تاريخچه‌ي جام ملت‌هاي اروپا در يك نگاه

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: تاريخچه‌ي جام ملت‌هاي اروپا در يك نگاه
كشورهاي بزرگ اروپا از جمله آلمان و انگليس در آن زمان با توجه به برگزاري جام جهاني جذابيت چنداني در برگزاري رقابت هايي ويژه اروپا نمي‌ديدند. براي نمونه در نخستين دوره بازي‌ها در سال 1960، تنها 17 تيم از 33 كشور ممكن، آماده شركت در اين رقابت‌ها بودند.

تمايل حضور در چنين رقابت‌هايي، در دوره‌هاي اول، بيش از همه در بين كشورهاي بلوك شرق سابق محسوس بود. آنها مي‌كوشيدند از راه پيروزي هاي ورزشي، در صحنه ي سياسي دنيا نيز پررنگ‌تر ظاهر شوند و نامشان در صف كشورهاي مطرح دنيا قرار گيرد. البته نقش و محبوبيت جام ملت‌هاي اروپا به مرور زمان تغيير كرد.

تا سال 1980 وضع بر اين قرار بود كه تورنمنت دور پاياني با حضور تنها چهار تيم در كشوري ميزبان برگزار مي‌شد كه خود نيز يكي از اين چهار تيم بود. در چارچوب اين تورنمنت كوچك تنها دو ديدار نيمه نهايي و يك ديدار پاياني انجام مي‌گرفت. اين چهار تيم هم در پيكارهايي مقدماتي تعيين مي‌شدند كه بازي‌هاي گروهي و در پي آن، ديدارهاي رفت و برگشت يك چهارم نهايي را در بر مي‌گرفت.

دوره‌هاي 1960 تا 1968 و آغازي دشوار

در سال 1960 فرانسه ميزبان بازي ها بود، اما پس از شكست در مرحله ي نيمه نهايي و ناكامي 2 بر صفر برابر چكسلواكي در ديدار بر سر مقام سوم، انتظار تماشاگران خود را برآورده نكرد. قهرماني نخستين دوره ي جام ملت‌هاي اروپا براي شوروي سابق شد كه چهار سال بعد (1964) هم در فينال بازي ها حضور داشت، اما در آنجا مغلوب اسپانيا شد.

ميزباني جام 1968 را ايتاليا برعهده داشت و خود هم سرآخر عنوان قهرماني را به دست آورد، البته با بخت و اقبال فراوان. ايتاليايي‌ها در ديدار نيمه‌نهايي به ديدار شوروي سابق رفتند كه نتيجه ي بازي پس از وقت قانوني و وقت اضافي صفر بر صفر بود.

در آن دوران از ضربه هاي پنالتي خبري نبود و برنده ي ديدارهاي نيمه نهايي در چنين مواردي به حكم قرعه مشخص مي‌شد. قرعه پيروزي هم به اسم ايتاليا خورد و ميزبان بازي ها در ديدار پاياني روياروي يوگسلاوي قرار گرفت. اين ديدار پس از وقت قانوني و اضافي با نتيجه تساوي ? بر ? به پايان رسيد. البته در فينال ديگر از قرعه و قرعه‌كشي خبري نبود و در صورت تساوي، بازي بايد تكرار مي‌شد. در دومين بازي فينال ايتاليا موفق شد، يوگسلاوي را 2 بر صفر شكست دهد.

جام 1972 بلژيك و ظهور آلمان

دهه هفتاد ميلادي را مي‌توان دهه طلايي فوتبال آلمان دانست. آلماني‌ها در اين دهه چه در جام جهاني و جام ملت‌هاي اروپا و چه در رقابت‌هاي باشگاهي در اروپا، نقشي برجسته ايفا كردند. در جام ملت‌هاي اروپا كه در بلژيك برگزار شد، آلماني‌ها تيمي را روانه ميدان كردند كه بسياري آن را بهترين تيم ملي تاريخ فوتبال اين كشور مي‌دانند.

ستاره بزرگ آن دوران فرانتس بكن‌باوئر، يگانه قيصر دنياي فوتبال بود كه در كنارش چهره‌هايي درخشان چون سپ ماير، گونتر نتسر و گرد مولر حضور داشتند. در آن دوره بود كه ملي‌پوشان آلمان به يك پيروزي بزرگ تاريخي دست يافتند و در چارچوب بازي‌هاي مقدماتي براي نخستين بار توانستند تيم ملي انگليس را در ورزشگاه تسخيرناپذير ويمبلي لندن 3 بر يك شكست دهند.

