قرآن كريم ، ترجمه پذير يا ترجمه‌ناپذير/17سيد‌رضا مودب: ترجمه قرآن، حلقه ‌واسطه‌ ميان متن و مخاطب است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: قرآن كريم ، ترجمه پذير يا ترجمه‌ناپذير/17سيد‌رضا مودب: ترجمه قرآن، حلقه ‌واسطه‌ ميان متن و مخاطب است
گروه ادب: ترجمه يك حلقه واسطه‌اي محسوب مي‌شود كه افراد را به متن نزديك مي‌كند و آن‌ها با كمك ترجمه، اطلاعات بيشتري از متن قرآن دريافت مي‌كنند؛ بنابراين ترجمه قرآن ضرورتي انكارناشدني است.
«سيد‌رضا مودب» عضو هيئت علمي دانشگاه قم در گفت‌وگو با خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا) با بيان اين مطلب گفت: هدف و ضرورت ترجمه از آن‌جا ناشي مي‌شود كه عده ‌زيادي از مسلمانان به زبان عربي آشنا نيستند و يا آشنايي اندكي دارند، طبيعي است كه اين عده از مسلمانان براي استفاده از قرآن نيازمند ترجمه قرآن هستند تا از طريق ترجمه به متن قرآن نزديك شوند؛ بنابراين عاقلانه و پذيرفتني است كه هرفردي بخواهد از متني اطلاع پيدا كند كه به زبان آن واقف نيست، به سراغ ترجمه برود و با كمك آن به متن اصلي نزديك شود.

اين مترجم ادامه داد: در دوران معاصر برخي از محققان به‌جد مخالف ترجمه قرآن هستند و معتقدند كه قرآن قابل ترجمه نيست و ترجمه به ضرر قرآن و مباني ديني است.

او ادامه داد: ازجمله اين افراد «قاضي عنايه» است كه در كتاب «شبهات‌الحول‌القرآن» ‌مي‌نويسد: «ترجمه قرآن امري محال و ناشدني است» استدلال اين گروه اين است كه قرآن از ساختاري بليغ و فصيح برخوردار است به همين لحاظ امكان بازگرداندن معاني واژه‌ها و آيه‌هايش به زبان ديگر مقدور نيست و هيچ ترجمه‌اي را نمي‌توان قرآن ناميد، اين افراد معتقدند همه مسلمانان لازم است به متن قرآن مراجعه كنند و مباني ديني و فكري خود را از متن قرآن استخراج كنند.

عضو هيئت علمي دانشگاه قم افزود: همچنين اين افراد معتقدند ترجمه‌هايي كه از قرآن انجام شده به گونه‌اي به سمت تحريف قرآن رفته است و نتوانسته قرآن را به خوبي منعكس كند، ترجمه موجب مي‌شود مسلمانان از مزاياي متن مانند ثواب فراوان براي قرائت و نگاه كردن به كلمات محروم شوند.

او ادامه داد: يكي از مفسران اهل سنت به‌نام «رشيدرضا» در تفسير «المنار» به تفصيل به اين موضوع پرداخته و در ذيل آيه شريفه 158 سوره اعراف «قُلْ يَاأَيُّهَا النَّاسُ إِنِّي رَسُولُ‌اللّهِ إِلَيْكُمْ جَمِيعاً الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضِ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ يُحْيِي وَيُمِيتُ فَآمِنُوا بِاللّهِ وَرَسُولِهِ النَّبِيِّ الْأُمِّيِّ الَّذِي يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ كَلِمَاتِهِ وَاتَّبِعُوهُ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ / بگو اى مردم، من پيامبر خدا به سوى همه شما هستم، همان خدايى كه فرمانروايى آسمان‌ها و زمين از آن اوست، هيچ معبودى جز او نيست، كه زنده مى‌كند و مى‌ميراند، پس به خدا و فرستاده او كه پيامبر درس نخوانده‌اى است كه به خدا و كلمات او ايمان دارد بگرويد و او را پيروى كنيد، اميد كه هدايت شويد» اشاره مي‌كند كه پيروي از پيامبر در مراجعه به متن قرآن و زباني است كه قرآن به آن نازل شده به همين جهت فراگيري لغت عربي براي همه مسلمانان امري لازم و واجب است و اقامه دين اسلام منوط بر فراگيري لغت عربي است.

