واضح آرشیو وب فارسی:دنياي اقتصاد: جهان - صربستان، انبار باروت اروپا
جهان - صربستان، انبار باروت اروپا
جواد رنجبر: در اوايل دهه 90 زماني كه هر روز و هر ساعت اخبار تاسفبار بالكان به تيتر اصلي رسانهها تبديل ميشد، اين سوال قابل پرسيدن بود كه چگونه اروپا به دو قسمت متفاوت تقسيم شده است؟ قسمتي با پيشرفتهاي شگفتانگيز و آرامشي بينظير و قسمتي ديگر در بدويت و نسلكشي.
پاسخ اين سوال هيچگاه داده نشد. البته معادله اروپا چنين ساده نماند و چند سالي بعد قسمت آرام اروپا نيز گرفتار تروريسم و معضل مهاجران و تا حدودي تبعيض نژادي شد و تا حد زيادي آرامش رويايي خود را از دست داد. اما وخامت اوضاع اروپا از شدت مسائل بالكان نكاست. اين منطقه هميشه در بحران و خطر، جزء مهمترين مناطق جهان است كه به سبب شدت و تداوم مسائل به مثال بارز تجزيهطلبي تبديل شده و عبارت «بالكانيزاسيون» ضربالمثل روندهاي واگرايي است.
دو عامل تنشهاي قومي و ديني كه عامل اصلي بحرانهاست و تضاد منافع قدرتهاي بزرگ، بالكان را به انبار باروت تاريخ اروپا تبديل كرده است كه هر از گاهي به علت بياحتياطي منفجر ميشود. بنابراين راهحل مطمئن بحرانزدايي در بالكان از بين بردن انبار باروت با روشهاي سياسي مبتني بر اروپاگرايي و حل و فصل بحرانهاي بينالمللي است كه البته توسط زمامداراني پيش گرفته ميشود كه با دموكراسي به قدرت رسيده باشند. در اين صورت و با پذيرش دو فرضيه فوق، راهحل مسائل بالكان دموكراسي در داخل و روشهاي سياسي و مدني در خارج است؛ راهحلي كه تقريبا براي تمام بحرانهاي ديگر در تمام مناطق جهان ميتوان تجويز كرد. از اين رو براي پيشبيني آينده مسائل بالكان بايد دو روند دموكراسي در داخل و اتكا به روشهاي سياسي و گرويدن به ائتلافهاي منطقهاي و بينالمللي (مشخصا اتحاديه اروپا) مورد توجه قرار گيرد. هر چه سرعت و عمق اين دو روند همسو بيشتر باشد، اميد به بحرانزدايي در بالكان بيشتر ميشود و هر چه از سرعت و عمق اين دو كاسته شود، ميتوان طولانيشدن زمان بحرانزدايي را پيشبيني كرد.
برخي از شاخصهاي دموكراسي و مدنيت بينالمللي در صربستان به عنوان يكي از مهمترين كشورهاي تنشزا در بالكان را براي سنجش نسبي سرعت و عمق تحولات ميتوان به اين شرح تعيين كرد:
شاخصهاي دموكراسي: آزاديهاي سياسي و رسانهاي، آزادي فعاليت احزاب، سلامت انتخابات و چگونگي تعامل نهادهاي انتخابي و غيرانتخابي به ويژه نيروهاي مسلح.
شاخصهاي مدنيت بينالمللي: رويكرد سياست خارجي به اتحاديه اروپا. اين شاخص كه قطعا تمام مسائل صربستان را پوشش نميدهد متناسب با تحولات روز صربستان تعيين شده است.
در زمينه دموكراسي پيشرفتهاي كوچكي در صربستان قابل مشاهده است. از زمان سرنگوني رژيم «ميلوشويچ» هر چند اين كشور هيچگاه داراي ثبات نبوده اما از نوعي دموكراسي چندحزبي برخوردار بوده است. احزاب صربستان به ندرت بيش از يك سال قدرت را در اختيار داشتهاند و تشكيل هشتمين مجلس از سال 2000 تاكنون مثال بارز اين بيثباتي است. در صربستان معمولا تركيب ائتلافها تعيينكننده سيماي دولتها بودهاند. اما تقريبا تمام احزاب نسبتا پرتعداد صربستان را ميتوان در دو گروه بزرگ متمايل به غرب و مليگرا تقسيم كرد. غربگرايان در حزب ليبرال دموكرات حضور دارند و به قولي ياران قابل اطمينان بوريس تاديچ به شمار ميروند. مهمترين مرزبندي غربگراها و مليگرا در مسئله كوزوو بروز مييابد. هيچ كدام از احزاب بزرگ بلگراد حاضر به پذيرش استقلال كوزوو نيستند اما با بهرهگيري از معيارهاي واقعگرايانه ميتوان گفت كه روش غربگراها عاقلانهتر است. آنها ضمن مخالفت با استقلال كوزوو و اعتراض به اعلام يكجانبه آن و همكاري تنگاتنگ با مسكو (همانند قرارداد نفتي با روسيه كه در آن گازپروم نقش اصلي را برعهده دارد) راه همكاري با اتحاديه اروپا را نيز نبستند. بوريس تاديچ در مبارزات انتخاباتي اظهار داشت: «بزرگترين هدف تاريخي ما عضويت صربستان در اتحاديه اروپاست. اين براي ما موضوعي پايهاي است و مسئله اصلي همه ما محسوب ميشود.» تاديچ و همكارانش بدون اتحاديه اروپا صربستان را در راه فنا ميپندارند. اما مليگراها كه در واقع روسگرايان هستند، با طرح شعارهاي كلي و مبهم به ديدهاي بسيار منفي به غرب مينگرند.
