واضح آرشیو وب فارسی:فارس: شهر عدل موعود
تجليگاه تمام خرد و كمال هنر انساني بخش نخست علي اصغرپورعزت اشاره : شوق انتظار جان مايه حركت براي گذر از وضع موجود به سوي وضع مطلوب است ; حركتي كه بايد با شناسايي مقصد آغاز گردد و بدان سو متمايل شود; و در اين حال آحاد جامعه يا سالك راه نجاتند و يا غوطه ور در سيد قهقرايي جاهليت مدرن . شعور منتظران دستمايه ادراك حقيقت شهر عدل در امتداد نگاه آنان است ; منتظراني كه مكلف به احياي شهر صالحان بوده مسئول حفظ و حراست از آنند; شهري كه به آرزوها و تمايلات كمال جويانه و حق طلبانه انساني مي بخشد و تصويرگران آن بسيج آگاهانه گروه هاي متنوع و متكثر مردم براي تحقق جامعه موعود است ; شهري كه مختصات آن مقيد به اصول خردنامه و هنر است ; شهري كه روابط اجتماعي مردم آن نمايانگر تمام خردمندي و كمال زيبايي است . و در واقع سرشت تصوير بصيرت بخش از آينده موعود و راهبرد فوق فعال انتظار هزاره اي جامعه انساني همين عقلانيت و زيبايي است . واژه ها و اصطلاحات رهنما : .1 مسير حركت .2 مبدا و مقصد .3 شعور و ظهور .4 شهر صالحان .5 شهر خرد و زيبايي 60 تصويرپردازي بصيرت بخش .7 انتظار هزاره اي مقدمه هر آن كه عزم حركت مي كند طرحي از مسير و مقصد در انديشه دارد. انتظار نيز طليعه حركتي براي گذر از وضع موجود به سوي وضع مطلوب است ; حركتي كه بايد با شناسايي مقصد آغاز گردد; مقصدي كه اگر شناخته نشود مرگ آدمي چون مرگ جاهلي است در عميق ترين لايه هاي جهل ناآگاهي جمود و سكون ... اللهم عرفني حجتك فانك ان لم تعرفني حجتك ضللت عن ديني . اللهم لاتمتني ميته جاهليه و لا تزغ قلبي بعد اذ هديتني (1 ) من مات و ليس له امام فميتته ميته جاهليه (2 ) بديهي است كه چنين عقوبت سنگيني در برابر كوتاهي و تقصيري بزرگ تعيين مي شود. پس منظور از شناخت امام شناخت او برحسب ويژگي هاي ظاهري و نسب او نيست . مخاطب دعا حكيمي است كه به عبث حكم نمي كند و خود اساس عدل و ميزان است ; پس اگر مرگ ناآشنا با امام زمان (عج ) مرگ جاهلي است مراد از شناخت امام و آشنايي با او چيزي فراتر از شناخت ظاهري است . چه بسا گمراهاني كه او و اجدادش را به درستي تا مي شناختند ولي با راه شيوه حكومت و مقصد او ناآشنا بودند و به كام مرگ جاهلي فروافتادند . u ابراهيم بنابراين مقصود از اين شناخت شناختي شوق انگيز براي شروع حركت است ; حركت به سوي تحقق خواسته هاي او و امت او در احياي « شهر عدل » ; شهري كه در آن اهداف امام و امت و منتظر و منتظر به هم مي آميزند; شهري كه در امتداد صراط مستقيم و طريق الوسطي به دست صالحان تحقق مي يابد و به همان ها به ارث مي رسد(3 ) سخن از راهي طولاني است كه هر لحظه سكوت و غفلت از سير در آن ممكن است انحرافي جبران ناپذير در پي داشته باشد اما مختصات اين راه و مقصد آن (شهر عدل موعود) كدام است و چگونه مسير كاروانيان در آن استمرار مي يابد و احيا مي گردد بنابر دلالت هاي قرآني و روايي احياي اين شهر حاصل تلاش و كوشش نسلي از بني آدم است كه با مجاهدت خود به شايستگي زندگي در شهر عدل صالحان دست مي يابند; (و لقد كتبنا في الزبور من بعد الذكر ان الارض يرثها عبادي الصالحون ) (ان في هذا لبلاغا لقوم عبدين ) . (انبيا 105 و 102 ) 1 ـ و در زبور پس از تورات نوشتيم كه مسلما زمين را عباد صالح به ارث خواهند برد و به يقين در اين سخن پيام رسايي است براي قومي كه بنده خداوندند. ( .... وعدالله الذين امنوا منكم و عملوالصالحات ليستخلفنهم في الارض كما).... (نور 88 ) 2 ـ خداوند به كساني از شما كه ايمان آورند و اعمال صالح انجام دهند وعده داده است كه قطعا آنان را در زمين به خلافت خواهد رساند ... (4 ) در