جهان - ترديدهاي 16 ساله

واضح آرشیو وب فارسی:دنياي اقتصاد: جهان - ترديدهاي 16 ساله

جهان - ترديدهاي 16 ساله

ايليا جزايري: پس از ده‌ها دور از گفت‌وگوهاي مستقيم و ميانجيگري‌هاي فراوان محرمانه و علني ميان سوريه و اسرائيل، دو طرف اما تا كنون نتوانسته‌اند به معاهده صلحي دست يابند. اين‌بار آيا ميانجي ترك ميان اين دو طرف موفق خواهد بود؟ پاسخ اين همه‌پرسي در روزهاي آينده مشخص خواهد شد.

گره كور تمام اين تلاش‌ها و گفت‌وگوها، همواره ميزان عقب‌نشيني اسرائيل از بلندي‌هاي جولان سوريه بود كه آن را در جنگ‌ شش‌ روزه با كشورهاي عربي در سال 1967 به اشغال خود در آورد و آن را در سال 1981، بخشي از خاك خود اعلام كرد؛ اقدامي كه هيچ‌گاه مورد پذيرش جامعه بين‌المللي قرار نگرفت. شايد تنها دستاوردي كه سوريه در تمام اين همه دور از گفت‌وگوها به دست آورد، دستيابي به تعهدي است كه «ميراث رابين» ناميده مي‌شود و سوريه مي‌گويد بر مبناي آن اسرائيل متعهد شده است از بلندي‌هاي جولان تا مرزهاي 1967 عقب‌نشيني كند. اسرائيل اما پس از آن وجود چنين تعهدي را نفي كرد و مدعي شد كه اين «ميراث» طرحي بوده افتراضي از سوي اسحاق رابين نخست‌وزير وقت اسرائيل كه به وارن كريستوفر وزير امور خارجه وقت آمريكا ارائه شد تا ببينند سوريه در مقابل عقب‌نشيني اسرائيل از جولان حاضر است چه اقداماتي انجام دهد.
پس از ايجاد زمينه‌هايي براي از سرگيري گفت‌وگوها ميان دو طرف سوري و اسرائيلي با ميانجيگري‌ تركيه، همچنان اين گره كور به قوت خود باقي است. به‌رغم اقرار ايهود اولمرت نخست وزير اسرائيل مبني بر اينكه دو طرف از هزينه صلح آگاهند و مي‌دانند بايد «هزينه‌هاي دردناكي» پرداخت كنند، تاكنون اما هيچ مسوول اسرائيلي تصريح نكرده است كه اسرائيل حاضر است تا مرزهاي 1967 از بلندي‌هاي جولان عقب‌نشيني كند، اين در حالي است كه سوريه مي‌گويد از راه ميانجي تركيه به تعهدي از سوي اسرائيل دست‌يافته است مبني بر اينكه از جولان به‌طور كامل عقب‌نشيني خواهد كرد. به علاوه مشكلات عديده‌اي وجود دارند كه در مقابل تلاش‌هاي تركيه چالش‌آفرين مي‌شوند از جمله ميزان جديت اولمرت براي رسيدن به معاهده صلح با سوريه و پرونده‌اي است كه براي او در دادستاني اسرائيل به اتهام دريافت رشوه از سوي يك بازرگان آمريكايي گشوده شده است. همچنين سير روابط فلسطيني‌ها و اسرائيلي‌ها همچنان مطرح است چرا كه دو طرف به رغم دورهاي گفت‌وگوي بسيار، اما تا كنون به هيچ نتيجه‌اي دست نيافته‌اند؛ در حالي كه امضاي معاهده صلحي ميان اسرائيل و فلسطيني‌ها در سال جاري ميلادي يعني تا پيش از پايان دوره رياست جمهوري جورج بوش، براي آمريكايي‌ها در اولويت قرار دارد. همچنين امضاي هرگونه معاهده صلحي ميان سوريه و اسرائيل نيازمند نظارت و ضمانت‌هاي بين‌المللي است و اين نيازمند ورود مستقيم آمريكا به اين گفت‌وگوها است، مسئله‌‌اي كه آن را دولت بوش رد مي‌كند زيرا از روابط نزديك سوريه با ايران احساس خطر مي‌كند و همواره