فرآيند الحاق صربستان به اتحاديه اروپا نيز آغاز شده است. صربستان و اتحاديه اروپا توافقنامه SAA را پيش از برگزاري انتخابات امضا كردند. اين عمل به منزله نخستين گام صربستان براي پيوستن به اتحاديه اروپا بود. صربستان وعده تسهيل مقررات دريافت ويزا را دريافت كرد و نايب رئيس كميسيون اروپا «ژاك بارو»، يك هفته قبل از انجام انتخابات اعلام كرد كه دوران انزواي صربستان به سررسيده است. ظاهرا در مباحث عضويت صربستان در اتحاديه صحبتي از كمك اين كشور به ماجراي يافتن مجرمان جنگي مطرح نشده است. اما فرآيند عضويت صربستان با چالشهاي بزرگي همچون مخالفت ايتاليا، آلمان، بريتانيا و فرانسه روبهرو است. اين مخالفتها ناشي از دودستگي در كشورهاي اروپايي در قضيه استقلال كوزوو بود. در حالي كه كشورهاي بزرگ اتحاديه موافق استقلال كوزوو بودند كشورهاي ديگر همچون قبرس(نگران به رسميت شناخته شدن تجزيهطلبي) و يونان (متحد صربستان و نگران اقليت آلبانيايي مقدونيه)، اسلواكي، اسپانيا(نگران جدايي طلبان باسك و كاتالونيا) و روماني (نگران اقليت مجاري) مخالفت جدي را با استقلال كوزوو اعلام كردند. تبعات اين دودستگي دامان صربستان را در قضيه مهمتر الحاق به اتحاديه اروپا خواهد گرفت. تحليل بدبينانه اين دادهها به اين نتيجه ميرسد كه مسئله عضويت صربستان در اتحاديه اروپا به بنبست رسيده است.
اما واقعيت آن است كه صربستان انتخابي جز گرويدن به اتحاديه اروپا يا همكاري صرف با روسها ندارد و طبيعي است كه غربگرايان صرب به دور از تمام شعارها به اتحاديه شفاف و قانونمند اروپا روي آوردند نه به روسيه غير قابل اعتماد كه توان كمتري از بروكسل دارد. نكته جالبتر آنكه صربستان در مقام همكار يا عضو اتحاديه اروپا از حمايتهاي ايالات متحده نيز برخوردار خواهد بود. چون آمريكا حضور اتحاديه را براي حل و فصل مسائل اين قاره كافي ميداند و نيازي به حضور روسيه در اين منطقه نميبيند. به همين دليل از هر نوع پيماني كه به كاهش يا قطع حضور روسيه در اروپا به ويژه در منطقه حساس بالكان بينجامد استقبال ميكند.
تاديچ با ادبيات خاصي عضويت در اتحاديه اروپا را به نفع شهروندان صرب در كوزوو نيز ميداند و قرارداد تجارت آزاد با اروپا را در اين زمينه ارزيابي مينمايد. اما مليگراها اين پيمان را قراردادي واقعي با اتحاديه اروپا نميدانند چون يكي از مفاد اين قرارداد نشان ميدهد كه صربستان يكي از بخشهاي خود را بايد واگذار كند تا بتواند به عضويت اتحاديه اروپا در آيد. انتخابات اخير صربستان كه بوريس تاديچ در آن به پيروزي رسيد نشان داد كه فرض پيشرفت صربستان - تنها بازمانده يوگسلاوي از اتحاديه اروپا - در دموكراسي و اروپاگرايي نسبتا فرض درستي است و ميتوان به آينده همكاريهاي اروپا- صربستان اميد بيشتري داشت. همانگونه كه رئيس كميسيون اروپا ابراز اميدواري كرد كه پيروزي تاديچ مسير عضويت صربستان در اتحاديه اروپا را هموارتر سازد و همانگونه كه صربها پس از اعلام نتايج انتخابات در خيابانهاي بلگراد فرياد شادي سر ميدادند و پرچم آبيرنگ اتحاديه اروپا را به احتزاز درآوردند.
سه شنبه 7 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: دنياي اقتصاد]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 625]