محبوبترینها
آشنایی با سایت قو ایران بهترین سایت آگهی و تبلیغات در کشور
بهترین شرکت‌های مهندسی در آلمان
صفر تا صد حق بیمه 1403! فرمول محاسبه حق بیمه
نقش هدایای سازمانی در افزایش انگیزه و تعهد کارکنان
کلینیک پروتز و ساخت اندام مصنوعی دکتر اجرائی
چگونه می‌توانیم با ترانسفر وایز پول جابجا کنیم؟
بهترین مدل‌های [صندلی گیمینگ] براساس نقد و بررسی کاربران
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1804095085
ژئوپلتيک نفت در منطقه خزر و نقش آمريکا: بازدارندگي جديد (1)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
ژئوپلتيک نفت در منطقه خزر و نقش آمريکا: بازدارندگي جديد (1) نويسنده:عنايت الله يزداني* در چهارچوب مؤلفه هاي ژئوپلتيک مهمترين هدف واشنگتن بازداشتن قدرتهاي منطقه اي يعني چين، روسيه و ايران و بخصوص دو قدرت اخير از تبديل شدن به بازيگر مؤثر در منطقه بطور عام و فعاليت در زمينه استحصال و انتقال نفت و گاز بطور خاص بوده است. واشنگتن از يک سوي کوشيده تا انحصارگرايي روسيه در انتقال نفت منطقه را محدود کند و از سوي ديگر سياست آمريکا بر اين بوده است تا هرگونه مجال و فرصت مشارکت فعال در انتقال نفت و گاز منطقه را از تهران بگيرد. در اين راستا سعي آمريکا بر اين بوده تا با شعار«نه شمال نه جنوب، غرب يا شرق» و يا استراتژي «خطوط لوله چندگانه» با انتقال نفت و گاز منطقه از طريق روسيه و یا ايران مقابله کند. اين در حالي است که روسيه قديمي ترين و سهل الوصول ترين و ايران نيز بنابر اذعان خود غربي ها يکي از امن ترين، کوتاه ترين و ارزان ترين طرق ممکن براي اين انتقال مي باشند. مقدمه منطقه خزر که در اين مقاله شامل بخش هايي از آسياي مرکزي و قفقاز مي باشد، به لحاظ ژئوپلتيک و ژئواکونوميک از اهميت ويژه اي در طول تاريخ بخصوص در دو قرن اخير برخوردار بوده است. با فروپاشي اتحاد جماهير شوروي درسال 1991 جمهوري آسياي مرکزي(ازبکستان، تاجيکستان، ترکمنستان، قرقيزستان و قزاقستان)و قفقاز(آذربايجان، ارمنستان و گرجستان) در دو سوي خزر استقلال خود را به دست آوردند. به دليل موقعيت ژئواستراتژيک هردو منطقه از يک سوي و وجود ذخائر سوخت هاي هيدروکربني حوزه خزر که برخي کشورهاي آسياي مرکزي ترکمنستان و قزاقستان -و قفقاز(آذربايجان -در سواحل دارند از سوي ديگر؛ اين حوزه مورد توجه قدرت هاي منطقه اي و بين المللي قرار گرفته است.درميان اين قدرت ها ايالات متحده آمريکا به دليل نوع رويکردي که نسبت به منطقه در پيش گرفته است بيش از بقيه مورد توجه تحليل گران بوده است. در حقيقت پايان حاکميت روسيه بر کشورهاي منطقه و استقلال آنها جبهه جديدي را پيش روي سياست خارجي آمريکا باز نمود. وجود مؤلفه هاي ژئوپلتيک و ژئواکونوميک منطقه سياستگذاران واشنگتن را تشويق به حضور در منطقه نموده است. دولت آمريکا تلاش نموده تا از پتانسيل ها و توانمندي هاي منطقه و به خصوص از ذخائر هيدروکربني خزر بهره برداري هاي لازم ژئوپلتيک و ژئواکونوميک را بنمايد. اما در اين خصوص سوال اساسي اين است که کدام يک از اين دو مؤلفه بيشتر مورد توجه سياستگذاران آمريکا بوده است؟ اين مقاله برآن است تا ضمن تجزيه و تحليل مسائل مربوط به منابع انرژي حوزه خزر و نقش آمريکا در آن به اين سوال پاسخ دهد. مفروض اين مقاله آن است که بهره برداري هاي ژئوپلتيک از مسائل هيدروکربني درياي خزر انگيزه اصلي حضور آمريکا در اين حوزه مي باشد هر چند دولتمردان آمريکائي منافع اقتصادي را از نظر دور نداشته اند. استراتژي آمريکا آمريکائي ها همواره به دنبال اين بوده اند که منابع نفت را براي خود و ديگر مصرف کنندگان عمده نفت متنوع سازند و ميزان وابستگي خود به نفت خاورميانه را کاهش دهند. اين ايده واشنگتن را واداشت تا از نيمه 1990 به طور فعالتر در منطقه خزر حضور يابد. ظاهراً حضور گسترده به منظور به دست آوردن يک جايگزيني در قبال خليج فارس بوده، ضمن اينکه منافع شرکتهاي نفتي نيز مدنظر بوده است. با نگاه دقيق تر به چنين ايده اي اين سوال مطرح مي شود که آيا واقعاً درياي خزر اين پتانسيل را دارد که جانشين خليج فارس گردد؟ اين سوالي است که در بخش هاي ديگر اين مقاله مورد بررسي قرار خواهد گرفت. آنچه که مسلم است، همانطور که آژانس بين المللي انرژي(1) اعلام کرده درخواست جهان براي نفت از 70 ميليون بشکه در روز در سال1995 به حدود 92 تا 97 ميليون بشکه در روز در سال 2010 افزايش خواهد يافت. بنابراين ازدياد درخواست براي نفت از يک سو و افزايش قيمت نفت از سوي ديگر مصرف کنندگان عمده نفت از جمله ايالات متحده آمريکا را واداشته تا براي يافتن جايگزين جديد بطور جدي تلاش کنند. در همين راستا از نيمه 1990 منطقه خزر در کانون توجه دولتمردان آمريکا قرار گرفت. يک گزارش از کميسيون منافع ملي آمريکا در ژوئيه 2000 اعلام داشت که براي آينده جهان، نفت مهمترين کالاي مورد نياز باقي خواهد ماند. اين گزارش اضافه کرد که در خصوص ايجاد منابع جديد ذخائر نفتي در ساير مناطق به جاي خليج فارس بايد توجه بيشتري شود. گزارش مذکور همچنين اعلام داشت که مهمترين منابع جديد نفتي براي مصرف جهاني نفت، ذخائر سوختي منطقه خزر مي باشد که به نظر مي رسد داراي ذخائر عظيمي است که پس از درياي شمال کشف شده است. علاوه بر آن متخصصين نفتي آمريکا منطقه خزر را بزرگترين پتانسيل نفتي خارج از خاورميانه ارزيابي کرده اند.بدينوسيله آمريکا بزرگترين مصرف کننده نفت در دنيا(نگاه کنيد به جدول 1) با شناسايي منافع خود در حوزه خزر سعي کرد تا نفت منطقه در بازارهاي جهاني عرضه گردد.(2) در سال 1997 سام برونيک(3)، عضو کميته روابط خارجي سناي آمريکا، درياي خزر را يک فرصت جديد براي واشنگتن ارزيابي کرد و ابرازداشت که آمريکا منافع عمده اي در کشورهاي آسياي مرکزي و قفقاز که اين دريا را محاصره کرده اند، دارد. او اعلام کرد که منطقه از نظر سياسي، اقتصادي و اجتماعي داراي اهميت حياتي براي ايالات متحده آمريکا مي باشد. براين اساس دولت واشنگتن حوزه خزر را منطقه «منافع حياتي»(4) آمريکا قلمداد کرد. ديک چني که بعدها معاون رئيس جمهور بوش شد در سال 1998 گفت «من نمي توانم به زماني فکر کنم منطقه اي که از نظر استراتژيک مهمتر از خزر باشد بطور ناگهاني در حوزه سياست خارجي ما ظهور کرده باشد. جدول 1: مصرف کنندگان عمده نفت در جهان (میلیون بشکه در روز)، 2004 (5) کشور میزان مصرف آمریکا 7/20 چین 5/6 ژاپن 4/5 آلمان 6/2 روسیه 6/2 هند 3/2 کانادا 3/2 برزیل 2/2 کره جنوبی 1/ 2 فرانسه 2 مکزیک 2 سياست بازدارندگي آمريکا: مخالفت با حضور قدرت هاي منطقه در حوزه خزر گزارش مذکور از کميسيون منافع ملي آمريکا اعلام داشت اهميت استراتژيک خزر که شامل ايران، روسيه و تعدادي از دولت هاي تازه استقلال يافته مي شود و همچنين خطرات ناشي از افراط گرائي هاي اسلامي مي طلبد که سياست گذاران آمريکائي توجه بيشتري به اين منطقه بنمايند. چنين برداشتي دولت واشنگتن را واداشت تا بطور جدي تر در خصوص حوزه نفت خيز وارد عمل شود. خواست فوري واشنگتن