واضح آرشیو وب فارسی:رسالت: در گفتگو با دكتر نهلا غروى نايينى مدير گروه مطالعات زنان دانشگاه تربيت مدرس مطرح شد:مشكل جامعه زنان ما فراموشى جايگاه اصلى آنهاست
آخرين پژوهشهايى كه در زمينه سيره حضرت زهرا(س) در دانشگاه تربيت مدرس انجام شده و به چاپ رسيده است داراى چه عناوينى است؟
در مجموعه چهار مقال آقاى دكتر آيينه وند اشارهاى به سيره حضرت زهرا(س) شده است. ديگر كتاب “محدثات شيعه” چاپ دانشگاه تربيت مدرس است كه در چاپ دوم قرار دارد. در اين كتاب مجموعهاى از زنان راوى از زنان پيغمبر اكرم(ص) تا امروز مورد مطالعه قرار گرفتهاند كه اولين آنها بانام حضرت زهرا(س)، بانام “امابيها” شروع مىشود.
به نظر شما بهترين كتاب تحقيقى كه در مورد زندگى حضرت زهرا(س) و فضايل ايشان به چاپ رسيده است چيست؟
هر نويسندهاى از يك ديدگاه موضوع را مورد بررسى قرار داده است. كتاب حضرت زهرا(س) آيتالله امينى نمونه خوبى است ولى دقيقترين مجموعه از نظر ارجاعات مطلبى است كه در مورد حضرت زهرا(س) در كتاب محدثات شيعه آمده است و تمام ارجاعات آن دقيق و از منابع دست اول شيعى و اهلسنت است و البته بيشتر هم از منابع اهلسنت جمعآورى شده است. روش اين بوده كه خيلى خلاصه باشد چون مجموع كلى مربوط به معرفى خانمهايى است كه روايت كردهاند لذا مطلب براى هماهنگى با ساير سرگذشتها خيلى خلاصه است. ديگر، دايرهالمعارف فاطمى است كه كاملترين مجموعه در مورد حضرت زهرا(س) است، الان زير چاپ است و پژوهشكده علوم اسلامى در حال تهيه آن است.
در مورد زندگى حضرت زهرا(س) معمولا چه كتابى را به دانشجويانتان معرفى مىكنيد؟
كتاب دايرهالمعارف فاطمى به دليل جديدتر بودن و نيز تيترها و فصلبندىها و موضوعبندىهايى كه برايش شده و عناوينى كه دارد، در واقع كاملترين است. ديگر كتاب آقاى دشتستانى است كه در مورد خانمها نوشته شده. ايشان هم مطالبى در مورد حضرت زهرا(س) دارند البته كتاب رياحين الشريعه مرحوم محلاتى هم از كتابهاى قديمى است كه حجم خوبى را به زندگى حضرت زهرا(س) اختصاص داده است ولى متاسفانه بعضى ارجاعات آن دقيق نيست.
پيرامون اهميت پرداختن به سيره حضرت زهرا(س) و تحقيق و پژوهش نو به نو در اين زمينه بفرماييد به عبارتى چرا جامعه همواره تشنه دريافت واقعيتهاى زندگى ايشان است؟
اهميت آن به دليل ارائه كاملترين الگوى يك انسان است. ويژگىهاى حضرت زهرا(س) نشان دهنده انسان كامل است. به گفته حضرت امام(ره) و رهبر عزيزمان، همه كمالات و ويژگىهاى يك انسان كامل در وجود حضرت زهرا(س) متبلور شده است.
مسلما نتيجه تمام پژوهشها و بحثها پيرامون حضرت زهرا(س) به همين جمله ختم مىشود كه ايشان الگوى يك انسان كامل بودند ولى بحث پيرامون شناخت ويژگىهاى شخصيت ايشان است و اهميت درك آن براى جامعه زنان چيست؟ ديگر اينكه، رسيدن به اين مطلب كه مىتوان به اين ويژگىها دست يافت چه اهميتى دارد؟
مسلما براى يك الگو فضايلى مترتب است. فضايل نشان دهنده ابعاد وجودى انسان است فضايل دامنه گستردهاى دارد. در جهان مادى بالاترين فضيلت علم است علم از فرد جدا شدنى نيست و مىبينيم در مورد حضرت زهرا(س) ايشان عالمترين زن در زمان خودشان و اعصار بودند نمونه آن سوالهايى است كه پيغمبر اكرم(ص) در مسجد از آقايان مىپرسيدند و بعضى وقتها مردها قادر نبودند كه جواب بدهند و اميرالمومنين(ع) به منزل مىآمدند و از حضرت زهرا(س) مىپرسيدند و بهترين جواب را ايشان مىدادند. اين نشان دهنده علم بالاى حضرت است. يكى از دلايل مهم آن، ارتباط حضرت زهرا(س) با قرآن و اتصال ايشان با قرآن است كه كاملترين علوم است و كلام خداست. وقتى حضرت زهرا(س) هنگام پس گرفتن فدك در برابر خليفه در مسجد شروع به استدلال مىكنند و شواهدى را از قرآن مىآورند حتى براى افرادى عادى مشهود مىشود كه ايشان تا چه حد به آيات قرآن اشراف دارند و در سر تا سر خطبه معروفشان هم آيات قرآن موج مىزند. از نظر ثروت مادى هم اگر در نظر بگيريم ميراثى كه پيغمبر اكرم(ص) گذاشتند فدك و مهريهاى كه خداوند در آسمانها براى حضرت زهرا(س) مقرر كرده كه همانا نهرهاى زمين، مهريه حضرت زهرا(س) است نشان مىدهد كه هيچ يك نمىتواند جز ايشان بر روى زمين اين همه ثروت داشته باشد لذا از نظر مادى هم مىبينيم كه فضيلت و جود دارد به علاوه اينكه اينها در برابر نور وجود ايشان هيچ است. وقتى در مورد حديث كسا مىخوانيم كه جبرئيل وقتى از خداوند مىپرسد كه زير كسا چه كسانى هستند؟ خداوند محور و مركزيت را حضرت زهرا(س) قرار مىدهد و مىفرمايد: “فاطمه است و پدر فاطمه. فاطمه است و همسر فاطمه و فرزندان فاطمه”.
