مرگ غول ادبيات روسيه و قرقيزستان

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: مرگ غول ادبيات روسيه و قرقيزستان
شيلا ساسانى نيا هميشه در مورد نويسندگان كهنسالى كه نوبل را مى گيرند يك حس خاص هست. حس اين كه اين افراد همين قدر كه به مرز ۸۰ سالگى برسند خود جاى شكر دارد، چه برسد به آن كه مهم ترين جايزه ادبى دنيا را در سال هايى كه قطعاً بايد به بازنشستگى و لذت بردن از داشتن نتيجه و نبيره بگذرد دريافت مى كنند. عكس اين حالت هم البته همانقدر تأسف آور است. مشاهير ادبى اى كه سال ها جزو كانديداهاى علنى و غيرعلنى نوبل بوده اند و سرانجام تشنه لب از لب چشمه به ديار ديگر شتافته اند. اين دسته افراد هم كم نبوده اند: جيمز جويس، مارسل پروست، جى.دى.سلينجر و حتى شاعر سرشناسى مثل لوركا كه اگرچه هيچ وقت جزو كانديداهاى نوبل نبود اما بى شك يكى از مهم ترين چهره هاى ادبيات اسپانيايى زبان است.چنگيز آيتماتوف سه شنبه شب در سن ۷۹ سالگى درگذشت و اين خبر در حالى اعلام شد كه او نيز به دسته دوم تعلق داشت و درست در روزهايى به بستر بيمارى رفت كه همزمان با آن خبر نامزد شدن او براى دريافت نوبل امسال در محافل ادبى پيچيده بود. اين نويسنده قرقيزى ـ روس كه البته به هر دو زبان قرقيزى ـ روس هم مى نوشت بى شك يكى از معدود نويسندگانى بود كه ادبيات كشور كوچكى همچون قرقيزستان را در نقشه جغرافياى ادبيات جهانى برجسته كرد و در آثار خود با تلفيق اسطوره هاى بومى و فرهنگى قرقيزستان و در كل روسيه با زندگى معاصر مردم اين كشور تعريف تازه اى از رمان هاى جهانشمول ارائه داد و در عين حال به روح نوشته هاى رمان نويسان پس از جنگ جهانى دوم در روسيه وفادار بود. آيتماتوف حتى جزو نويسندگان بدعت گذار بود و در كتاب هايش با توصيف زندگى در اتحاد جماهير شوروى سابق واژه «manRurt» را براى اشاره به مردمى كه با شكنجه و از دست دادن حافظه شان تبديل به برده شده بودند ابداع كرد. نكته جالب آن كه اين واژه امروز در قرقيزستان به مصرف غيرادبى نيز رسيده است و ناسيوناليست هاى قرقيزى از آن براى تخريب وجهه و توصيف فردى قرقيزى استفاده مى كنند كه به فرهنگ، تاريخ و نياكان خود پشت پا زده و زبان روسى و شيوه زندگى غربى را براى خود اتخاذ كرده است. از همين رو شايد بتوان گفت كه آيتماتوف يكى از پرچمداران و مدافعان فرهنگ و زبان هاى غيرروسى در اتحاد جماهير شوروى سابق بوده است كه دامنه شهرت او از دنياى ادبيات به دنياى فرهنگ و ارزش هاى اجتماعى هم كشيده شد. اين نويسنده كه آثار معروفى همچون «اولين معلم»، «كشتى سفيد» و «روزى كه بيش از صد سال به طول انجاميد» را در كارنامه ادبى خود دارد همچنين از آن بخش از تاريخ سياه شوروى تحت حكومت استالين و اردوگاه هاى شكنجه او در نوشته هايش بسيار استفاده كرده است و حتى چند رمان خود را با تأثير از مرگ دلخراش پدرش در آن دوران نوشته است.رمان «چوبه دار» او در سال ۱۹۸۶ كه جزو پرخواننده ترين كتاب هاى سال هاى پروسترويكا در روسيه بود داستان كشيش طردشده اى را بازمى گفت كه پس از نفوذ به دار و دسته قاچاقچيان مواد مخدر با مرگى پرخشونت مواجه مى شود. اين رمان يكى از نمونه هاى خوب ادبى در كالبدشكافى ماهيت شرارت با اشارات انجيلى محسوب مى شود. پس از فروپاشى اتحاد جماهير شوروى در سال ۱۹۹۱ رمان هاى اين نويسنده با مخاطبان تازه اى در غرب بخصوص آلمان ارتباط برقرار كردند و درست در بحبوحه تحولات سياسى شوروى و فروپاشى آن آيتماتوف وارد عرصه فعاليت هاى سياسى شد و از سال ۱۹۹۳-۱۹۹۰ به عنوان سفير روسيه در بلژيك خدمت كرد. خالق آثار درخشانى همچون «بدرود، گولسارى!» و «Jamilya» اگرچه در دوره حياتش از سوى محافل مختلف ادبى و غيرادبى جايزه باران و مدال باران شد اما همواره صداقت و تواضعى را پيشه كرد كه الهام بخش بسيارى بود.آيتماتوف در ۱۶ مه امسال به خاطر نارسايى كليوى در بيمارستانى در نورمبرگ آلمان بسترى شد و از آن پس در كما بود و شايد حتى فرصت آن را نيافت و هوشيارى آن را نداشت كه براى قرار گرفتن نامش در فهرست كانديداهاى نوبل امسال شادمانى كند. مقامات قرقيزستان سال ۲۰۰۸ را به مناسبت هشتادمين سالگرد تولد اين بزرگمرد ادبيات خود به نام او نامگذارى كردند و در اين ميان كميته نوبل همچنان در انتظار به رسميت شناختن جويى ها و پروست ها و سلينجرهايى است كه با فرارسيدن مرگشان، نوبل ها و پوليتزرهاى بسيارى را وامدار خود مى كنند.
پنجشنبه 23 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 158]