چگونگي نوآوري و خلاقيت در سينماي ديني / 45نوآوري در سينماي ديني از منظر افشار، شاهرخ‌شاهي، تيموري، پطروسيان و اميني

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: چگونگي نوآوري و خلاقيت در سينماي ديني / 45نوآوري در سينماي ديني از منظر افشار، شاهرخ‌شاهي، تيموري، پطروسيان و اميني
گروه هنر: به اعتقاد تعدادي از بازيگران سينمايي جذب مخاطب به سينماي ديني در گرو اين است كه آثاري خلاق در ژانر ديني ساخته و اكران شود كه رسيدن به نقطه مطلوب در سينماي ديني خلاق در گرو حمايت همه‌جانبه مسئولان سينمايي از سينماگران است.
در بخش نخست اين گزارش خوانديم كه سينماي ديني به واسطه درك ناصحيح در دام سطحي‌نگري گرفتار آمده ولي با درك اين معضل سينماي ايران در سال‌هاي اخير سعي كرده از اين قيد و بندهاي ظاهري رها شده و مفاهيم معنوي را وراي ظاهر ببيند كه شكل‌گيري واحد سينماي «معناگرا» در بنياد سينمايي فارابي را مي‌توان تلاشي در همين راستا دانست.

بازتر شدن ديدگاه مسئولان سينمايي به سينماي ديني سبب شده در سال‌هاي اخير فيلمسازان جوان بيشتر به سمت اينگونه توليدات كشيده شوند كه نمونه بارز آن را مي‌توان در فيلم‌هايي مانند «پابرهنه در بهشت»، «پاداش سكوت»، «ميناي شهر خاموش» و... مشاهده كرد.

در اين گزارش سعي خواهيم كرد از نظرات بازيگراني سود بريم كه در سينماي ما به عنوان بازيگران گيشه شناخته شده‌اند؛ بازيگراني كه با حضور خود در يك فيلم تماشاگران زيادي را به سينماها فرامي‌خوانند و رونق اقتصادي سينماي ايران را مي‌توان تا اندازه‌هاي مديون آنها دانست.

از آنجا كه عده‌اي مدعي هستند ژانر ديني در سينماي ايران در حال حاضر با مخاطب ارتباط خوبي ندارد سعي داشتيم از نظرات اين بازيگران در اين‌باره جويا شويم و همچنين از ايده‌هاي آنها راهي بيابيم كه نوانديشي ديني را بتوان با گيشه همراه كرد.

«مهناز افشار» از آن دست بازيگراني است كه وجود نامش در ليست بازيگران هر فيلمي ضامن فروش آن اثر در گيشه است، ولي هيچگاه اين فرصت براي اين بازيگر آنچنان كه بايد فراهم نيامده تا توانايي‌هاي خود را در گونه‌هاي مختلف نشان دهد. در جشنواره اخير فيلم فجر فيلمي (انعكاس) از اين بازيگر جوان در عرصه سينماي ديني شاهد بوديم كه كليشه‌هاي رايج را در مورد اين بازيگر از بين برد.

نوانديشي ديني محتاج برنامه‌ريزي است

اين بازيگر درباره سينماي ديني و چگونگي خلاقيت در آن معتقد است: «به عقيده من دستيابي به نوآوري و خلاقيت در سينما ادعايي نيست كه بتوان آن را با كلام به ثمر نشاند، بلكه محتاج يك كار برنامه‌ريزي شده است، بنابراين براي اينكه بتوان نوآوري را در سينما به معناي واقعي خود پياده كرد، بايد سرمايه و امكانات لازم را نيز براي رسيدن به آن فراهم كرد.

البته سينماگران زماني مي‌توانند خالق آثار نو باشند كه از آن‌ها حمايت‌هاي لازم نيز صورت بگيرد، بدين معنا كه تهيه‌كننده بدون دغدغه از بازگشت سرمايه بتواند در زمينه اينگونه توليدات قدم بردارد وگرنه هيچگاه بخش خصوصي سرمايه خود را بدون پشتوانه خرج آثاري نخواهد كرد كه تا به حال از لحاظ موفقيت در گيشه، جواب لازم را پس نداده‌ است.

سينماي ديني يا معناگرا نيز بايد تا حد ممكن يك اصل را مدنظر داشته باشد آن هم اينكه سينما يعني جذابيت، پس اگر اينگونه خواهان نوانديشي و موفقيت است بايد از اين نكته غافل نشود كه هر مفهومي را بدون داشتن فاكتور جذابيت به بيننده منتقل نكند.

همچنين در اينگونه آثار بايد توجه داشت كه مفاهيم به شكلي به مخاطب منتقل شود كه بيننده در گذشته آن را مشاهده نكرده باشد، گواه اين مدعي نيز آثار برتر سينماي جهان در عرصه ديني ا‌ست كه هر سال به شكلي جديد به مخاطب منتقل مي‌شود.»

