نگاهي دوباره به پيامدهاي مثبت و منفي فناوري نانو؛ نانو ؛ افسانه علم

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: نگاهي دوباره به پيامدهاي مثبت و منفي فناوري نانو؛ نانو ؛ افسانه علم
در دين اسلام، استفاده از علم و روشهاي علمي توصيه مي گردد و كسب دانش براي هر مسلماني چه زن و چه مرد الزامي است. در اين مكتب، علم و فناوري به منظور نيل به هدفهاي اخلاقي و خدمت در جهت رفع نيازهاي مشروع بشر بايد مورد استفاده قرار گيرد. علاوه بر اين، هر دو ابزارهايي براي فهم و درك قدرت و شكوه خداوند هستند (قران 29: 2)(5-2: 96)(53: 41). ميشل كريكتون، نويسنده كتابهاي «پارك ژوراسيك، خط زمان» و چند نوشته ديگر، كتاب فوق العاده اي را با عنوان «طعمه» تأليف كرده است. اين كتاب يكي از جالب ترين تأليفات در زمينه آفتها و بلاهاي مكانيكي و نيز تلاش نوميدانه يك گروه دانشمند براي متوقف ساختن آنهاست. «ميشل كريكتون» در كتاب «طعمه» آخرين وقايع علمي را بيان مي كند و ما را به سوي حقيقت برخاسته از فناوري نانو و هوش مصنوعي گسترش يافته مي كشاند. در اين داستان، ترديدي همراه با هيجان از شك به آينده وجود دارد و در آن از سه فناوري شكل گرفته ژنتيك، هوش مصنوعي گسترش يافته و فناوري نانو، استفاده شده است. بدين ترتيب، داستان رقت بار علمي كه از مسير اصلي خود خارج شده و اريب وار در حركت است، توصيف شده است. زندگي انسانها و فناوري با يكديگر درهم آميخته شده اند. بشر به وسيله فناوري سدها، پلها، هواپيماهاي تندرو و اشياي كوچك ذره بيني مانند ريز رايانه ها كه تقريباً بر همه جنبه هاي زندگي ما تأثير مي گذارند و نيز ميكروبهاي اصلاح شده كه داروهاي جديد براي ما توليد مي كنند، را ساخته اند. در قرن 21 ما در حال فرو رفتن در دوره جديدي از قدرت فناوري هستيم، دوره اي كه وعده ها و به موازات آن خطرهاي بزرگي را براي آينده ما به ارمغان مي آورد. دانشمندان درصدد توليد و ساخت رايانه هاي بسيار ريز، كوچكتر از ذره هاي غبار هستند تا آنها را براي سفر بر فراز آسمان يك كشور و جاي گرفتن بر روي يك تكه ابر آماده كنند و عكسهايي از طريق آن بگيرند. بر خلاف هواپيماهاي روباتي، اين دوربينها خاموش نمي شوند، بلكه تنها گلوله هايي از ميان آنها خواهد گذشت. چنين ريز رايانه ها زماني ضعيف خواهند شد، اگرچه مي توانند چنان برنامه ريزي شوند كه دوباره شارژ شوند، اما خطر اين است كه اين ريز رايانه ها شروع به رشد مي كنند و ابر تراكم در جريان اين رشد، به يك توده مرگبار تبديل مي شود، توده اي كه بشر را تهديد مي كند و در نتيجه خود يك آفت مكانيكي مي گردد. فناوري نانو چيست؟ فناوري نانو در شكل اساسي ترش، به دستكاري مواد در سطح اتمي يا مولكولي اشاره دارد. نام آن از نانومتر (واحد اندازه گيري علمي نشانگر يك ميليارد از يك متر) گرفته شده است. دانشمندان درصددند تا بياموزند چگونه با اتمها و مولكولها ارتباط برقرار كرده، دستگاه هايي با مقياس نانو توليد كنند و يا حتي ماشينهاي كوچكي بسازند كه بتوانند كارهاي پيچيده انجام دهند. در مقايسه اي دقيق تر، موي انسان بين صد تا دويست هزار نانومتر ضخامت دارد، در حالي كه يك ويروس مي تواند فقط صد نانومتر وسعت داشته باشد. اتمها به طور خاص بين يك دهم و نيم نانومتر هستند. به علت مشكلات موجود در كار با اين مقياس، فعاليتهايي شامل دستكاري مواد با وسعت صد نانومتر، عموماً تحت مفهوم فناوري نانو قرار مي گيرند. فناوري نانو دانشمندان را قادر مي سازد مواد جديدي اتم به اتم توليد كنند. دانشمندان مي توانند با استفاده از ميكروسكوپهاي قوي تري كه روز به روز در حال توليد است، مولكولهايي را به اندازه نانومترها ببينند(يك سر سوزن، يك ميليون نانومتر وسعت دارد). بدين ترتيب، اين رشته علمي تقريباً تمامي شاخه هاي علوم را دربر مي گيرد. غالب مباحث درباره فناوري نانو، با مفهوم آينده نگرانه نانو ماشينها يا نانو روباتها، در ارتباط هستند؛ اختراعات ميكروسكوپي كه خود مي توانند كارهايي در سطح اتمي يا خرده اتمي انجام دهند. فناوري نانو كه «ساخت مولكولي» نيز ناميده مي شود، رشته اي از مهندسي است كه با طرح و ساخت جريانهاي الكترونيكي بي نهايت كوچك و نيز اختراعات مكانيكي در سطح مولكولي سر و كار