سوريه را متهم به حمايت جنبش‌هاي مسلحانه‌اي همچون حزب‌الله لبنان و حماس مي‌كند كه آنها را جزء سازمان‌هاي تروريستي به شمار مي‌آورد. آيتمار رابينوويچ سفير سابق اسرائيل در ايالات متحده آمريكا كه تعدادي از دورهاي گفت‌وگو با سوريه را نيز رهبري كرد، در گفت‌وگو با روزنامه انگلستاني فايننشال تايمز كه آن را بي‌بي‌سي نقل كرده است مي‌گويد كه آمريكا با تلاش‌هاي موجود براي گفت‌وگو ميان سوريه و اسرائيل مخالف است اگرچه همواره خلاف آن را مطرح مي‌كند و اين به معني اين است كه « عدم حضور مهم‌ترين مشوق سوريه براي امضاي معاهده‌اي با اسرائيلاست» .
تلاش‌هاي فراوان و نتايج اندك
اولين دور گفت‌وگوها ميان سوريه و اسرائيل در جريان كنفرانس صلح خاورميانه در مادريد اسپانيا در 30 اكتبر 1992، پس از پايان جنگ دوم خليج‌فارس، به سرپرستي آمريكا و روسيه آغاز شد. پنج دور اول گفت‌وگوها كه در زمان اسحاق شامير نخست‌وزير راستگراي اسرائيل بود، هيچ نتيجه‌اي در پي نداشت. پس از آن اسحاق رابين كه در پي پيروزي حزب كارگر اسرائيل در انتخابات پارلماني اسرائيل به نخست‌وزيري رسيده بود، رابينوويچ را در 23 ژوئن 1992 مكلف به مذاكره با سوريه كرد. در آن هنگام موفق العلاف رهبري هيات سوريه براي گفت‌وگو با اسرائيل را عهده‌دار شد و دو طرف موافقت كردند كه قطعنامه 242 شوراي امنيت سازمان ملل را مبناي گفت‌وگوهاي خود قرار دهند. گفت‌وگوها ميان دو طرف كه پس از 12دور به اوج خود رسيده بود، به مراحلي از اجرا رسيد و اسرائيل معادله «ميزان عقب‌نشيني از جولان بر پايه ميزان صلح و كيفيت آن» را مطرح كرد.
در 3 آگوست 1993 اما با به بن‌بست رسيدن مذاكرات، رامسفلد وزير امور خارجه وقت آمريكا دوري از ميانجيگري‌ها را آغاز كرد. او به اسرائيل رفت و با اسحاق رابين ديدار و گفت‌وگو كرد و روز پس از آن به دمشق پايتخت سوريه رفت و در آنجا با حافظ‌ اسد رئيس‌جمهور فقيد سوريه ديدار و مشروح مذاكرات خود با رابين را به او ارائه داد و گفت كه اسرائيل متعهد شده است تا مرزهاي 1967 از بلندي‌هاي جولان عقب‌نشيني كند و نام آن را «ميراث رابين» گذاشت. دورهاي بعدي مذاكرات برپايه اينكه عقب‌نشيني از جولان امري حتمي است، زمان اين عقب‌نشيني را مورد بحث قرار داد. در ژانويه 1994، روساي جمهور آمريكا و سوريه در ژنو با يكديگر ديدار كردند و طي آن سوريه متعهد شد تا در مقابل عقب‌نشيني اسرائيل از جولان، با اين رژيم «روابط صلح عادي» برقرار كند. در ژوئيه 1994 تلاش‌هاي جديدي براي پيشرفت مذاكرات سوري- اسرائيلي با ميانجيگري آمريكا آغاز شد. مذاكرات در 2 و 3 نوامبر همان سال در واشنگتن پايتخت آمريكا از سر گرفته شد كه در آن وليد‌‌المعلم وزير امور خارجه كنوني سوريه كه در آن هنگام سفير اين كشور در آمريكا بود، با ايهود باراك وزير دفاع كنوني اسرائيل كه در آن‌ هنگام فرماندهي ستاد مشترك نيروهاي ارتش رژيم را بر عهده داشت و داني ياتوم مشاور رابين در مسائل امنيتي ديدار كرد. محور گفت‌وگوهاي آنها