در زيارت حضرت در روز يكشنبه مىخوانيم كه السلام عليك يا ممتحنت امتحنك الله. قبل ان يخلقك سلام بر تو كسى كه خداوند قبل از اينكه تو را خلق كند مورد امتحان قرار داده است.
ايشان همه امتحانات الهى را قبل از خلقتشان امتحان داده و سربلندترين فرد بودند و همه سختىها و مشكلات دوران حياتشان با صبر و تحمل پشت سر گذاشتند. بخصوص دوران پس از رحلت پدر بزرگوارشان.
كل فضايل حضرت زهرا(س) را ما از كلام پيغمبر داريم. حضرت رسول(ص) در كلام مختلفى فرمودند كه “فاطمه از همه بر من عزيزتر است”. “من دشمن هركسى هستم كه با فاطمه دشمن باشد و دوست كسى هستم كه با او دوست باشد”. “خداوند از غضب فاطمه غضب مىكند و راضى است به رضاى فاطمه”. اين والاترين جايگاه فاطمه زهرا(س) است كه حقتعالى از غضب و رضايت حضرت زهرا غضب كند و راضى باشد. اين نشان مىدهد كه تمام حركات و رفتار حضرت زهرا(س) مطابق آن چيزى است كه خداوند مىخواهد.
اگر جامعه زنان ما نسبت به ويژگىهاى حضرت زهرا(س) آگاهى پيدا كنند چه دستاوردهايى خواهد داشت پيش آن بفرماييد كه آيا به نظر شما شناخت كافى از شخصيت و ويژگىهاى حضرت زهرا(س) در بين جامعه زنان كشور ما وجود دارد؟
يك انسان منصف اگر از حقيقت آگاه بشود بايد از آن حقيقت پيروى كند.
خانمهاى ما وقتى با فضايل و مقام حضرت زهرا(س) آشنا بشوند و بدانند كه اين مقام به خاطر ويژگىهاى حضرت زهرا(س) كه پيغمبر اكرم(ص) و امام صادق(ع) در مورد آن صحبت مىكنند پس متوجه مىشوند كه بهترين نمونه و الگو را در مقابل خود دارند و بهترين كار اين است كه از ايشان پيروى كنند. مسلما “بنده” همواره رضايت پروردگارش را مىخواهد. وقتى پيغمبر اكرم(ص) مىفرمايند: “رضاى زهرا(س)، رضاى خداوند است”. خداوند به رضاى زهرا راضى مىشود پس براى هركسى سعادتى بالاتر از اين نخواهد بود كه خداوند از اعمال و كارهايش خشنود و راضى باشد ما مىدانيم زندگى اين دنيا محدود است. زندگى اصلى در دنياى بعد از اين دنيا خواهد بود. اين دنيا فقط مزرعهاى است براى جمعآورى توشه آخرت. اگر خداوند از ما راضى باشد هم در اين دنيا سعادتمند مىشويم و هم در آخرت ولى اگر خداوند راضى نباشد، نه در اين دنيا خيرخواهيم ديد و نه در قيامت.
آيات قرآن هم اين مطالب را مىگويد، رضايت خداوند در چيست؟ به آنچه كه پيغمبر(ص) فرمود توجه كنيم خداوند به رضاى او راضى مىشود به غضب او غضب مىكند پس بايد ديد حضرت زهرا(س) چه كارهايى كرده و چگونه رفتار كرده است. سيرهاش چطور بوده و ما هم از او الگو بردارى كنيم.
