واضح آرشیو وب فارسی:مهر: طرح مجتبايي گشاينده دو پرسش فرهنگي ما است
از سوي انجمن حكمت و فلسفه ايران نشست بررسي كتاب "روابط فرهنگي مسلمانان و هندوان" تأليف دكتر فتحالله مجتبايي و بررسي كتاب "جوگ باسشت" تصحيح، تحقيق و ترجمه دكتر فتحالله مجتبايي با حضور مؤلف، دكتر داريوش شايگان و كامران فاني در محل موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران برگزار شد.
به گزارش خبرنگار مهر، از سوي انجمن حكمت و فلسفه ايران نشست بررسي كتاب "روابط فرهنگي مسلمانان و هندوان" تأليف دكتر فتحالله مجتبايي و بررسي كتاب "جوگ باسشت" تصحيح، تحقيق و ترجمه دكتر فتحالله مجتبايي با حضور مؤلف، دكتر داريوش شايگان و كامران فاني عصر ديروز پنجشنبه، دوم خردادماه در محل موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران برگزار شد.
در ابتداي اين نشست دكتر غلامرضا اعواني، به روابط ايران و هند اشاره كرد و اظهار داشت : ايران و هند ارتباط زباني بسياري با يكديگر داشتند و در گذشته تجانس زباني بين اين دو بسيار بوده است.
وي دو فرهنگ ايران و هند را دو فرهنگ بسيار نزديك به يكديگر ارزيابي كرد و گفت: ايران در انتقال فرهنگ هند به جهان خارج نقش بسيار اساسي داشته است. يكي از كساني كه درباره هند تحقيق كرده ابوريحان بيروني بوده است. دكتر مجتبايي و دكتر شايگان نيز از جمله كساني هستند كه در هندشناسي معاصر و انتقال هند به ايران بسيار تلاش كردند.
اولين سخنران اين نشست دكتر مجتبايي بود كه به معرفي كتاب "جوگ باسشت" ميرفندرسكي پرداخت و گفت : اين كتاب در حقيقت ترجمهاي از كتاب راماياي دوم معروف است اما طرح و داستانهاي آن براي بيان نوعي فلسفه وجودي به فلسفه شانكارا بسيار نزديك ميشود. به همين مناسبت در زمان اكبر شاه مسلمانان به اين اثر توجه خاصي داشتند و اين اثر در همين زمان ترجمه شد. همچنين اين كتاب به زبان فارسي هم ترجمه شده است.
دكتر مجتبايي در ادامه با اشاره به اين نكته كه ميرفندرسكي بر اين كتاب مقدمهاي در باب اساطير هندي نوشته گفت : در نتيجه اين نشان دهنده تسلط ميرفندرسكي و آشنايياش با عرفان و فلسفه هند است. اين كتاب از لحاظ عرفان تطبيقي قابل توجه است. براي اينكه نشان ميدهد عرفان اسلامي تا چه اندازه با عرفان هندسي نزديكي دارد.
وي با اشاره به اينكه از اين كتاب دو نسخه موجود است و من از آنها استفاده كردهام گفت: اين دو نسخه يكي در كتابخانه مجلس است و ديگري از سوي مرحوم افشار شيرازي در اختيار من قرار گرفته است كه صريحاً اسم ميرفندرسكي در آنها آمده است.
وي درباره كتاب مجموعه مقالات روابط فرهنگي مسلمانان و هندوان نيز گفت: اين كتاب در اصل سه سخنراني بوده كه در بنياد آموزشي و فرهنگي ذاكر حسين در دهلي نو، هندوستان ارائه شده و سپس باعنوان جنبههايي از روابط فرهنگي هندو ـ اسلامي به زبان انگليسي به چاپ رسيده است.
دكتر مجتبايي سپس به عنوان فصلهاي اين كتاب اشاره كرد كه عبارتند از: بيروني و هند: كوشش نخستين براي فهم؛ مكتوبات پارسي هندي: قلمرو و پيوندشان؛ عرفان هندو ـ اسلامي: زمينهاي مشترك براي فهم؛ برخي جنبههاي روابط فرهنگي هندو ـ اسلامي و تلفيق انديشههاي ديني هندو ـ اسلامي.
دكتر داريوش شايگان سخنران بعدي اين نشست بود كه در آغاز سخنانش به رابطه ابوريحان و غزنويان اشاره كرد و گفت: محمود غزنوي به شكل فاتحانهاي وارد هند ميشود و طبيعتاً وي نقش منزجركننده براي هندوان داشته است. از سوي ديگر ابوريحان ميخواهد با فرهنگ اين سرزمين آشنا شود و اين كار براي او بسيار دشوار است ولي سعي ميكند زبان آنها را ياد گيرد.
وي افزود: ابوريحان مرد بسيار مدرني است . او از يكسو فرهنگ يونانيان را به هنديان معرفي ميكند و از سوي ديگر فرهنگ هندي را به ايران معرفي ميكند.