مهمترين مساله مورد تاكيد در گفته‌هاي اين بازيگر جوان، اين است كه حمايت از فيلم‌هاي ديني مهمترين عامل براي موفقيت اين گونه است، چراكه سرمايه‌گذار بخش خصوصي هيچگاه به تنهايي قادر به سرمايه‌گذاري در اين بخش نيست، بنابراين اگر مسوولان خواهان نوانديشي در اين گونه هستند بايد از سرمايه‌گذاري در اين بخش دريغ نكنند.

«ماهايا پطروسيان» ديگر بازيگر سينما درباره موضوع مورد نظر اين گزارش اظهار داشت: «سينما به ذات، شاخصه‌هايي دارد كه اگر فاقد آن شود ديگر نمي‌توان شاهد خلاقيت و نوآوري در آثار بود. حال بايد بررسي كرد كه اين شاخصه‌ها را در چه ويژگي‌هايي مي‌توان جستجو كرد. اقتصاد، كيفيت و آگاهي فيلمساز ويژگي‌هايي است كه مي‌توان به واسطه آن به خواست مورد نظر رسيد.

برخي از آثار در سينما و تلويزيون محتاج نوآوري در مضمون هستند به همين دليل نمي‌توان بدون داشتن امكانات در اين راه قدم گذاشت. اين ضعف باعث شده كه اكثر تهيه‌كنند‌ها از بيم برنگشتن سرمايه سينما از هزينه كردن بر روي آثار نو پرهيز كنند.»

پطروسيان ادامه داد: «مجموع دلايل فوق سبب شده اكثر گونه‌هاي سينمايي با تكرار موضوع مواجه شود كه گونه ديني نيز يكي از نمونه‌هاي بارز آن است. همانگونه كه در توضيحات فوق ذكر شد به واسطه نبود قدرت اقتصادي ديگر تهيه‌كننده‌اي در سينما راضي نمي‌شود سرمايه خود را در سينماي ديني هزينه كند كه امكان برگشت سرمايه در آن كمتر است.

فيلم «مصائب مسيح» «مل گيبسون» بهترين مثال براي اين توضيح است كه توانست به خوبي عنصر خلاقيت و جذابيت را در خود به همراه داشته باشد، زيرا اين اثر با تحقيق، برنامه و هزينه ساخته شده بود.»

اعتقاد فيلمساز به مفاهيم ديني رمز نوانديشي ديني در سينما است

بازيگر فيلم «كمكم كن» اعتقادات فيلمساز را نيز در نوآوري آثار ديني دخيل دانسته و معتقد است: «تا زماني كه فيلم‌هاي ديني در كشور ما براي دريافت بودجه بيشتر، اكران بهتر و سالن‌هاي بيشتر ساخته شود، شاهد رونق و خلاقيت در آن نخواهيم بود چراكه محتويات در يك اثر ديني بايد برگرفته از اعتقادات قلبي فيلمساز باشد تا در سايه اين ايمان قلبي نوانديشي نيز با اثر همراه شود.»

پطروسيان نيز همانند افشار در وجهه اول توضيحات خود حمايت‌هاي دولتي را راهكاري مهم در نوانديشي ديني در سينما دانست، اما يك نكته ديگر را نيز مي‌توان در توضيحات اين بازيگر مشاهده كرد، كه آنهم دغدغه اعتقادي فيلمساز است كه به عقيده وي مي‌تواند اثر را به سمت توليدي نو سوق دهد.

«يوسف تيموري» به عنوان يكي از بازيگران سينماي گيشه در مورد نوانديشي در سينماي ديني گفت: «سينماي ايران توانسته بود در دهه 60 تا حدودي به سينمايي نزديك شود كه مفاهيم ارزشي در آن به شكلي تازه و نو طرح مي‌شد، دليلش هم اين بود كه سينماي قبل از انقلاب دغدغه مسائل ديني را نداشت لذا فيلمسازان در دهه 60 با موضوعات بكر ديني مواجه بودند كه اتفاقا مخاطب هم كه پيش از اين در سينما با اين موضوعات برخورد نكرده بود، به خوبي از آنها استقبال كرد.

اما در گذر زمان آن موضوعات بارها و بارها استفاده شد و الگوهاي رايج شكلي نو به خود نگرفت و همين امر سبب شد كه آثار ديني رنگ تكرار به خود بگيرد و تنها برخي مواقع شاهد بوديم كه فيلمسازاني توانسته بودند از بند اينگونه كليشه‌ها رها شوند.»

اين بازيگر جوان به نكته‌اي اشاره كرد كه در اين گزارش تازگي داشت و آنهم نيز رويكرد نو سينماي ديني در دهه 60 بود كه در طي سال‌هاي بعد، رنگ تكرار به خود گرفت، چراكه اينگونه موضوعات در آن سال‌ها به شدت نو بودند, دليل آن نيز بسيار روشن است، چون ساخت فيلم ديني در سينماي قبل از انقلاب هيچ جايگاهي نداشت ولي مشكل از آنجا آغاز شد كه ايده‌هاي نو به مرور كهنه و تكراري شدند و ايده‌هاي خلاق هم به سينما تزريق نشد.

