واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: حافظان حریم تشیعمحمد بن علی بن بابویه قمی معروف به " ابن بابویه" و " محمد بن بابویه" و " شیخ صدوق" نامی ترین دانشمند گرانمایه و بزرگوار و فقیه و محدث عالی مقدار شیعه در نیمه دوم سده چهارم هجری است.ولادت اوبعد از سال 305 ه كه نایب دوم امام زمان(ع) از نواب اربعه، یعنی ثقه جلیل القدر عثمان بن سعید عمری، پس از حدود پنجاه سال نیابت حضرت بدرود حیات گفت، و شیخ اجل حسین بن روح نوبختی به عنوان نایب سوم امام غائب از انظار عهده دار وساطت بین شیعیان و حضرت گردید، علی بن بابویه قمی كه پیشوای علمای قوم بود وارد بغداد شد. چون تا آن زمان صاحب فرزندی نشده بود و از این نظر رنج می برد، لذا فرصت را غنیمت شمرد و طی نامه ای كه به حسین بن روح تسلیم نمود از او خواست تا هنگام تشرف به حضور امام زمان به آن وجود مقدس تقدیم دارد.وی در آن نامه اشتیاق خود را به داشتن پسری ابراز داشته و از حضرت خواسته بود برای او دعا كند تا خداوند پسری به او روزی نماید. جواب امام زمان علیه السلام هم به او رسید كه ما برای تو دعا كردیم و عنقریب خداوند پسری، و به روایتی، پسرانی فقیه و پاك سرشت به تو روزی خواهد كرد.دورنمایی از شخصیت اومحمدبن بابویه در روزگار جوانی پس از فراگرفتن علوم مقدماتی، علم حدیث و فقه بر اساس حدیث را از مفاخر فقهاء و محدثین قم همچون پدرش علی بن بابویه، محمدبن حسن بن ولید پیشوای فقهای قم، احمدبن علی بن ابراهیم قمی، احمدبن محمد بن یحیی عطار اشعری قمی، حسین بن ادریس قمی، و حمزه بن محمد علوی و دیگران آموخت، آنگاه چون در روزگار سلاطین شیعی آل بویه به سر می برده، و آنها بر قسمت اعظم دنیای اسلام تسلط داشتند، به منظور دیدار مشایخ دیگر در سایر نقاط شیعه نشین، و سیر و سیاحت در اقطار ممالك اسلامی، از ری تا بلخ و بخارا و از آنجا تا بغداد و كوفه و مكه و مدینه و مناطق میان راه و مراكز دیگر علمی شیعه و سنی و استفاده از علما و دانشمندان مذاهب اسلامی از شیعه امامی و زیدی و سنی و غیره، و عرضه احادیث اهل بیت عصمت و طهارت و مكتب فقه و حدیث شیعه كه شناخت واقعی اسلام راستین بود، به مسافرت دور و درازی همت گماشت.شیخ بزرگوار در این شهرها و اماكن مختلف دیگر به كسب علم و افاده و استفاده پرداخته و به املاء حدیث و تألیف و تصنیف همت گماشته، و از سال 347 به تقاضای ركن الدوله دیلمی در " ری" پایتخت او اقامت داشته، و از آنجا در سنوات مختلف و دفعات متفاوت اقدام به سفرهای مزبور می نموده، و هم در آنجا به رهبری علمی و مذهبی شیعیان عصر می پرداخته است.ممكن است مسافرتهای او برای دانشمندانی كه همه جا در جستجوی علم و دانش و فقه و حدیث و دیگر رشته های علمی بوده اند یك امر عادی محسوب می شد، ولی چون شیخ صدوق در عصری اقدام به این مسافرتها نموده است كه شیعیان به عكس سابق تا حدی آزادی داشته اند، و در شهرهائی توقف می كرده كه از مراكز علمی و مجمع علمای عامه بوده است، لذا مسافرتهای او كه دانشمندی نابغه و در اواخر عمر پیشوای معروف شیعیان بوده است، نمی توان سطحی پنداشت، بلكه می توان گفت وی با طرح و مطالعه كامل و منظور خاصی تصمیم به این مسافرتها گرفته است.شیخ صدوق در نظر دانشمندان شیعه- شیخ الطائفه محمدبن حسن طوسی متوفی به سال 460 ه كه با یك واسطه شاگرد او بوده است از وی بدین گونه یاد می كند:" ابوجعفر محمدبن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، دانشمندی جلیل القدر، بزرگوار، حافظ احادیث، صاحب نظر در رجال و ناقد اخبار بوده، در میان علما و دانشمندان قم در حفظ و كثرت علم دیده نشده است، نزدیك به سیصد كتاب داشته است و فهرست كتابهای او معروف است.