه لندن ، چنین است:" این پل به دستور مهرنارسه ورزگ فرمازاد برای شادی روح او به هزینه خودش ساخته شد. هركس از این راه عبور كند، برای مهرنارسه و پسرانش به خاطر ساختن این پل درود فرستد. با كمك و لطف خداوند، نادرستی و فریب در آنجا نخواهد بود". مهرنرسه یا مهرنارسه، از بزرگ ترین فرمانداران و وزیران ساسانی بود كه وزارت سه پادشاه قرن پنجم میلادی را برعهده داشت و كارهای عمرانی بسیار انجام داد. بقایای اندكی از پل در این محل مشهود است. پل نواین پل كه امروزه تنها بقایای پایه های آن برجای مانده، در دشت مرودشت و راه كاروان رو شیراز – اصفهان، روی رودخانه كر قرار دارد و احتمالاً از آثار دوره صفوی است كه در دوره های بعد تعمیر و مرمت شده است. نزدیك این پل، آثار شناخته شده كوه قلعه – از جمله كاروانسرا و آثار هخامنشی كوه ایوب قرار گرفته است.از آنجا كه این بنا به پل نو شهرت داشت، می بایست در این محل پل قدیمی تری بوده باشد. امروزه آثار اندكی از پل قدیمی قابل شناسایی است. در سال های اخیر، برای گذر از رودخانه، لوله های بتونی بزرگی در كنار هم و در بستر رودخانه قرار داده اند كه آسیب های زیادی به این پل وارد آورده است. کتاب میراث فرهنگی استان فارس زهره پری نوش - سایت تبیان
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 642]