سينماي ديني در راه صحيح قدم برمي‌دارد

«پويا اميني» را بسياري از علاقمندان به فيلم و سريال با سريال «خط قرمز» به ياد دارند. اين بازيگر جوان كه آخرين‌بار با فيلم ديني «وعده ديدار» در سينما حضور داشت درباره موضوع مطروحه اين گزارش، گفت: «بسياري از سينماگران محدوديت‌ها را عاملي براي تكرار آثار ديني و ديگر گونه‌ها ذكر مي‌كنند كه به عقيده من توجيهي بيش نيست، زيرا اگر قرار باشد به هم دروغ نگوييم متوجه مي‌شويم كه تمام افتخاراتي كه سينماي ايران در سي سال گذشته كسب كرده در همين فضا بوده است.

دليل ادعاي فوق نيز اين است كه كشور ما به اندازه‌اي داراي قوميت‌هاي مختلف است كه مي‌توان با توجه به آن در هر فيلم به نگرشي نو و متناسب با اعتقادات مردم آن قوم دست يافت.»

وي در ادامه به بحث اكران چنين فيلم‌هايي اشاره كرد و گفت: نحوه اكران فيلم‌هاي ديني نيز مي‌تواند در ترويج نوآوري دخيل باشد، زيرا معمولاً آثار نو ديني در زمان‌هايي اكران مي‌شود كه مخاطب از لحاظ روحي آمادگي ارتباط با آن را ندارد و همين مسئله سبب مي‌شود كه استقبالي از آثار ديني صورت نگيرد، اما مسلماً اگر آثار نو ديني در ايام محرم و يا رمضان به نمايش درآيد با مخاطب مناسب نيز مواجه خواهد شد.

دو نكته جديد مي‌توان از توضيحات اين بازيگر برداشت كرد. اول توجيهات بي‌موردي است كه برخي فيلمسازان براي كم‌كاري خود در حوزه سينماي ديني خلاق ارائه مي‌كنند و دوم نيز نحوه اكران اينگونه آثار است كه معمولاً از شكلي ناپسند برخوردار است.

«نيما شاهرخ‌شاهي» به عنوان آخرين بازيگري كه در قسمت دوم اين گزارش از نظرش سود برده شد درباره نوانديشي در سينماي ديني معتقد است كه اينگونه سينمايي در زمان حال از كليشه‌هاي رايج رها شده است.

وي گفت: سينماي ديني ايران از كليشه‌هاي رايج رها شده و ژانر ديني در سينماي ما توانسته جايگاه خود را به عنوان يك ژانر مستقل در هنر هفتم تثبيت كند، بنابراين شاهديم اين گونه آثار ديگر از كليشه‌هاي رايج رها شده و به سوي شكوفايي پيش مي‌رود. توضيح خود را مي‌توانم با نام بردن از فيلم «استشهادي براي خدا» تكميل كنم كه توانست به شكلي نو مفاهيم ارزشمند را به مخاطب منتقل كند.

وي دو عامل را در موفقيت اينگونه سينمايي در زمان حال دخيل مي‌داند.

به اعتقاد شاهرخ‌شاهي شاخصه اصلي در فيلم‌هاي ديني وجود عنصر جذابيت در آنهاست، زيرا اگر در فيلم‌هاي ديني قواعد حرفه‌اي رعايت نشود معمولاً آثار كسالت‌باري توليد خواهد شد كه خوشبختانه سينماي ديني ما از اين معضل بري است.

همچنين آثار ديني امروز تا حد ممكن از اندرزگويي پرهيز ‌مي‌كند، چون به اين نتيجه رسيده است كه در مقابل مخاطب فهيم امروز ديگر احتياجي به اين كار نيست. اگر يك فيلم بتواند تنها بر باور و اعتقادات مردم تكيه كند تمام نتايج لازم را نيز به دست خواهد آورد.

از مجموع اين گزارش چند نكته را مي‌توان به عنوان چكيده نام برد تا بتوان به واسطه رعايت آن به نوانديشي در سينماي ديني نزديك شد؛ «حمايت دولت از فيلم‌هاي ديني، الگوبرداري از سينماي دهه 60، اكران مناسب فيلم‌هاي ديني در سينماها و پرهيز از توجيهات غيرمنطقي در نبود فضاي مناسب براي ساخت توليدات ديني در سينما».

به عقيده نگارنده نيز سينماي ديني در زمان حال راهي را در پيش گرفته كه مي‌توان به وضوح نوانديشي را در آن مشاهده كرد، اما نكته مهم دوام اين حركت نوپاست و اين مسيري است كه در آن حمايت مادي و معنوي مسئولان از سينماگران يك اصل است.
جمعه 10 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 304]