پاسخ به منتقدان بزرگترين پروژه عمراني كشور

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: به گزارش روز دوشنبه خبرنگار اقتصادي ايرنا، سد گتوند عليا در منتهي اليه رودخانه كارون در فاصله 380 كيلومتري از مصب رودخانه كارون و 25 كيلومتري شوشتر و نزديك شهر گتوند واقع شده كه افزايش ظرفيت انرژي برق‌آبي كشور و نيز كنترل و ذخيره سازي آبهاي روان به ميزان پنج ميليارد و 200 ميليون متر مكعب از اهداف اصلي اجراي آن است. كنترل سيلاب هاي مخرب فصلي كارون ، ايجاد زمينه هاي اشتغالزايي و بسترسازي جهت رونق اقتصادي منطقه از طريق ايجاد جاذبه‌هاي گردشگري از ديگر اهداف احداث اين سد به شمار مي رود. مخزن سد گتوند عليا دومين مخزن بزرگ در ميان سدهاي كشور پس از كرخه است و از سويي، بزرگترين مخرن سدهاي حوضه رودخانه كارون به شمار مي رود. اين سد همچنين بلندترين سد خاكي و داراي بزرگترين تونل هاي آبرسان از نظر طول (در مجموع داراي 28.5 كيلومتر تونل) و سطح مقطع در ميان سدهاي كشور است. سد گتوند از نوع سنگريزه‌اي با هسته رسي بوده و داراي ارتفاع 182 متر، طول تاج 760 متر و عرض تاج 17 متر است كه تراز تاج آن 246 متر بالاتر از سطح درياست. از ويژگي‌هاي سد گتوند مي توان به نقش تعيين كننده آن در افزايش توان مديريت مخازن سدها و نيروگاه هاي برق‌آبي بالادست در حوضه كارون اشاره كرد. عمليات احداث تونل هاي انحراف اين سد در ارديبهشت 1376 آغاز و عمليات اصلي ساختماني آن در سال 1380 آغاز شد. مجموع عمليات خاكي در پروژه گتوند شامل خاكبرداري، حفاري زيرزميني و خاكريزي بيش از 82 ميليون متر مكعب بوده ضمن آنكه دو ميليون و 200 هزار تن عمليات بتني روباز و زير زميني درآن انجام شده است. مجموع حجم تجهيزات هيدرومكانيك سد گتوند با در نظر گرفتن فاز دوم نيروگاه برق آبي حدود 26 هزار تن است. نيروگاه گتوند نيز از نوع رو زميني با ظرفيت 2 هزار مگاوات در 2 فاز است كه در فاز اول چهار واحد 250 مگاواتي اجرا مي شود و سالانه چهار هزار و 250 گيگاوات ساعت برق انرژي توليد مي كند. پست اين نيروگاه از نوع GIS با سطح ولتاژ 400 كيلوولت بوده و از طريق چهار خروجي 400 كيلوولتي به شبكه سراسري متصل مي شود. واحدهاي سه و چهار مرحله اول نيروگاه گتوند 2 تا سه ماه آينده راه اندازي مي شود و واحدهاي يك و 2 به فاصله چهار ماهه از زمان راه اندازي واحد سه و چهار آماده راه اندازي مي شوند. براين اساس از بهمن ماه و با رسيدن سطح آب به ميزان مورد نياز براي توليد برق در پشت سد گتوند، واحدهاي يادشده يكي پس از ديگري وارد مدار مي شوند. پيمانكار نيروگاه شركت فرآب بوده و بيشتر قطعات بكار رفته در آن نيز داخلي است. نيروگاه برق‌آبي گتوند داراي بيشترين ميزان توليد انرژي سالانه برق در ميان تمام نيروگاه‌هاي كشور است. همچنين احداث پل بزرگ لالي از بخش هاي جانبي اين طرح است كه با توجه به اينكه با آبگيري سد گتوند خطوط انتقال نفت و بخشي از راه هاي دسترسي به شهرستان گتوند به زير آب مي رود به منظور انتقال خطوط نفتي و دسترسي به بخش‌هاي مركزي استان خوزستان پل بزرگ لالي احداث مي شود. اين پل داراي طول 470 متر، ‌ارتفاع 120 متر و عرض 14.5 