سطح آگاهى جامعه ما از حضرت زهرا(س) و سيره ايشان در چه حدى است؟
جامعه ما با حضرت زهرا(س) غريبه نيست چون الحمدالله اكثر مردم ما مسلمان و مسلمانزاده هستند بالاخره همه مسلمانان از بچگى نام حضرت زهرا(س) را در خانواده و مجالس شنيدهاند و مطالبى را در مورد ايشان خوانده و درك كردند البته درجه اين مطالب تفاوت مىكند. گويندگانى كه در مورد حضرت(س) صحبت مىكنند آيا فقط به ويژگىها و صفتهاى خاص بشرى پرداخته و يا به كمالات هم پرداختند؟ و در مورد كمالات و طهارت و پاكى حضرت زهرا(س) صحبت كردهاند؟
خوشبختانه رسانهها بويژه صدا و سيما تا حدى در ايام ولادت و وفات حضرت مطالب خوبى مطرح مىكنند ولى به هر حال نسل مرتبا اضافه مىشود لذا اين مطالب هرگز كهنه نمىشود و بايد تكرار بشود. مسئله تذكر براى همه انسانها ضرورى است. همان طور كه در قرآن كريم بر آن تاكيد شده است واقعا دوباره گفتن و متذكر شدن باعث مىشود كه آدم به ياد بياورد و توجه و دقت كند ببيند آنهايى كه راه حضرت زهرا(س) را پيمودند به كجا رسيدند و آنهايى كه در جهت مخالف حركت كردند عاقبتشان چه شده است. واقعا چگونه است كه نام مبارك حضرت زهرا(س) بعد از 15 قرن همچنان در تاريخ مىدرخشد و همه دلها به نام آن حضرت روشن مىشود و همه به دنبال شناخت ويژگىهاى ايشان هستند.
فطرت بشر، فطرت پاكى است و به دنبال حق و طهارتها مىگردد لذا به دنبال حضرت زهرا(س) مىرود فقط شيطان و ظواهر دنيوى است كه ممكن است ما را از اين راه دور كند و يا گمراه كند و الا مىتوانيم بگوييم جامعه از آشنا بودن با حضرت زهرا(س) دور نيست.
چگونه ممكن است كه سيره و ويژگىهاى حضرت زهرا(س) تبديل به الگوى رفتارى در جامعه بشود؟
به نظر من خانواده مهمترين نقش را دارد. مادر بيشترين اثر را چه از نظر روحى و چه از نظر رفتارى در فرزندش دارد. بالاترين الگو براى بچه، مادر است. مادر از همان دوران جنينى در سعادت فرزند خود موثر است و بعد هم كه كودك به دنيا مىآيد شيرى كه مادر به بچهاش مىدهد، در آغوش كشيدنها و كلام مادر همگى در بچه اثر دارد وقتى مىگوييم سيگار كشيدن بر جنين اثر مىگذارد پس آيا امكان ندارد كه معنويات بر روى جنين اثر بگذارد كه صد در صد هم اثر مىگذارد (ما در روايات هم اين قضيه را داريم) در دورانى كه بچه رشد مىكند، همه رفتارهاى مادر براى بچه الگو است. “مادر” اگر روش خود را روش حضرت زهرا(س) قرار بدهد، در كانون خانواده با همسر درست رفتار كند، به فرزندش محبت داشته باشد، عبادت خالق كند و مطابق با الگوى زنان و مردان عالم - حضرت زهرا(س- ) رفتار كند. صد در صد بر بچهاش اثر مىگذارد.
اگر مادران جامعه ما و دختران جوانى كه فردا مادران آينده هستند از حضرت زهرا(س) الگوبردارى كنند. مطمئنا جامعه به سمت سعادت پيش خواهد رفت.
يكى از مشكلاتى كه در مورد زنان كشورمان مطرح مىشود اين است كه هنوز زنان ما به جايگاه حقيقى خودشان مطابق با تفكر و انديشه اسلام كه حد كمالش حضرت زهرا(س) است نرسيدهاند وحتى شما موانع آن را چه مىدانيد؟
اين طور نيست كه در جامعه ايران هيچكس نرسيده باشد. در طول تاريخ اسلامى ايران يعنى در طى 14 قرن، خانمهاى بسيار موجه و مومن و عالمى داشتيم مثل مرحوم مجتهده امين. اينها بانوانى هستند كه حضرت زهرا(س) الگوى آنها بوده است.
ولى در تاريخ فراز و نشيبهايى بوده كه باعث شده گاهى تعداد بيشترى از اين بانوان باشند و در زمانهايى تعداد كمتر وجود داشته باشند. اين هم به شرايط جامعه وهم به شرايط خانواده و والدين بستگى دارد. تزكيه نفس، تربيت اسلامى و خانواده بسيار مهم است. متاسفانه خيلى وقتها ما حملات مدرن شدن و حملات گرايش به سمت غرب و ... را نيز تجربه كردهايم كه انحرافهايى ايجاد كرده است.
در حال حاضر شما مهمترين مشكل زنان جامعه ما را چه مىدانيد؟
فراموش كردن جايگاه اصلىشان.
راهكار مقابله با آن چه خواهد بود؟
تقويت تعاليم دينى در جامعه، رفتار درست والدين، اصلاح كردن رفتار پدر و مادرها طبق دستورات اسلام و قدم برداشن در جهت آموزههاى ديني. كمتر به ماديات فكر كردن و توجه بيشتر به معنويات و مسائل الهى وعمل كردن به احكام، صداقت و درستى و لقمه حلال خيلى مهم است.
از شما متشكرم.
جمعه 10 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: رسالت]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 324]