نويسنده كتاب «درسنامه دراية‌الحديث» گفت: هم‌چنين رشيدرضا و برخي از همراهانش به ترجمه‌‌هايي اشاره مي‌كنند كه براي كتاب تورات و انجيل انجام شده و موجب شده متن اصلي تورات و انجيل تغيير بيابد، آن‌ها اين نگراني را در مورد قرآن نيز دارند و معتقدند با ترجمه به اين سمت پيش مي‌رويم.

اين قرآن‌پژوه تصريح كرد: از نظر مخالفان ترجمه فراگيري زبان عربي امري است واجب به همان اندازه كه كار كردن براي تأمين معيشت خانواده واجب است، اصولاً ديدگاه ترجمه‌ناپذيري قرآن نزد اكثر محققان و مفسران امري نادرست و ديدگاهي بي‌سند است.

او ادامه داد: چند نكته زير نادرستي اين ديدگاه را بيان مي‌كند، اول اين‌كه ترجمه‌ناپذيري قرآن از منظري درست و از منظري ديگر غلط است، نه‌تنها قرآن بلكه هر متني را به صورت كامل به زبان ديگري برگرداندن و در عين حال تمام ويژگي‌هاي متن اصلي را در متن دوم نيز پياده كردن، امري محال است به عبارت ديگر اصل حرف درست است، لكن تمام كساني كه معتقد به ترجمه قرآن هستند، آن را دقيقاً برابر با متن قرآن نمي‌دانند، بدين جهت همه مترجمان معتقدند كه ترجمه قرآن ترجمه قسمتي از آن است، نه تمام آن و به هيچ وجه نبايد از ترجمه انتظار همه ويزگي‌هايي را داشت كه در متن اصلي وجود دارد.

حجت‌الاسلام مودب ادامه داد: بنابر‌اين كساني كه قائل به ترجمه هستند مانند مخالفان ترجمه، معتقدند به اين‌كه ترجمه متن اصلي قرآن نيست و هيچ مترجمي ادعا نكرده كه ترجمه او متن قرآن است، بلكه معتقدند ترجمه در كنار متن اصلي قرآن مورد استفاده قرار مي‌گيرد و برگردان بخش‌هايي از متن است.

او هدف و ضرورت ترجمه را چنين عنوان كرد: هدف و ضرورت ترجمه از آن‌جا ناشي مي‌شود كه عده ‌زيادي از مسلمانان به زبان عربي آشنا نيستند و يا آشنايي اندكي دارند؛ طبيعي است كه اين عده از مسلمانان براي استفاده از قرآن نيازمند ترجمه قرآن هستند تا از طريق ترجمه به متن قرآن نزديك شوند.

نويسنده كتاب «نزول قرآن و رؤياى هفت حرف» در ادامه گفت: ترجمه در جايي ضرورت مي‌يابد كه كسي دسترسي زباني به متن اصلي ندارد و براي آشنايي با قرآن به ترجمه روي مي‌آورد به همين جهت ترجمه قرآن نزد همه فقها جايز است و صدها مترجم به بيش از صد زبان قرآن را ترجمه كرده‌اند.

او گفت: براي رفع نگراني‌هايي كه مخالفان ترجمه دارند بايد اشاره كنم كه ترجمه بايد روش‌مند و صحيح باشد و يك تيم داوري متخصص آن را تاييد كند، هر انديشمند مترجمي كه قرآن را ترجمه مي‌كند، بايد با تأييد اين تيم متخصص ترجمه خود را به بازار ارائه كند تا در امر ترجمه با مشكلات كمتري روبرو شويم.