متر است و در بالادست سد گتوند اجرا مي‌شود. افزايش ارتفاع سد تنظيمي گتوند در پايين دست سد گتوند از ديگر بخش هاي اين پروژه است كه يك نيروگاه 36 مگاواتي نيز براي آن پيش بيني شده است. در پروژه سد و نيروگاه گتوند 10 هزار نفر به صورت مستقيم و 15 هزار غيرمستقيم مشغول به كار شده اند كه 80 درصد از آنها را نيروهاي بومي در بر مي گيرند. مجموع هزينه صرف شده دراين طرح حدود يك هزار و 500 ميليارد تومان بوده و علاوه بر آن حدود 400 ميليارد تومان هم بدهي بابت كار انجام شده توسط پيمانكاران وجود دارد. كارشناسان اعتبار مورد نياز براي تكميل اين طرح را حدود 300 ميليارد تومان پيش بيني مي كنند ضمن آنكه براي اجراي فاز دوم نيروگاه برق آبي نيزحدود 300 ميليارد تومان ديگر بودجه مورد نياز است.60 درصد هزينه هاي اين طرح شامل امور ساخت و مابقي تجهيزات بوده است. آبگيري سد گتوند در سه مرحله صورت مي گيرد كه تا پايان سال به اتمام خواهد رسيد. مرحله اول آبگيري سد گتوند ششم مردادماه سال جاري انجام شد كه بر اساس آن 280 ميليون مترمكعب آب در مخزن چهار ميليارد مترمكعبي اين سد ذخيره خواهد شد. نكته جالب توجه آن است كه ميزان آبگيري درمرحله اول به تنهايي از ميزان آب ذخيره شده در سد كرج بيشتر است. **سازند گچساران حدود 4.5 كيلومتر بالاتر از ساختگاه سد گتوند، بيرون زدگي سازند گچساران با توده هاي نمكي موجود در آن مشهود است اما در آن خبري از وجود كوه و يا گنبد نمكي نيست. سطح بيرون زدگي سازند گچساران كه شامل بيرون زدگي‌هاي نمكي است، حدود 2 هزار و 200 كيلومتر است كه ارتفاع آن به 80 متر مي رسد و كمتر از 10 تا 12 درصد سطح آن را توده نمكي در بر مي گيرد. موضوعي كه در اين ميان باعث شده تا برخي اصل اين پروژه عظيم ملي را زيرسوال ببرند آن است كه سازند گچساران كه در سطوحي از آن توده‌هاي نمكي وجود دارد از مخزن سد گتوند عبور مي كند. اين امر مي تواند در صورت عدم پيش بيني هاي لازم شوري آب رودخانه كارون را در پي داشته باشد. در حالي كه آبگيري سد تا تراز 236 متر از سطح دريا ادامه خواهد داشت، بيرون زدگي هاي نمك بيشتر در كف مخزن بوده و در سطح تراز 110 تا 180كه حجم مرده سد به حساب مي آيد قرار دارد و هيچ گاه آب از اين تراز تخليه نمي شود. اين در حالي است كه بنابر تاكيد مسئولان شركت توسعه منابع آب و نيروي ايران به عنوان كارفرماي اين طرح، ‌مطالعات در مورد نحوه برخورد با سازند گچساران از سال 1382 به صورت متمركز انجام شده و با پيش بيني مشاور طرح امكان عدم شوري آب كارون با مديريت مخزن سد گتوند ايجاد شده است. از سويي طول مخزن سد گتوند 90 كيلومتر ، محيط آن 300 كيلومتر و سطح مخزن آن 96 كيلومتر است به طوري كه حجم مخزن سد را به حدود پنج ميليارد و 200 ميليون متر مكعب مي رساند و سالانه به طور متوسط حدود 14ميليارد متر مكعب در مخزن گتوند آمده و تخليه مي شود كه اين قابل قياس با حجم بيرون زدگي‌هاي نمكي سازند گچساران نيست. به گفته محمد حسين معنوي فر معاون اجرايي سد و نيروگاه گتوند كه از ابتداي روند اجرايي اين پروژه حضور فعالي در آن داشته، لايه‌هاي زمين شناسي تشكيل شده در منطقه هركدام به يك دوره خاص متعلق