دكتر شايگان در ادامه سخنانش به هندشناسي ابوريحان اشاره ميكند و ميگويد: ابوريحان نميتواند با بوديزم ارتباط برقرار كند چرا كه در آن زمان آيين بودا در هند چندان حضوري ندارد و در آن زمان قيامي علمي عليه بوديزم ميشود و از طريق استدلال اين آيين از هند خارج ميشود.
وي سپس به شش مكتب فلسفي هندي اشاره كرد و گفت : ابوريحان دسترسي به اوپانيشادها پيدا نميكند و اين بسيار عجيب است.
دكتر شايگان به داراشكوه نيز اشاره كرد و گفت : داراشكوه و ابوريحان كاملاً دو موجود جدا از هم هستند يكي عارف و ديگري فردي علمي است. در نوشته دكتر مجتبايي آمده است كه فضاي آن زمان تا چه اندازه عرفاني و مختلط بوده است.
دكتر شايگان به نوع تحقيق درباره وضعيت هند اشاره كرد و گفت: براي مقايسه با مفاهيمي كه ارتباط جوهري با هم ندارند بايد تناسبات رياضي برقرار كنيد و بگوييد مثلا آ به ب همان نسبتي را دارد كه ج با د دارد. اگر اين شيوه را به كار ببريد آن موقع درمييابيد كه عوالم اربعه همان رابطه را دارد كه چهار آگاهي نسبت به برهمن دارد. منتهي اينها دليل نمي شود اين شبيه ديگري شود.
وي در پايان اظهار داشت: من ازكتاب "روابط فرهنگي مسلمانان و هندوان" بسيار لذت بردم و توصيه ميكنم شما هم اين كتاب را مطالعه كنيد.
كامران فاني نيز در اين نشست به ايراد سخن پرداخت و در ابتداي سخنانش به ويژگي مجتبايي اشاره كرد و گفت : كار تحقيق داراي دو جنبه است. يكي اين است كه به تشريح و توضيح ميپردازيد و نكته تازهاي طرح نميكنيد و ديگر آنكه محقق و پژوهنده گامي به سوي جلو ميرود و علم را به پويايي ميرساند. اين شيوه در علوم رياضي و دقيقه مشخص است اما در علوم انساني اين شيوه چندان مشخص نيست. در صورتي كه علوم انساني زماني پيشرفت ميكنند كه مسئلهاي كه ارائه ميشود حل نيز بگردد. البته كمتر محققي را ميبينيد كه به اين شاخص دست پيدا كرده باشد.
فاني با اشاره به نوع فعاليت علمي مجتبايي كه دو مسئله درباب نسبت ايران و هند و ايران و يونان را حل كرده گفت: نخستين كتابي كه مجتبايي تأليف كرد "شهر زيباي افلاطون و شاهي آرماني در ايران باستان" نام دارد. بحث بر اين است كه ايران چه تأثيري بر افلاطون داشته است. تأثير زرتشت را هميشه گفتهاند اما دكتر مجتبايي در اين كتاب به شكل قطعي اشاره كردند كه افلاطون تحت تأثير نظريه سياسي در ايران باستان بوده است.
وي به دومين مسئله اشاره كرد و گفت: مسئله نحو زبان عربي دومين موردي است كه مجتبايي بهجد به آن پرداخت ونشان داد كه نحو عربي يكسره تحت تأثير نحو سانسكريت بوده است.
فاني درباره كتابهاي جديد مجتبايي گفت: مقاله مجتبايي درباره ابوريحان را اگر با ديد امروزي نگاه كنيم قطعاً با مسائل جديدي روبرو ميشويم. اما پيام بيروني براي ما امروزيان چيست؟ بيروني ميگويد چگونه ميشود يك قوم و فرهنگ ديگري را شناخت. كتاب بيروني نشان ميدهد يك محقق با چه مشكلاتي روبرو است.
وي درباره هدف بيروني كه به هند رفت گفت: اولين چيزي كه بيروني متوجه شد اين است كه تفكر با زبان رابطه دارد و شما براي اينكه تفكر جايي را بشناسيد بايد زبان آن را فرا بگيريد. همچنين بيروني معتقد است براي شناخت يك فرهنگ بايد نسبت به آن فرهنگ پيشداوري نداشته باشيد و آن را بهنحوي بشناسيد كه با آن همدلي داشته باشيد. البته روح انتقادي را نبايد از دست بدهيد. سومين نكتهاي كه بيروني به آن اشاره ميكند اين است كه شما براي شناخت بخشي از يك فرهنگ ميبايست كل آن فرهنگ را بشناسيد. بيروني درابتدا رفته بود كه رياضيات و نجوم را فرا بگيرد اما بعداً متوجه شد كه رياضيات و نجوم همراه با جنبههاي ديگر فرهنگ هند همراه است و ميبايست آنها را هم شناخت.
جمعه 3 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 387]