دانش - فانوس كيهاني

واضح آرشیو وب فارسی:دنياي اقتصاد: دانش - فانوس كيهاني
دانش - فانوس كيهاني

كيوان فيض اللهي: اخترشناسان پس از يافتن نوع عجيب و غريبي از ستاره‌ها موسوم به پالسار (Pulsar، تپ اختر) كه به نظر مي‌رسد در مداري بسيار دراز و كشيده به دور ستاره خورشيد مانندي مي‌چرخد، سخت به حيرت افتاده‌اند. در واقع يافته اخير اين ستاره را در آرايشي نشان مي‌دهد كه دانش فعلي دانشمندان درباره پالسار‌ها را به چالش مي‌كشد. پالسار‌ها اجرامي با چگالي غير‌عادي‌اند كه بر اثر انفجار ستاره عظيمي مثل يك ابرنواختر به وجود مي‌آيند. پالسار‌ها در فواصل زماني منظمي، رگبار‌هاي شديد و كوتاهي از امواج مثل پرتو ايكس و پرتو‌هاي الكترومغناطيسي مرئي از خود ساطع مي‌كنند. اين پالسار جديد موسوم به J1903+0327 در فاصله 21 هزار سال نوري از زمين قرار گرفته است. سال نوري مسافتي است كه نور در طول يك سال مي‌پيمايد و معادل 10 تريليون كيلومتر خواهد بود.

اسكات رنسوم (S.Ransom)، اخترشناس رصدخانه اخترشناسي راديويي ملي در ويرجينياي آمريكا در مصاحبه‌اي تلفني، در اين باره گفت «پرسش بزرگ اين است كه چنين چيزي چگونه شكل‌ گرفته است، چرا كه از مدل استاندارد ما در شكل‌گيري اين‌گونه اجرام، به هيچ‌‌وجه پيروي نمي‌كند. اين جرم آسماني به خاطر چرخش بسيار سريعش، درميان دانشمندان به پالسار ميلي ثانيه‌اي شهرت يافته است. در واقع اين پالسار در هر ثانيه 465 بار به دور خودش مي‌چرخد. تا كنون هرچه پالسار كشف شده بود به دور يك كوتوله سفيد (نوعي ستاره درحال مرگ) و در مدار‌هايي تقريبا دايره شكل مي‌چرخيدند. اما اين يكي در مداري بسيار كشيده و به دور ستاره‌اي مي‌چرخد كه به لحاظ تركيبات و اندازه، بسيار به خورشيد ما شباهت دارد.
ديويد چمپيون (D.Champion)، ستاره‌شناس مركز تاسيسات ملي تلسكوپ استراليا در اين باره مي‌گويد «در واقع آنچه ما يافته‌ايم پالساري ميلي ثانيه‌اي است كه در نوع نادرستي از مدار، به دور نوع نادرستي از ستاره مي‌چرخد. اكنون بايد دريابيم كه اين منظومه عجيب و غريب چگونه شكل گرفته است.» پالسار شگفت‌انگيز اخير توسط تلسكوپ راديويي مستقر در پوئترو ريكو شناسايي شده است.
پالسار‌ها انواع بسيار نادري از ستاره‌هاي نوتروني هستند كه ميدان‌هاي مغناطيسي بسيار قدرتمندشان باعث به وجود آمدن پرتو‌هايي از نور مرئي و امواج راديويي مي‌شوند كه با چرخش ستاره به دور خود، درست مثل يك فانوس دريايي عمل مي‌كنند. به بيان ديگر اثرات ميدان مغناطيسي پالسار‌ها به‌گونه‌اي است كه نور مرئي و امواج راديويي تنها در يك راستا از آنها خارج مي‌شود. اين پديده موسوم به اثر فانوس دريايي باعث مي‌شود پالسار‌ها تنها زماني قابل رصد باشند كه امتداد امواج خارج شده از آنها كره زمين را نشانه رفته باشد. البته با توجه به اينكه پالسار‌ها با سرعت‌هاي بسيار زيادي به دور خود مي‌چرخند در آسمان به شكل يك فانوس دريايي چشمك‌زن به نظر مي‌رسند. پالسار‌هاي معمولي بين يك تا 20 بار در ثانيه به دور خود مي‌چرخند. اما انواعي از آنها موسوم به پالسار‌هاي ميلي ثانيه‌اي هم وجود دارند كه سرعت چرخش‌شان به دور خود بسيار زياد است. با توجه به اينكه چگالي اين اجرام بسيار زياد است، حركت اسپيني آنها با نظم و دقت بسيار زيادي انجام مي‌شود. در برخي از پالسار‌ها ميزان دقت چرخش ستاره به دور خود، در حد ساعت‌هاي اتمي است.
تا پيش از اين يافته شگفت‌انگيز اخير دانشمندان بر اين باور بودند كه اين پالسار‌هاي ميلي ثانيه‌اي در ابتدا كارشان را به شكل يك پالسار معمولي با حركت اسپيني كمتر آغاز مي‌كنند و سپس پس از آنكه مواد به بيرون پرتاب شده توسط ستاره‌اي ديگر، به سطح اين پالسار‌ها رسيد، با افزايش جرم آنها ميزان اندازه حركت‌شان نيز افزايش مي‌يابد و در نتيجه به پالساري ميلي ثانيه‌اي با حركت اسپيني بسيار سريع تبديل مي‌شوند. به گفته رنسوم «اگر پيش از اين از هر اخترشناسي مي‌پرسيديد كه آيا ممكن است چنين منظومه‌اي (كشف اخير) وجود داشته باشد، به طور قطع مي‌گفت نه. به همين خاطر است كه اخترشناسان از كشف منظومه اخير به شدت شگفت‌زده شدند.» دانشمنداني كه خبر كشف اخير را در قالب مقاله‌اي در ژورنال Science منتشر كردند، وجود ستاره سومي از نوع نوتروني يا كوتوله سفيد را نيز حدس زدند كه احتمال دارد همراه با دو ستاره ديگر در حال گردش باشد. دانشمندان تا كنون بيش از 100 پالسار را شناسايي كردند كه همگي در منظومه‌هايي دو ستاره‌اي يا دودويي قرار گرفته‌اند، رتسوم در اين باره مي‌گويد «كشف اخير مي‌تواند نخستين منظومه سه‌تايي باشد».
Scientific American, May 15, 2008
يکشنبه 12 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: دنياي اقتصاد]

[مشاهده در: www.donya-e-eqtesad.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 258]