واژه هاي « صالحون » و « صالحين » حدي از صلاحيت مورد نظر است كه حضرت ابراهيم عليه السلام پس از آن همه مجاهدت و مقاومت در راه خدا در آخرت به آنان ملحق مي شود(5 ) آيه 105 از سوره انبيا بشارت مي دهد كه به زودي زمين از شرك و گناه پاكيزه مي گردد و جامعه اي صالح و موحد در آن زندگي خواهند كرد (6 ) آيه 55 سوره نور نيز به اهل ايمان و عمل صالح مژده مي دهد كه به زودي جامعه صالحي مخصوص آنان ايجاد مي شود و زمين در اختيار آنان قرار مي گيرد. دين آن ها متمكن گشته امنيت برقرار مي شود; امنيتي كه در سايه آن از شر كفار و منافقان در امان باشند و آزادانه خدا را عبادت كنند(7 ) و نعمتي كه خداوند ارزاني مي دارد پايدار است مگر اين كه مردم وضع خويش را به دست خويش دگرگون سازند : (ان الله لايغير ما بقوم حتي يغيروا ما بانفسهم ) (رعد11 ) و خدا نعمتي را كه نزد گروهي است تغيير نمي دهد تا هنگامي كه آنان آن چه را در ضمير دارند تغيير دهند(8 ) اگر دليل بقاي يك نعمت شايستگي و صلاحيت است مي توان استفاده كرد كه با بازگشت به مراتبي از شايستگي و صلاحيت نعمت هاي از دست رفته باز مي گردد و شرايط زندگي اقوام بهبود مي يابد. مسير كسب شايستگي به سوي مقصدي آرماني و والا است ; مقصدي كه آشنايي با مختصات آن بر شوق منتظران مي افزايد و استقامت آنان را فزوني مي بخشد. بنابراين تصويرپردازي آينده موعود راهبردي است براي افزايش اشتياق منتظران به حيات در « شهر عدل » شعور و ظهور; دورنماي شهر عدل در امتداد نگاه منتظران گويا سير تاريخ حكايت مكرر تنهايي غم انگيز معصوم در راه وصال به شهر عدل است ; تنهايي وصف ناپذيري كه حيات دنيوي را با خار در چشم و استخوان در حلقوم و همزيستي با جاهلاني كه ظاهري از آدمي دارند در شمار دشوارترين شكنجه ها قرار مي دهد . (9 ) قابل تامل است كه تحقق « شهر عدل » وعده خداوند حكيم است ; حكيمي فارغ از قيود زمان و مكان كه عزم او بر تحقق چيزي همان وقوع آن است (واذا قضي امرا فانما يقول له كن فيكون ) . (10 ) حكيمي كه كار عبث نمي كند و نعمتش را فقط براي شايستگان پايدار مي سازد و حضور و حيات وي در شهر عدل را براي صالحان مخصوص ساخته است . (11 ) گويا شعور و بلوغ پيروان حلقه مفقوده معادله اي است كه پاسخ آن كليد افتتاح شهر عدالت است ; زيرا همواره مردم زمامداراني چون خود خواهند داشت . (12 ) با دقت در سيره معصومان عليهم السلام و با اعتقاد به وحدت رويه آنان در برخورد با انواع پديده ها(13 ) امكان تشخيص حق از باطل فراهم مي آيد. سيره اماماني كه همگي مفسر توضيح دهنده و متجلي كننده حقايق دين پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله بودند و در همه حال عين گفتار كردار و سيرت پيامبر را نمايان مي ساختند . (14 ) پس هرگاه شعور و بلوغ اجتماعي به ميزاني رسيد كه جامعه از شايستگي پيروي از معصومان برخوردار گردد آن ها به حكومت قيام نمودند و هرگاه جامعه به سوي ديگران شتافت طريق ديگري براي هدايت تدريجي مردمان برگزيدند . (15 ) امام در اوج كمال علمي و معنوي به امامت مي رسد و طبق حكم خالق اطاعت از امر او بر ديگران وجوب مي يابد; به طوري كه نه در حكم خدا تغييري ايجاد مي شود و نه در مشي امام . پس استدلال مي شود كه آن چه تحقق شهر كمال يافتگان صالحان و عدالت پيشگان را به تاخير مي اندازد ضعف در توان و تمايل (16 )! پيروان است . براساس اين استدلال بلوغ و شعور پيروان لازمه تحقق ظهور و قيام براي تحقق شهر عدل است ; بلوغ و شعور لازم براي ادراك حقيقت عدالت و تمايل به قيام و پايمردي براي احياي آن ! سيره معصوم عليهم السلام همواره بر حمايت از عامه مردم تاكيد داشته آنان را ستون دين ناميده