اين بود که مطمئن گردد هيچ دولت يا اتفاقي از دول توانايي ممانعت از حضور مستمر و گسترده آمريکا در منطقه را پيدا نکند و يا مانع از نقش فعال آن در استخراج و انتقال نفت حوزه خزر نگردد. به منظور توسعه نقش آمريکا در منطقه خزر کنگره اين کشور در مارس 1999 استراتژي راه ابريشم(6) را تصويب کرد. هدف عمده از چنين استراتژي اين بود که مانع از اين شود که جمهوري هاي منطقه تحت کنترل و نفوذ قدرت هاي ديگر قرار گيرند. براي اين منظور اين استراتژي اعلام داشت که سياست آمريکا در منطقه بايد شامل موارد زير گردد: 1-تقويت استقلال و حاکميت کشور هاي منطقه و ايجاد دولت هاي دموکراتيک و رعايت حقوق بشر؛ 2-ايجاد تسامح و جمع گرايي در منطقه و جلوگيري از حرکت هاي تبعيض نژادي؛ 3-کمک به حل درگيري هاي منطقه؛ 4-توسعه روابط دوستانه و همکاري هاي اقتصادي؛ 5-کمک به کشورها براي راهيابي به اقتصاد بازار؛ 6-کمک به جمهوري ها براي توسعه امکانات جاده اي و حمل ونقل، آموزش و پرورش، فن آوري و تجارت محور -شرق-غرب به منظور توسعه روابط کشورهاي منطقه و کشورهاي دموکراتيک و باثبات اروپائي -آتلانتيک؛ 7-حمايت از منافع اقتصادي شرکت هاي آمريکائي در منطقه. هدف اين بود که آمريکا به جمهوري هاي منطقه کمک کند تا تحت نفوذ قدرت هاي منطقه قرار نگيرند. چنين هدفي در حقيقت جزئي از منافع جهاني هژمونيک آمريکا به شمار مي آمد. در اين استراتژي موضع گيري اصلي عليه دو دولت روسيه و ايران بود. روسيه که به دلايل تاريخي و سياسي تنها آلترناتيو موجود براي انتقال نفت حوزه خزر به حساب مي آمد و هرگز نمي توانست چنين فرصتي را از دست بدهد. در حاليکه تلاش واشنگتن اين بود که به انحصارگرايي(7) روسيه در نفت خزر پايان بخشد. همچنين ايران به لحاظ موقعيت جغرافيايي و برخورداري از توانائي هاي لازم در صنعت نفت مي توانست يک راه مناسب، کوتاه و ارزان براي انتقال نفت خزر به بازارهاي جهاني باشد. اما به دليل اختلافات ديرينه سياسي از زمان وقوع انقلاب اسلامي ايران در سال 1357، واشنگتن سعي کرد ايران را از اين حوزه دور نگه دارد. ريچارد مورنينگ استار(8) مشاور مخصوص کلينتون و وزير امور خارجه- خانم آلبرايت-در ديپلماسي انرژي حوزه خزر، در نوامبر سال 1998 آشکار ساخت که هدف واشنگتن اين است که به انحصار روسيه بر انتقال نفت و گاز منطقه از طريق توسعه لوله هايي که اين کشور را دور بزند پايان بخشد. او همچنين اذعان داشت که هدف ديگر آمريکا مخالف با هر لوله نفتي است که از ايران بگذرد يا هر فرصت نفتي ديگر که به اين کشور امکان نفوذ بيشتر در منطقه را بدهد. بعلاوه وي تصريح کرد که هدف تأمين امنيت انرژي غرب از طريق متنوع سازي منابع انرژي و همچنين از طريق کمک به هم پيمان خود يعني دولت ترکيه است. پي نوشت ها : * استادیار روابط بین الملل گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان 1- (The International Energy Agency (IEA 2- میزان مصرف نفت آمریکا رد سال 2003 9/19 میلیون بشکه در روز بود که از این میزان مقدار 2/11 میلیون بشکه را وارد میکرد. 3- Sam Brownback 4- Vital Interests 5- www.eia.doe.gov/emeu/cabs/topworldtables3_4-html (accessd/3/12/2006) 6- Silk Road Strategy ACT (SRSA 7- Monopoly 8-Richard Morningstar منبع: فصلنامه مطالعات آسياي مرکزي و قفقاز،سال پانزدهم ،دوره چهارم، شماره 56، زمستان 1385 ادامه دارد... /ج
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 492]
-
گوناگون
پربازدیدترینها