دارد. هدف فناوري نانو، فراهم ساختن امكانات دستكاري مواد در سطح اتمي براي ساخت كوچكترين دستگاه هاي الكترومكانيكي ممكن است. در اين شرايط، بيشتر دستگاه هاي مكانيكي كه اكنون مي دانيم چگونه آنها را بسازيم، به سطح مولكولي منتقل خواهند شد. قرن 21 ديدگاه خاصي به ما مي دهد: متخصصان فناوري نانو زماني ماشينهايي به اندازه يك مولكول خواهند ساخت، به طوري كه به رگهاي ما حمله و شريانهاي مسدود را باز مي كنند و قادر خواهند بود اين كار را بارها تكرار كنند. فاصله افسانه علم تا واقعيت جهاني را تصور كنيد كه ماشينها مي توانند مولكول به مولكول به يكديگر متصل شوند، زباله ها از يكديگر مولكول به مولكول جدا و به هر چيزي تبديل شوند و انسانها بتوانند با روباتهايي جراحي شده، درمان شوند. حال افسانه علم چگونه به نظر مي رسد؟ توانايي ما در كنترل رايانه ها و روباتهاي مولكولي، تسلط بي نظير و بي سابقه اي بر مواد به همراه خواهد داشت. در نتيجه، به راحتي مي توان جهان فيزيكي را به همان شكلي كه مايليم و مناسب مي دانيم، شكل داده و هدايت كنيم. دانشمندي به نام اريك دركسلر از MIT در سال 1986 با تأليف كتابي تحت عنوان« موتورهاي خلقت» رشد ماشينهاي مولكولي را پيش بيني كرده، به امكانات و پيامدهاي اين رشته نوظهور كه در اين كتاب آن را فناوري نانو ناميده، اشاره كرده است. از ديگر تأليفات وي در اين زمينه كتاب «رهاسازي آينده» است كه به طور گسترده پيرامون اين حوزه سخن گفته است. «دركسلر» مؤسسه اي به منظور پيش بيني رشد و پيامدهاي فناوري نانو تأسيس كرد. او ميزبان همايشهايي با هدف افزايش آگاهي نسبت به فناوري نانو و موضوعات اخلاقي گنجانده شده در رشد آن مي باشد. امروزه تحقيقات در زمينه فناوري نانو، دانشگاه هاي متعدد جهان را به خود مشغول داشته است. دولت آمريكا سازماني با عنوان NNI و با هدف هدايت تحقيقات و پيشرفتهاي اين علم و افزايش آگاهي اين حوزه، تأسيس كرده است. فوايد بالقوه تنها با در نظر گرفتن فرضيات اساسي فناوري نانو، مي توان فوايد بالقوه وسيعي را در اين قلمرو تصور كرد. برخي از برجسته ترين اين فوايد از اين قرارند: ساخت دقيق، استفاده دوباره از مواد و كوچك سازي. كاربردهاي دارويي عبارتند از: توليد دارو، درمان بيماريهاي سخت و جراحي هايي با استفاده از نانو ماشينها. كاربردهاي محيطي عبارتند از: تصفيه و پاكسازي سموم، چرخه زباله ها و كاهش مصرف منابع طبيعي. خطرهاي بالقوه نگرش منفي به اين پيامدها، امكان استفاده از آنها براي توليد و توزيع سلاحها، ايجاد ويرانيها و شكل گيري روند نابود سازي است. با اين حال، كاربردهاي كمتر بدبينانه ولي باز هم مخاطره آميز فناوري نانو، نظارتهاي الكترونيكي خواهد بود. سلاحها كاربرد منفي و آشكار فناوري نانوست. توسعه قابليت سلاحهاي امروزي با كوچك سازي تفنگها، سلاحهاي انفجاري و انواع مختلف موشكها، مي تواند كشتارها را به شكل فزاينده اي افزايش دهد. علاوه بر اين، انسانها مي توانند به ساختهاي فيزيكي و يا حتي ارگانيزمهاي زيستي در سطح مولكولي نيز حمله كنند. حتي بدون در نظر گرفتن اين اثرهاي تأسف بار فناوري نانو، كاربردهاي فراوان و بالقوه مضر ديگري نيز براي آن يافت مي شود. فناوري نانو به راحتي مي تواند آزادي و خلوت ما را از بين ببرد. مردم مي توانند ميكروفنها، دوربينها و ديدباني هاي خانگي را با اندازه يك مولكول براي نظاره كردن، دنبال كردن و پيگيري ديگران به كار برند. با وجود چنين خطرهاي وحشت آوري (ناشي شده از فناوري نانو) بايد پيامدهاي بالقوه آن به طور جدي مطالعه شود. بدين ترتيب، فناوري نانو هرگز به ميزاني كه مبلغان بيان مي دارند، نيرومند، قوي و فايده مند نيست. در نتيجه، بايد راه حلهايي براي پيامدهاي اخلاقي بالقوه، قبل از اينكه اين فناوري به سرعت و بي مبالات بوسيله جامعه اقتباس شود، بيابيم. در اين راستا، مطالعه اخلاقيات مرتبط با فناوري نانو، يافتن سياستها و اتخاذ تدابير به گونه اي كه ضمن كمك به رشد اين علم، اثرهاي مخربش را در جامعه محدود و يا حداقل كمتر كند، ضروري است. نويسنده: دكتر ابراهيم سيد، رئيس مركز بين المللي تحقيقات اسلامي كانادا ترجمه: مرجان مصطفي پور
سه شنبه 28 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 241]