در آن ‌هنگام، مسائل امنيتي جولان پس از عقب‌نشيني اسرائيل از آن بود. حكمت الشهابي فرمانده ستاد مشترك ارتش سوريه پس از آن به اين مذاكرات ملحق شد و 21 دسامبر همان سال با باراك ديدار و گفت‌وگو كرد. اين دور از مذاكرات در نهايت به شكست انجاميد و سوريه بازگشت به ميز مذاكرات را نپذيرفت. اما با دخالت بيل كلينتون رئيس‌جمهور وقت آمريكا سوريه با از سرگيري مذاكرات با اسرائيل موافقت كرد كه طي آن دو طرف در مي ‌1995 به توافقنامه‌اي برپايه اهدافي امنيتي دست يافتند كه «برگه تفاهم‌ها» ناميده شد.
24 اكتبر 1995 رابين ترور شد و شيمون پرز جانشين او شد. مذاكرات از سر گرفته شد و در 24 و 28 فوريه 1996 دو دور از گفت‌وگوها برگزار شد كه محور آنها جزئيات عقب‌نشيني اسرائيل از جولان سوري و روابط ديپلماتيك ميان دو طرف بود. در پي چندين حمله انتحاري در فوريه و مارس همان سال، گفت‌وگوهاي سوري - اسرائيلي متوقف شد و با برگزاري انتخابات پارلماني اسرائيل، حزب لكود به رهبري بنيامين نتنياهو به پيروزي رسيد. در سال‌هاي حكومت لكود و نخست‌وزيري نتنياهو در اسرائيل، به رغم برخي تلاش‌هاي اروپايي، مذاكراتي ميان سوريه و اسرائيل انجام نشد.
17 مي‌1999، حزب كارگر اسرائيل بار ديگر به قدرت بازگشت و باراك پس از بازنشستگي از ارتش، نخست‌وزيري اين رژيم را عهده‌دار شد. مادلين آلبرايت وزير امور خارجه اسبق آمريكا موفق به احياي مذاكرات سوري- اسرائيلي شد و دور جديد گفت‌وگوهاي دو طرف در ايالت ورجينياي آمريكا سوم تا هفتم دسامبر 2000 برگزار شد كه در آن فاروق‌الشرع وزير امور خارجه سابق سوريه رياست هيات سوري و باراك رياست هيات اسرائيلي را عهده‌دار بودند. با وجود اينكه دو طرف بر تشكيل چهار كميسيون براي بررسي جوانب عقب‌نشيني اسرائيل از بلندي‌‌هاي جولان سوري به توافق رسيدند، اما در نهايت اين مذاكرات نيز به شكست انجاميد. آمريكا براي جبران اين شكست و پيش از خروج دو هيات از خاك آن، طرحي براي توافق ارائه داد. باراك خواستار مدت زمان بيشتري براي بررسي طرح پيش از برگزاري دور ديگري از گفت‌وگوها شد.
در آخرين تلاش براي گرد‌هم آوردن دو طرف و دستيابي به معاهده‌اي براي صلح، كلينتون 26 مارس همان سال با اسد ديدار كرد در حالي كه طرحي از سوي باراك براي عقب نشيني از 99 درصد جولان و دادن غرامت به سوريه در مقابل بقيه سرزمين‌ها ارائه داد. بر پايه اين طرح نواري به عرض 500 متر در مجاورت رود اردن و نوار ديگري به عرض 80 يارد در مجاورت ساحل شرقي درياچه طبريا تحت كنترل اسرائيل مي‌ماند. پاسخ اسد به اين طرح اين بود كه باراك صلح را نمي‌خواهد و حتي ديدن نقشه‌هايي كه كلينتون به همراه خود برده بود را نپذيرفت. از آن هنگام تا كنون هيچ گفت‌وگويي ميان سوريه و اسرائيل به طور رسمي صورت نگرفته است.
شنبه 11 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: دنياي اقتصاد]

[مشاهده در: www.donya-e-eqtesad.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 293]