گونتر نتزر (پا به تو) يكي از نوابغ فوتبال آلمان در دهه هفتاد ميلادي

تيم ملي فوتبال آلمان در آن دوره، بلژيك ميزبان بازي‌ها را در دور نيمه نهايي 2 بر يك شكست داد و در بازي پاياني 3 بر صفر روسيه را در هم كوبيد. گرد مولر كه به بمب‌افكن تيم ملي آلمان مشهور بود در دو بازي 4 گل به ثمر رساند و آقاي گل شد.

جام 1976 يوگسلاوي و تولد ضربه هاي پنالتي

نخستين باري كه اتحاديه فوتبال اروپا تصميم گرفت، برنده يك ديدار را در صورت تساوي دو تيم پس از 120 دقيقه بازي، از طريق ضربه هاي پنالتي مشخص كند، در جام 1976 يوگسلاوي بود. آلماني‌ها كه سال 72 قهرمان اروپا و 74 قهرمان جهان شده بودند، در ديدار پاياني به ديدار چكسلواكي رفتند. اين ديدار با تساوي 2 بر 2 در وقت قانوني و اضافي به پنالتي كشيده شد.

در حالي كه بازيكنان چكسلواكي همگي ضربه‌هاي خود را به ثمر رساندند، اولي هوينس، مدير ورزشي كنوني باشگاه بايرن مونيخ و يكي از بازيكنان مهم تيم ملي آلمان در آن زمان، توپ را به آسمان بلگراد فرستاد و آرزوي آلمان در دفاع از عنوان قهرماني را بر باد داد.

اولي هوينس در صحنه از دست دادن پنالتي مقابل چكسلواكي

در دوره‌هايي كه از آنها سخن به ميان آمد، ساختار رقابت‌هاي جام ملت‌ها كم و بيش ثابت ماند. به مرور زمان كشورهاي بيشتري تصميم گرفتند كه وارد گود شوند و از اين رو شمار تيم هاي شركت‌كننده در دور مقدماتي افزايش يافت، اما با وجود اين، تورنمنت نهايي كماكان از دو بازي نيمه نهايي و يك بازي فينال تشكيل شده بود. به همين علت بود كه يوفا پس از گذشت چند دوره تصميم گرفت، با تغيير ساختار بازي‌ها، به جذابيت اين جام بيافزايد.

جام 1980 ايتاليا و نخستين دگرگوني اساسي

نخستين بار در رقابت هاي 1980 در ايتاليا بود كه هشت تيم در دور نهايي شركت داشتند كه به دو گروه تقسيم شده بودند. تيم‌هاي اول هر گروه مستقيم به ديدار پاياني صعود مي‌كردند و دو تيم دوم هر گروه بر سر رسيدن به مقام سوم، به ديدار هم مي‌رفتند.

در آن دوره، تيم ملي آلمان با دو برد برابر چكسلواكي و هلند و يك تساوي برابر يونان به‌عنوان سرگروه به ديدار پاياني راه يافت و در بازي نهايي هم با پيروزي 2 بر يك بر بلژيك براي دومين بار به‌عنوان قهرماني اروپا دست يافت.

از جمله ستارگاني كه در اين موفقيت مهم سهيم بود، مي‌توان از كارل هاينس رومنيگه نام برد و همچنين از هورست هروبش كه به هيولاي سرزني شهرت داشت و برند شوستر كه به فرشته موطلايي معروف بود. 6 بازيكن تيم منتخب آن دوره از مسابقه ها، آلماني بودند.

جام 1984 فرانسه و برگزاري جشني بزرگ

جام ملت‌هاي اروپا در سال 1984 را بايد نقطه عطفي در اين بازي‌ها دانست. در آن سال فرانسه ميزباني هفتمين دوره را برعهده داشت و نه تنها به بهترين وجه از عهده انجام اين وظيفه بر آمد، كه با قهرماني، شور و شادي فرانسويان را دو چندان كرد.

برخلاف دوره پيش، مرحله ي نيمه‌نهايي هم در دستور كار گنجانده شده بود. ديگر اين گونه نبود كه دو تيم سرگروه به طور مستقيم به بازي نهايي راه پيدا كنند. طبيعي است كه با اضافه شدن مرحله نيمه نهايي، هيجان و جذابيت مسابقه ها هم بيشتر شد.

