واضح آرشیو وب فارسی:ایران اسپورت: سياست - حل و فصل مسالمتآميز اختلافات بينالمللي
سياست - حل و فصل مسالمتآميز اختلافات بينالمللي
داوود هرميداس باوند * : مسئله حل وفصل مسالمتآميز اختلافات بينالمللي همواره مورد نظر بسياري از فلاسفه و حقوقدانان بوده است و اتخاذ اين روش را براي جلوگيري از جنگ تجويز ميكردند. در دوران باستان مذاكره، ميانجيگري و داوري بهطور موردي و مقطعي، بهخصوص بعد از عدمپيروزي طرفين درگير و طولاني شدن جنگ صورت ميگرفت. چنانكه در جنگسياگذار يا هوخشتر پادشاه ماد با پادشاه ليدي طرفين بهعلت طولاني شدن جنگ و وقوع كسوف ميانجيگري پادشاه بابل را پذيرا شدند و در نتيجه رودخانه هاليس بهعنوان مرز مشترك دو امپراتوري تعيين شد. استفاده از مكانيسم داوري در ميان دولت شهرهاي يونان براي رفع اختلافات گهگاهي مورد استفاده قرار ميگرفت. در قرون وسطي نيز بين واحدهاي سياسي از آن استفاده ميشد، بهخصوص بين جمهوريهاي مستقل ايتاليا از قرن دوازده و سيزده از مكانيسم داوري استفاده مكرر ميشد. همچنين ميان كانتونهاي سوئيس. در آغاز عصر جديد اختلافات اسپانيا و پرتغال بر سر حاكميت بر اقيانوسها Mare calacium و سرزمين جديدالاكتشاف برزيل با ميانجيگري و داوري پاپ الكساندرششم حل شد با وجود توسعه تدريجي حقوق بينالملل در قرن شانزده، هفده و هجده، تعداد بسيار معدودي از اختلافات به وسيله داوري حل و فصل شد، البته مذاكرات از طريق كنفرانس ديپلماسي از كنگره وستفاليا به بعد به صورت ادواري انجام ميگرفت. از اواخر قرن هجده استفاده از داوري روند مسلطي در حل و فصل اختلافات بينالمللي پيدا كرده و دوران جديد داوري با انعقاد معاهده جي Jay Treaty در 19نوامبر 1794 بين آمريكا و بريتانيا از طريق ايجاد كميسيون مشترك براي حل اختلافات فيمابين به ويژه در مورد اختلافات مرزي، بيطرفي و غيره پيشبيني شد. از اين تاريخ قراردادهاي متعدد بين آمريكا با دول اروپايي و كشورهاي آمريكاي لاتين براي حل اختلافات از طريق كميسيون مشترك صورت گرفت. در اين رابطه ميتوان از داوري آلاباما 1870، داوري درياي برنيگ 1893 و داوري بريتانيا ( گويان بريتانيا ) و ونزوئلا 1897 نام برد. اين جريان زمينهساز تشكيل ديوان داوري بينالمللي به وسيله كنفرانس لاهه 1899 شد. در كنفرانس لاهه 1907 گذشته از داوري استفاده از مكانيسمهاي ديگري براي حل و فصل اختلافات مانند كميسيون تحقيق يا حقيقتياب يا كميسيون سازش پيشبيني شد. در رابطه با داوري از 1902 تا 1932، بيش از بيست قضيه حل و فصل شد. در ميثاق جامعه ملل در مواد 12 و 13 تاكيد خاص در حل و فصل از طريق مسالمتآميز شده است. ماده 12 اشعار دارد همه اعضاي جامعه برآنند كه هر گاه ميانشان اختلافي پديد آيد، آن اختلاف را از طريق داوري يا بر اساس آيين قضايي يا طرح آن در شوراي جامعه ملل حل و فصل كنند. ماده 13 نيز در همينراستا ميگويد: «اعضاي جامعه اتفاق نظر دارند كه هر گاه ميان آنان اختلافي پديد آيد كه به اعتقاد آنان ميتوان از طريق داروي يا قضايي آن را فيصله داد و راهحلهاي ديپلماتيك كفايت كار ايشان را نكند، آن اختلاف را كلا از طريق داوري يا قضايي آماده كنند.» بهعلاوه جامعه ملل با ايجاد ديوان دائمي دادگستري بينالمللي در سال 1920 گام بزرگي در راهحل و فصل مسالمتآميز اختلافات بينالمللي برداشت. منشور ملل متحد تاكيد ويژهاي به حل و فصل مسالمتآميز اختلافات بينالمللي داشته است. در اين رابطه بند 1 ماده 1 ناظر به اهداف منشور تصريح دارد: يكي از اهداف ملل متحد فراهمآوري موجبات حل و فصل اختلافات بينالمللي يا وضعيتهايي كه ممكن است منجر به نقض صلح شود با وسايل مسالمتآميز و طبق حقوق بينالملل و عدالت است. در همين راستا بند 3 ماده 2 منشور ناظر به اصول سازمان ملل ميگويد: كليه اعضا اختلافات بينالمللي خود را بهراههاي مسالمتآميز به صورتي كه صلح و امنيت بينالمللي و عدالت به خطر نيفتد حل و فصل خواهند كرد. فراتر از همه فصل شش منشور تماما معطوف به حل و فصل مسالمتآميز اختلافات بينالمللي است. در اين رابطه ماده 33 منشور تصريح مينمايد: «طرفين هر اختلاف كه ادامه آن ممكن است حفظ صلح و امنيت بينالمللي را به خطر اندازد بايد قبل از هر چيز از طريق مذاكره، ميانجيگري، سازش، داوري، رسيدگي قضايي و توسل به نهادها، ترتيبات منطقهاي يا ساير وسايل مسالمتآميز بنا به انتخاب خود درصدد جستوجوي راهحلي براي آن اختلاف باشند. شوراي امنيت در رابطه با حل و فصل اختلافات مربوط به فلسطين، كشمير، قبرس، اندونزي و غيره از ميانجيگري كميسيون تحقيق و كميسيون سازش مكررا استفاده كرده است. اختلافات ايران با دولتهاي بريتانيا و آمريكا بر سر مسئله ملي شدن صنعت نفت از طريق ديوان بينالمللي دادگستري مورد رسيدگي قرار گرفت. به علاوه به موجب بيانيه الجزيره كه متعاقب گروگانگيري بين ايران – آمريكا منعقد شد طرفين موافقت كردند تمامي اختلافات حقوقي بين ايران و آمريكا را از طريق برقراري ديوان داوري در لاهه حل و فصل شود. امروزه بسياري از دانشمندان ايران معتقدند كه اختلافات راجع به مسئله تكنولوژي هستهاي و مسائل ديگر قرين مصلحت است از طريق مذاكرات سازش يا گروه 1+5 و همچنين مذاكرات دوجانبه حل و فصل شده تا بدين طريق از پيشامدهاي نگرانكننده جلوگيري شود.
متن مقاله ارائه شده به همايش علمي «صلح پايدار؛ راهي پرفراز و نشيب»
شنبه 18 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایران اسپورت]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 520]