است و اين لايه‌ها در هر منطقه اي كه بيرون زدگي داشته به نام آنجا نامگذاري شده است و به عنوان مثال وقتي كه از سازند گچساران كه داراي تركيباتي شامل گچ، نمك، مارن و خاك رس است، نام برده مي‌شود منظور سومين لايه‌ موجود در زاگرس است كه در طبقات پاييني زمين و پس از سازند آغاجري قرار دارد. در اين ميان يكي از روش هاي اوليه اي كه مشاور طرح گتوند براي عدم شوري آب كارون پيش بيني كرده مديريت مخزن سد است. پس از حل نمك در آب، نمك اضافي با توجه به چگالي آن در كف آب تشكيل مي شود. بر اين اساس با هدف مديريت مخزن سد گتوند، در سه تراز مختلف براي تخليه آب دريچه هايي تعبيه شده به طوري كه همواره آب شيرين از لايه هاي بالايي تخليه مي شود و آب نمك پايين مي رود. علاوه بر اين براي اطمينان و با توجه به حساسيت مساله، كار تحكيمي در اين سازند با فرض ايجاد مشكل در مديريت مخزن نيز انجام شده است. كارشناسان معتقدند: شيب توده هاي نمك سازند گچساران به سمت عمق آب است و بنابراين با حل آن در آب، خاك اطراف آن ريزش كرده و خودپوشاني بر روي نمك اتفاق مي افتاد به طوري كه خاك بر روي نمك ريخته مي شود. با اين حال براي جلوگيري از تماس مستقيم نمك با آب پتوي خاكي به عرض 15 متر روي لايه هاي نمكي در طول سازند ريخته شده و همچنين براي محافظت آن تا 2 متر تخته سنگ ريخته شده است تا پتوي رسي شسته نشده و پايدارتر شود، ضمن آنكه در فروچاله ها نيز دوغاب گل ريخته شده است تا نشست پتوي رسي به حداقل برسد. به گفته معنوي فر، براي اين اقدام چهار تا پنج سال كار مطالعاتي انجام شده به نحوي كه ابتدا در آزمايشگاه با مقياس كوچكتر آزمايش شد تا درنهايت بهترين گزينه انتخاب شود. با اين حال وي معتقد است :مقداري نمك در آب حل مي شود و به كف مخزن خواهد رفت كه در موقع سيلابي مي توان آن را با آب رودخانه مخلوط و از مخزن سد خارج كرد. معنوي فر، ضمن رد عدم پيش بيني هاي لازم براي ايجاد اين پتوي رسي گفت: مقداري از لايه تخته سنگي بر روي پتوي رسي لغزش پيدا كرد كه دوباره تعمير شد اما اين امر قابل پيش بيني نيز بود. وي يادآور شد: از سد شهيد عباسپور به سمت پايين به دليل وجود تناوبي از بيرون زدگي سازند گچساران برخي از رودخانه هاي فرعي كه وارد كارون مي شوند و داراي EC(شاخص سنجش كيفيت آب) تا يك هزار و 600 واحد نيز هستند موجب شده اند كه EC كارون بين يك هزار و 200 تا يك هزار و 600 در نوسان باشد . از زمان آغاز مرحله اول آبگيري سد گتوند شاخص سنجش كيفيت آب در ساختگاه اين سد به 800 واحد رسيده و 30 درصد كيفيت آب بهتر شده است. **نشست سد عده اي نيز مباحثي در مورد تخريب سد و يا آسيب وارد شدن و نشست آن پس آبگيري عنوان كرده اند.در اينجا بايد توجه داشت كه اگر عرض ساختگاه سد زياد باشد لازم است سد وزني ساخته شود تا با وزنش جلوي آب را بگيرد و اين امر به حجم زياد خاكريزي نياز دارد. براين اساس سد خاكي گتوند لايه بندي داشته و داراي هسته رسي است و خاصيت انعطاف پذيري دارد و مي تواند متناسب با نشست‌ها خود را سازگار كند. از سويي در هر سد خاكي 2 درصد از ارتفاع سد نشست مجاز و طبيعي است، چرا كه هنگام خاكريزي بويژه خاكريزي هسته رسي