فرانسه در آن سال بيش از همه از وجود يكي از نوابغ بزرگ عالم فوتبال بهره مي‌برد، ميشل پلاتيني كه در 5 بازي 9 گل به ثمر رساند و نه تنها آقاي گل مسابقه ها شد، كه ركوردي به جا گذاشت كه بعيد مي‌رسد روزي شكسته شود. از آن گذشته پلاتيني در ديدار تيمش برابر يوگسلاوي توانست در طول يك نيمه 3 گل به ثمر برساند و در اين عرصه هم ركوردي بر پا كند.

دوره‌هاي بعد هم كه در سال هاي 1988 و 1992، به ترتيب در آلمان و سوئد برگزار شدند، حال و هوايي مشابه داشتند.

جام 1988 آلمان و غفلتي سرنوشت ساز در دوئل بزرگ

در سال 1988 براي نخستين بار ميزباني جام ملت‌هاي اروپا به آلمان واگذار شد و طبيعي است كه سطح توقع مردم اين كشور از تيم ملي هم بالا بود.

ملي‌پوشان آلمان مرحله گروهي را با دو پيروزي برابر دانمارك و اسپانيا و يك تساوي با ايتاليا، پشت سر گذاشتند و به‌عنوان سرگروه راهي نيمه نهايي شدند. حريف آلمان در اين مرحله هلند بود. بازي هاي بين هلند و آلمان هميشه پرهيجان و جنجالي بوده‌اند. اين امر دست كم تا اندازه‌اي، ريشه در تاريخ و اشغال هلند توسط ارتش نازي در جنگ جهاني دوم دارد.

رونالد كومان (چپ) و رودي فولر در پيكار جنجالي هلند و آلمان در ديدار نيمه نهايي جام ۸۸

تيم ملي فوتبال هلند در اين دوره ستاره‌هاي زيادي داشت كه البته نقش دو چهره از ديگران برجسته‌تر بود: رود گوليت هافبك و كارگردان بازي نارنجي‌پوش هاي هلند و ماركو فان باستن، مهاجم مهارنشدني اين تيم كه در حال حاضر خود سرمربي‌گري هلند را برعهده دارد.

در دقيقه 55 ديدار نيمه نهايي جام 88 ميان آلمان و هلند، لوتار ماتئوس از نقطه پنالتي گل اول آلمان را زد و در دقيقه 74 هم رونالد كومان با به ثمر رساندن ضربه پنالتي براي هلند، بازي را به تساوي كشاند.

نبرد آلمان و هلند در آن زمان، دوئل دو بازيكن هم بود: يورگن كوهلر، مدافع مياني آلمان و ماركو فان باستن، مهاجم هلند. در سال 1988بخت با هلند يار بود؛ فان باستن از يك غفلت كوچك كوهلر سود جست و دو دقيقه مانده به پايان بازي، گل پيروزي را براي هلند به ثمر رساند. اين موفقيت در عين حال انتقام شكست 2 بر يك هلند از آلمان در جام جهاني 1974 هم بود.

البته شماري از بازيكنان هلند پس از خاتمه ديدار، رفتار ناشايستي از خود نشان دادند.

در ديدار پاياني آن دوره، ملي‌پوشان هلند با برتري كوبنده، روسيه را 2 بر صفر شكست دادند و براي نخستين بار به عنوان قهرماني اروپا دست يافتند. ماركو فان باستن، ستاره ي آن دوره نيز، با 5 گل، آقاي گل بازي‌ها شد.

جام 1992 سوئد و موفقيت غافلگيركننده دانمارك

جام ملت هاي اروپا در سال 1992 كه در سوئد برگزار شد، از يك لحاظ تاريخي شد. با توجه به جنگ بالكان و فروپاشي يوگسلاوي سابق، اين كشور كه دور مقدماتي را با موفقيت پشت سر گذاشته بود، از حضور در دور نهايي محروم ماند و جاي يوگسلاوي را در اين پيكارها دانمارك گرفت.

بازيكنان دانمارك كه با خيال خوش و آسودگي خاطر ايام مرخصي و استراحت را مي‌گذراندند، از طرف فدراسيون فوتبال كشورشان مامور شدند، تا چمدان‌هاي خود را ببندند و راهي ميدان مبارزه شوند.