- دانشمند عالی قدر رجالی ابوالعباس نجاشی متوفی به سال 450 كه رجال خود را بعد از فهرست شیخ نوشته است، می نویسد: " ابوجعفر محمدبن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، ساكن ری، شیخ و فقیه ما، و چهره درخشان طائفه در خراسان بود، در سال 355 ه وارد بغداد شد، و در زمانی كه جوان بود مشایخ طائفه از وی استماع حدیث می كردند.- نابغه بزرگ و فقیه سنت شكن مشهور محمدبن ادریس حلی در گذشته سال 598 در كتاب گرانقدرش" سرائر" می نویسد:" دانشمند موثق بزرگوار، متخصص اخبار، و ناقد آثار، عالم به رجال، حافظ بزرگ حدیث بود، او استاد پیشوای ما شیخ مفید محمدبن محمد بن نعمان است."- ابن شهر آشوب او را" مبارز قمی ها نامیده" و علامه حلی از وی مانند نجاشی از او نام برده است. و ابن داود او را" شیخ الطائفه و فقیه و چهره درخشان شیعه در خراسان دانسته و تلفیقی از سخن شیخ و نجاشی را آورده است.از میان فقهای بزرگ متأخر فقط به ذكر گفتار علامه بحرالعلوم اكتفا می كنیم كه می نویسد:" ابوجعفر محمدبن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، پیشوائی از پیشوایان شیعه، و ستونی از استوانه های شریعت است. او رئیس محدثین، و در آنچه از ائمه صادقین علیهم السلام روایت كرده صدوق و راستگوست. وی با دعای امام زمان علیه السلام متولد شد، و از این راه به فضیلت و افتخاری بزرگ نائل گشت. در توقیع مقدس آمده بود كه او" فقیه، نیك سرشت، پربركت و از جانب خداوند سودبخش خواهد بود. از این رو بركت وجود او شامل حال تمام خلائق شد، و خاص و عام از وی منتفع گشتند، و آثار و تألیفاتش در گذشت روزگار باقی ماند، و عموم فقهای شیعه از فقه و حدیثش نفع بردند.تألیفات شیخ صدوقشیخ طوسی نوشته است وی نزدیك به 300 كتاب تألیف كرده است. شیخ خود در فهرست 40 كتاب او را نام می برد، و شیخ اجل نجاشی كه رجال خود را پس از فهرست شیخ نوشته و سعی داشته كمبودهای فهرست شیخ را تكمیل كند، 189 كتاب را نام برده است. این كتابها كه عموما سودمند و گرانقدر است در جمیع شئون زندگی انسانی و مبانی اسلامی، و با استادی و مهارت در خور تحسینی تألیف و تصنیف شده و نشانه دانش وسیع و بزرگواری و قداست نفس و صفای باطن رئیس محدثین شیعه است، و هم نماینده وجود ثمربخش و موفقیت های اوست كه به گفته علامه بحرالعلوم خود نشانه بارز دعای حضرت امام زمان علیه السلام در حق او می باشد.شیخ بزرگوار در تألیفات خود با نقل احادیث و توضیح مضامین و فتوی بر طبق آنها، روح تعالیم عالیه اسلام و اصول و فروع مذهب شیعه را روشن ساخته است. در میان انبوه كتب مذهبی كمتر كتابی پیدا می كنید كه از" شیخ صدوق" یا " محمدبن بابویه قمی" و كتابها و احادیث او ذكری به میان نیامده باشد.ما در اینجا به ذكر اسامی قسمتی از آنها برای آگاهی خوانندگان مبادرت می ورزیم، و بقیه آنها را در فهرست شیخ و رجال نجاشی بجویند.باید دانست كه همگی كتب شیخ صدوق مانند سایر فقهاء و محدثین آن زمانها به زبان عربی بوده و اسامی آنها نیز عربی است كه ما بدین گونه نام می بریم:كتاب توحید، كتاب نبوت، كتاب اثبات وصیت علی علیه السلام، اثبات خلافت آن حضرت، در فضل پیغمبر و امیرالمؤمنین و حسن و حسین علیهم السلام، كتاب مدینة العلم، كتاب علل الشرایع، كتاب ثواب الاعمال، كتاب عقاب الاعمال، سه كتاب در غیبت امام زمان، كتاب خمس، كتاب اعتكاف... .وفات اوشیخ بزرگوار ابوجعفرمحمدبن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق پس از هفتاد و چند سال زندگانی درخشان و پرافتخار و مسافرت های طولانی در اقطار بلاد اسلامی و تألیف و تصنیف حدود 300 جلد كتاب پرارزش در جمیع شئون زندگی، سرانجام در" ری" به سال 381 ه چشم از جهان فرو بست و به عالم باقی شتافت. آرامگاهش امروز در شهر ری به نام " ابن بابویه" مشهور و زیارتگاه مردم مسلمان است.منبع:كتاب مفاخر اسلام،علی دوانی
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 563]