و نقش آنان را در تحقق عيني حاكميت مورد توجه قرار داده است (ر . ك : جدول (1 ) جاي جدول يك عنوان جدول : جدول .1 گزيده سخنان امام علي « عليه السلام » درباره اهميت توجه به مردم و نقش آن ها در استقرار حكومت عدل و نفي استبداد . تاكنون هرگز شنيده نشده و در هر گزارش معتبري مشاهده نشده است كه روش معصومان عليهم السلام حتي براي نجات مردم به استبداد گرايش يابد . (17 ) براساس نظريه هاي رهبري مي توان چهار حالت كلي را در نظر گرفت كه در آن ها سبك مطلوب رهبري برحسب ميزان بلوغ و شعور پيروان تعيين مي شود در حالتي كه توانايي افراد براي فعاليت كم باشد و تمايل آن ها به انجام كار نيز اندك باشد كم ترين ميزان بلوغ و آمادگي در ميان پيروان مشاهده مي شود; در چنين وضعيتي استفاده از سبك هاي رهبري « دستوري و شبه استبدادي » توصيه مي شود. هنگامي كه توانايي افراد كم باشد ولي علاقه آن ها به انجام فعاليت زياد باشد سطح بلوغ پيروان متوسط يا نسبتا پايين برآورد مي شود و استفاده از سبك رهبري « استدلالي ـ تشويقي » توصيه مي گردد. در صورتي كه افراد از توانايي مطلوبي برخوردار باشند ولي علاقه اي به انجام كار نداشته باشند توصيه مي شود كه از سبك رهبري « مشاركتي » استفاده گردد. اما اگر وضعيت به گونه اي باشد كه افراد هم از توانايي مطلوب و هم از تمايل زياد به انجام كار برخوردار باشند رهبر مي تواند با استفاده از سبك « تفويضي » انجام كار را برعهده پيروان گذارده مسئوليت آن را نيز به ايشان تفويض نمايد. بنابراين چهار حالت كلي شكل مي گيرد (نمودار 1 ) جاي جدول جدول 1 : انواع سبك هاي رهبري متناسب با ميزان بلوغ پيروان (18 ) بدين ترتيب هنگامي از سبك دستوري استفاده مي شود كه كم ترين حد بلوغ در ميان كاركنان مشاهده شود; ولي با افزايش بلوغ كاركنان به تدريج از سبك هاي استدلالي مشاركتي و تفويضي نيز بايد استفاده كرد; اما به نظر مي رسد در حالتي كه سطح بلوغ مردمان پايين است هر حركتي براي تشكيل حكومت عدل با شكست مواجه مي شود و هرگونه تلاش براي نيل به اين مقصود همانند كشت در زمين ديگران است . (19 ) بنابراين هرچه ميزان بلوغ و شعور افراد جامعه افزايش يابد برامكان كاميابي در تحقق شهر عدل افزوده مي شود (نمودار 2 ) پانوشت ها : 1 ـ مفاتيح ص 1082 2 ـ پيام امام زمان ص 67 (به نقل از حركت العقول ـ2 ) 3 ـ ر . ك : قرآن كريم سوره انبيا آيه 105 و نهج البلاغه خطبه شانزدهم 4 ـ ر . ك : بررسي شخصيت اهل بيت در قرآن صص 213 و 214 5 ـ ر . ك : الميزان ج 1 صص 421 ـ 425 6 ـ همان ج 14 ص 492 7 ـ همان ج 15 صص 212 و 214 8 ـ همان ج 11 ص 468 9 ـ ر . ك : نهج البلاغه ترجمه امامي و آشتياني خطبه 3 ص 75 10 ـ بقره : 117 11 ـ ر . ك . سوره رعد 11 12 ـ ر . ك : حكمت اصول سياسي اسلام ص 405 13 ـ در زيارت جامعه كبيره آمده است « اشهد ان ... و ان ارواحكم و نوركم و طينتكم واحده ; يعني شهادت مي دهم كه ... و اين كه ارواح و نور و طينت شما (اهل بيت ) تجلي حقيقتي واحد است (مفاتيح ص 1004 14 ـ ر . ك : مرتضي مطهري مجموعه آثار (ج 18 ) صص 37 ـ38 15 ـ ر . ك : نهج البلاغه ترجمه امامي و آشتياني ج 1 خطبه 74 ص 183 و خطبه 3 صص 75 ـ 77 ) 16 ـ بلوغ و آمادگي افراد براي انجام هر كار را مي توان حاصل توانايي پيروان و تمايل آنها به انجام آن فرض كرد (ر . ك : علي رضاييان مديريت رفتار سازماني ص 414 ـ413 ) 17 ـ البته واضح است كه بايد ميان قاطعيت براي نيل به اهداف اجتماعي و استبداد تفاوت قائل شد 18 ـ براساس مديريت رفتار سازماني 403 ـ400 19 ـ ر . ك : نهج البلاغه ترجمه آيتي خطبه 5 ص 53
پنجشنبه 2 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 255]