ملي‌پوشان دانمارك كه برخلاف تيم‌هاي ديگر، فرصت چنداني براي تداركات، آماده‌سازي و انجام ديدارهاي تداركاتي نداشتند، بي غل و غش قدم به ميدان گذاشتند، با كمي بخت و اقبال و پس از موفقيت هاي دور از انتظار در مرحله گروهي، نخست تيم ملي هلند، مدافع عنوان قهرماني را در مرحله ي نيمه نهايي در ضربه هاي پنالتي شكست دادند و سپس تيم ملي فوتبال آلمان، قهرمان جهان در آن زمان را در بازي نهايي 2 بر صفر به زانو درآوردند. در آن دوره، انتظار هم چيز مي‌رفت جز قرار گرفتن دانماركي‌ها در نوك قله فوتبال اروپا.

جام 1996 انگليس و شروع فصلي تازه

دومين تحول اساسي در جام ملت هاي اروپا پس از فروپاشي شوروي سابق و به وجود آمدن جمهوري‌هاي ريز و درشت صورت گرفت. با توجه به افزايش ناگهاني تعداد كشورهاي اروپايي و فدراسيون‌هاي فوتبال در اروپا، تصميم گرفته شد كه در جام 1996 انگليس، شمار تيم‌هاي شركت كننده در دور نهايي از 8 تيم به 16 تيم افزايش پيدا كند: چهار گروه چهار تيمي كه دو تيم اول و دوم از آن به مرحله يك چهارم نهايي راه مي‌يابند.

برندگان اين مرحله به نيمه نهايي مي‌رسند و برندگان نيمه نهايي هم در ديدار پاياني براي كسب عنوان قهرماني اروپا به ديدار هم مي‌روند. يك نوآوري ديگر اين دوره، گل طلايي بود كه در وقت اضافي برنده مسابقه را تعيين مي‌كرد، يعني اگر در وقت اضافي، تيمي گل برتري را به ثمر مي‌رساند، بازي در همان لحظه به پايان مي‌رسيد و تكليف برنده هم مشخص مي‌شد.

آخرين پيروزي بزرگ انگليس ميزبان بازي هاي 96، به سي سال پيش از آن برمي‌گشت: قهرماني جهان در سال 1966. اين سالگرد، موقعيت و مناسبتي نيك بود براي تكرار موفقيت پيشين. همه چيز براي تيم ملي انگليس خوب پيش رفت تا مرحله نيمه نهايي كه اين تيم در مقابل آلمان قرار گرفت.

انگليسي‌ها كه در جام جهاني 1990 ايتاليا در مرحله ي نيمه نهايي در ضربه هاي پنالتي از آلما‌ن شكست خورده بودند، اين بار نيز در ضربه هاي پنالتي تسليم ملي‌پوشان آلمان شدند. فينال جام ملت هاي اروپا در سال 1996 بين آلمان و جمهوري چك برگزار شد كه با پيروزي 2 بر يك آلمان پايان يافت. ناگفته نماند كه اليور بيرهوف، مهاجم آلمان در اين ديدار اولين گل طلايي تاريخ فوتبال را به ثمر رساند.

جام 2000 بلژيك و هلند و سقوط فوتبال آلمان

جام ملت‌هاي اروپا در سال 2000 از نظر شمار تيم‌هاي شركت كننده تفاوتي با دوره پيشين نداشت، اما يك نوآوري بزرگ را در بر داشت و آن اين كه براي نخستين بار ميزباني رقابت ها را دو كشور به طور مشترك برعهده داشتند: بلژيك و هلند.

تيم ملي فوتبال آلمان، مدافع عنوان قهرماني اروپا كه ستاره‌اش در جام جهاني 98 فرانسه رو به افول گذاشته بود، تلخ‌ترين دوره‌اش را تجربه كرد. آلماني ها در مرحله ي گروهي، با يك تساوي و 2 شكست در قعر جدول قرار گرفتند. روزنامه «بيلد» در پي اين ناكامي بي‌سابقه، در صفحه اول با تيتر درشت خطاب به ملي پوشان آلمان نوشت: «شما خل و چل‌هاي فوتبال اروپا هستيد و باعث شرم و خجالت آلمان!»

زين الدين زيدان(راست) و الساندرو دل پيه رو در فينال يورو 2000

در حالي كه ستاره ي فوتبال آلمان به‌شدت رو به خاموشي گذارده بود، درخشش ستاره يك تيم ديگر اروپا روز به روز بيشتر مي‌شد: تيم ملي فرانسه كه در سال 1998 در خانه ي خود، عنوان قهرماني جهان را به دست آورده و آن دوران، فوتبال جذاب و مدرني را به نمايش گذاشته بود.