رطوبت به آن داده مي شود و آبي كه در ميان ذرات خاك رس قرار مي گيرد هنگامي كه غلطك از روي آن مي گذرد تخليه نمي شود. بنابراين حداقل رطوبت موجود در خاك قابل تخليه نيست اما به مرور زمان با فشار لايه‌هاي بالايي، آب از ميان ذرات خاك خارج مي شود كه اين امر موجب نشست طبيعي سد مي شود. معاون اجرايي طرح سد و نيروگاه گتوند معتقد است كه جز با ابزار دقيقي كه در بدنه سد يك هزار و 200 دستگاه آن قرار داده شده، نشست سد ، جابجايي و لغزش آن قابل نمايش نيست و بر اين اساس سد گتوند تاكنون حدود يك متر نشست داشته است اما تا حدود سه متر نشست نيز طبيعي است. به گفته وي، به هيچ وجه نشست هفت متري مورد ادعاي برخي رسانه‌ها صحت ندارد. اين مقام مسئول ضمن رد هرگونه تعطيلي كارگاه پروژه گتوند به علت مسائل ايمني تاكيد كرد: با توجه به اينكه در مقطع پيش از آبگيري سد پرسنل به طور شبانه روزي مشغول بكار بودند و اين امر موجب خستگي بيش از حد پرسنل شده بود، تصميم گرفته شد پس از آبگيري تمام كاركنان به مدت دو روز استراحت كنند. **موضع سازمان حفاظت از محيط زيست در اين ميان سازمان حفاظت از محيط زيست نيز به نظر مي رسد تا حدودي در مورد جوسازي ها عليه سد گتوند موضع انفعالي در پيش گرفته درحالي كه به گفته معاون اجرايي سد گتوند اين نوع موضع گيري مسئولان محيط زيست براي شانه خالي كردن از مسئوليت است. به گفته وي، تاكنون كارشناسان سازمان محيط زيست در مراحل مختلف 21 گزارش زيست محيطي از سد گتوند تهيه كرده اند و اگر سد گتوند مشكل زيست محيطي داشته باشد و يا اگر به عنوان مثال آب كارون شور شود بناچار سازمان محيط زيست نيز مسئول خواهد بود چرا كه در مراحل مختلف، اجراي آن را تاييد كرده است. **تملك اراضي كشاورزي به گفته معنوي فر با توجه به گستردگي پروژه گتوند، در هنگام تملك زمين هاي مورد نياز اين طرح، عده اي كه حتي ساكن منطقه نبوده اند به عنوان مالك مراجعه كرده اند و برخي جوسازي ها عليه اين پروژه به اين علت است كه برخي نتوانسته اند بهره اي از اين بابت ببرند. وي تصريح كرد: تملك اراضي تاكنون به طور كامل انجام نشده اما در نهايت سه هزار و 400 هكتار زمين كشاورزي بايد از كشاورزان خريداري شود كه تاكنون تنها حدود 30 تا 40 درصد تملك اراضي كشاورزي انجام شده است. با توجه به ديم بودن زمين هاي اين منطقه، شركت توسعه منابع آب و نيروي ايران بايد بابت هر هكتار زمين كشاورزي حدود 8.5 ميليون تومان پرداخت كند. نبايد فراموش كرد كه اجراي هر پروژه اي و از جمله پروژه هاي سدسازي مسائل و مشكلات ويژه خود را دارد و در مجموع داراي منافع و يا گاهي مشكلات و هزينه هايي نيز هست.اما آنچه كه مسلم است هم اكنون پروژه عظيم گتوند در حال نزديك شدن به مراحل بهره برداري خود است و همگان بايد اين مطلب را مد نظر داشته باشند كه اين سد يك پروژه ملي است كه اجراي آن برگ زرين ديگري از توانمندي كشورمان در زمينه سدسازي به شمار مي رود و بر اين اساس ضروري است اگر انتقادي نيز به روند اجراي آن وارد مي شود اصل طرح و اجراي موفقيت آميز آن زير سوال برده نشود. اقتصام**9169**1601** 1551

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 266]