خالق كتاب «روش‌هاى تفسير قرآن» تصريح كرد: به اعتقاد من ترجمه كار بسيار مشكلي است، ترجمه قرآن سخت‌تر از تفسير قرآن است؛ زيرا مترجم مي‌خواهد در عبارت كوتاه متن را معنا كند، ولي مفسر با توسعه الفاظ و كلماتي كه دارد مي‌خواهد متن قرآن را به زبان ديگر يا زبان اصلي تفسير كند به همين جهت چون مترجم محدوديت‌هاي بيشتري دارد ترجمه كاري دشوارتر از تفسير است و هر مترجمي ابتدا بايد يك يا چند دور تفسير قرآن را مطالعه كند تا بتواند آن‌ را به زبان ديگر ترجمه كند.

او ادامه داد: در ترجمه لازم است كه عبارات و كلمات به شكل درستي منتقل شوند به عنوان مثال در آيه 28 سوره مريم «يَاأُخْتَ هَارُونَ مَا كَانَ أَبُوكِ امْرأَ سَوْءٍ وَمَا كَانَتْ أُمُّكِ بَغِيّاً / اى خواهر هارون، پدرت مرد بدى نبود و مادرت نيز بدكاره نبود» عبارت «يا اخت هارون» را اكثراً به «اي خواهر هارون» ترجمه مي‌كنند، در حالي‌كه حضرت مريم خواهر هارون نبوده و اين دو فاصله زماني بسياري با هم داشتند، اخت هارون تشبيهي است براي حضرت مريم و به دليل اينكه دختري عفيف و پاكدامن بوده‌ به كار رفته است، مترجمي كه اين را نداند، ترجمه نادرستي از قرآن ارائه مي‌دهد و ديگران را نيز به اشتباه مي‌اندازد.

مودب اظهار كرد: همچنين در سوره نساء آيه 94 مي‌فرمايد: «يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا ضَرَبْتُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ فَتَبَيَّنُوا وَلاَ تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَي‏ إِلَيْكُمُ السَّلاَمَ لَسْتَ مُؤْمِناً تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَيَاةِ الْدُّنْيَا فَعِندَ اللّهِ مَغَانِمُ كَثِيرَةٌ كَذَلِكَ كُنتُم مِنْ قَبلُ فَمَنَّ اللَّهُ عَلَيكُم فَتَبَيَّنُوا إِنَّ‌اللّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيراً» / اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، چون در راه خدا سفر مى‌كنيد خوب رسيدگى كنيد و به كسى كه نزد شما اظهار اسلام مى‌كند، مگوييد تو مومن نيستى تا بدين بهانه متاع زندگى دنيا را بجوييد، چرا كه غنيمت‌هاى فراوان نزد خداست .قبلاً خودتان نيز همين‌گونه بوديد و خدا بر شما منت نهاد، پس خوب رسيدگى كنيد، كه خدا همواره به آنچه انجام مى‌دهيد آگاه است»، عبارت «ضربتم» به معناي زدن ممكن است، اينگونه ترجمه شود «اي كساني كه در زمين مي‌زنيد» در حالي‌كه ضربتم اين جا به معناي سفر كردن است.

او در پايان به اين نكته اشاره كرد: اگر چه برخي از ترجمه‌ها دچار كاستي شده‌اند و نگراني‌هايي از بابت ترجمه نا‌صحيح از قرآن پيش آمده، اما به هيچ‌وجه نمي‌توان خطاي برخي از ترجمه‌ها را مستندي بر عدم امكان ترجمه يافت، در روزگاري كه اكثر مسلمانان غير‌عرب هستند لازم است كه قرآن به صد‌ها زبان زنده دنيا به شيوه روش‌مند و صحيح ترجمه شود، تا قرآن در اختيار همه علاقه‌مندان به اين كتاب آسماني قرار گيرد.
شنبه 25 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 217]