در آن دوره از بازي‌ها، تيم ملي بلژيك، يكي از دو ميزبان مسابقه ها در همان مرحله گروهي حذف شد. در مقابل، ميزبان ديگر، يعني هلند بازي‌هاي خوبي نشان داد و اگر شانس بيشتري داشت، در مرحله ي نيمه نهايي در ضربه هاي پنالتي برابر ايتاليا بازنده نمي‌شد.

لاجوردي‌هاي ايتاليا كه بعد از 32 سال بوي قهرماني به مشامشان خورده بود، در ديدار نهايي به ديدار فرانسه، قهرمان جهان رفتند و لحظاتي پيش از پايان بازي يك بر صفر از فرانسه جلو بودند كه ويلتورد، بازيكن تازه نفس فرانسه گل تساوي را به ثمر رساند و بازي به وقت اضافي كشيده شد. در وقت اضافي نيز ديويد ترزگه، مهاجم تيم ملي فرانسه با زدن گل طلايي كار ايتاليا را يكسره كرد و باعث تداوم طلسم قهرماني اروپا براي لاجوردي‌ها شد.

جام 2004 پرتغال و رستاخيز يونان

جام ملت‌هاي اروپا در سال 2004 با يك ضربه غافلگير كننده آغاز شد. تيم ملي فوتبال يونان كه بعد از 24 سال براي دومين بار توانسته بود در دور نهايي رقابت هاي جام ملتهاي اروپا حضور پيدا كند، در همان ديدار افتتاحيه نخستين ضربه ي غافلگيركننده را وارد كرد و 2 بر يك پرتغال، ميزبان بازي‌ها را كه براي عنوان قهرماني دندان تيز كرده بود، شكست داد.

ملي‌پوشان يونان كه با يك تساوي برابر اسپانيا و يك شكست برابر روسيه، در گروه‌شان دوم شده بودند، در مرحله يك چهارم نهايي به ديدار فرانسه، مدافع عنوان قهرماني رفتند و يك بر صفر از سد حريف‌شان گذشتند.

يوناني‌ها در نيمه نهايي هم كار ملي‌پوشان جمهوري چك را يكسره كردند و در بازي فينال روياروي تيمي قرار گرفتند كه در نخستين بازي 2 بر يك آن را شكست داده بودند: پرتغال ميزبان بازي‌ها. اگر چه پرتغالي‌ها تشنه انتقام بودند، اما پس از 90 دقيقه همچنان تشنه ماندند، چرا كه كاريستئاس، يكي از ستارگان يونان در آن دوره، با تك گل خود ناممكن را ممكن ساخت و كشورش را براي نخستين بار به قهرماني اروپا رساند.

جام 2008 اتريش و سوئيس

در اين دوره دو كشور به طور مشترك ميزباني جام ملت‌هاي اروپا را بر عهده دارند: اتريش و سوئيس. اين بار هم 16 تيم در 4 گروه تقسيم شده و ساختار بازي‌ها مانند سه دوره گذشته است، با اين تفاوت كه در پيكارهاي اين دوره، از گل طلايي و يا گل نقره‌اي خبري نيست. در ديدارهاي حذفي (يك چهارم نهايي، نيمه نهايي و فينال) برنده بازي در صورت نتيجه تساوي بعد از وقت قانوني و اضافي در ضربه هاي پنالتي تعيين مي‌شود.

اين بار هم فهرست مدعيان عنوان قهرماني بلند است: از فرانسه و ايتاليا گرفته تا آلمان و همچنين اسپانيا كه هميشه در صف مدعيان قرار دارد.

بسياري از كارشناسان فوتبال، كسب عنوان قهرماني اروپا را به مراتب دشوارتر از كسب عنوان قهرماني جهان مي‌دانند، چرا كه در اين جام حريف به اصطلاح آساني وجود ندارد و برترين‌هاي اروپا روبروي هم قرار مي‌گيرند.

به نوشته ي پايگاه اينتر نتي "دويچه وله" بسياري از كارشناسان فوتبال، قهرماني اروپا را به مراتب دشوارتر از قهرماني جهان مي‌دانند، چرا كه در اين جام حريف به اصطلاح آساني وجود ندارد و برترين‌هاي اروپا رو به روي هم قرار مي‌گيرند.
يکشنبه 12 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 157]