واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: ارتباطات ماهواره اي چيست؟ ايدهي اوليه استفاده از ماهواره براي ارتباط مخابراتي بين دو نقطه از كره زمين، اولينبار در سال 1945 توسط يك نويسنده بريتانيايي بهنام "آرتورسي كلارك" مطرح شد.

ارتباطات ماهوارهاي، نوعي از ارتباطات راه دور است؛ كه از طريق اقمار مصنوعي ارتباطي صورت ميپذيرد.[1]از اواخر قرن نوزدهم، بهدنبال نخستين آزمايشهاي موفقيّتآميز "ماركني"، ارتباطات راديويي در انتقال پيامهاي فردي و انتشار برنامههاي سخنپراكني، اهميّت روزافزوني پيدا كرده و در تمام زمينهها با ارتباطات از طريق سيم، به رقابت پرداختند. اينگونه از ارتباطات در مسير تكامل خود، بهنوعي ديگر از ارتباط از طريق امواج راديويي، بهنام ارتباط ماهوارهاي دست يافت.ايدهي اوليه استفاده از ماهواره براي ارتباط مخابراتي بين دو نقطه از كره زمين، اولينبار در سال 1945 توسط يك نويسنده بريتانيايي بهنام "آرتورسي كلارك" مطرح شد.بهعلت محدوديّتهاي فنآوري، علمي شدن اين نظريه تا اواخر دههي 50 يعني 1957 طول كشيد و در اين سال، اوّلين ماهواره ساخت بشر، بهنام "اسپوتنيك" توسط دانشمندان روسي ساخته و به فضا پرتاب شد.ارسال ماهواره توسط شوروي، آمريكا را در يك شوك علمي و سياسي فرو برد و اين كشور نيز در پي تلاشهاي گوناگون در 31 ژانويه 1958 اوّلين ماهواره خود بهنام "اكسپلورر 1" را به فضا پرتاب كرد. سال 1962 نيز شاهد پرتاب شدن ماهواره آمريكايي "تله استار" با امكان ارسال برنامههاي زنده تلويزيوني به فضا بود. آمريكا در سال 1963 و 1964 نيز ماهوارههاي "سينكام" را كه از نوع ماهوارههاي ثابت بودند، راهي مدار زميني كرد. ايدهي اوليه استفاده از ماهواره براي ارتباط مخابراتي بين دو نقطه از كره زمين، اولينبار در سال 1945 توسط يك نويسنده بريتانيايي بهنام "آرتورسي كلارك" مطرح شد.سازمانهاي بينالمللي ماهوارهايپيشرفت اين فنآوري، بهقدري سريع بود، كه در سال 1964، سازمان بينالمللي مخابرات ماهوارهاي (اينتلست) با شركت 139 كشور عضو تشكيل شد و مسؤليت طراحي، ساخت و پرتاب ماهوارهها را در سه ناحيه اقيانوس هند، اطلس و آرام بهعهده گرفت.هدف از تشكيل اين سازمان برقراري ارتباطات بينالمللي كشورها از طريق ماهواره بود.در حال حاضر اين سازمان حدود 20 ماهواره فعّال داشته و ارتباطات بيش از 170 كشور جهان را با يكديگر برقرار ميكند. با گسترش استفاده از ماهواره بهتدريج سازمانهاي بينالمللي و منطقهاي ديگري مانند "اينتراسپوتنيك"، "يوتلست"، "اينمارست"، "عربست" و "پان ام ست" نيز تشكيل شد و همراه توسعه كمّي خدمات تلفن در سطح جهان، خدمات جديدي از قبيل پخش برنامههاي تلويزيوني، ويديو كنفرانس، آموزش از راه دور، پزشكي از راه دور، اينترنت، ديتا و ... بهوجود آمد.[2]در ميان خدمات مختلف ماهوارهاي پخش برنامههاي تلويزيوني از طريق ماهواره، با پرتاب ماهوارهي "ارلي بيردن" در ماه مه 1965 آغاز شد. دومين برنامه ماهوارههاي تلويزيوني بينالمللي در اكتبر 1966 و نوامبر 1967 اجرا شد؛ كه در اين برنامه، چهار ماهواره به فضا فرستاده شد؛ كه يك مورد آن با شكست روبرو شد. در سال 1968 نيز سوّمين برنامه پرتاب اين ماهوارهها انجام گرفت. در سال 1969 تا سال 1972 چهارمين برنامه پرتاب ماهوارههاي پخش برنامه تلويزيوني با افزايش تعداد كانالها به 12 كانال تلويزيوني، دنبال شد و در سال 1978 نيز پنجمين مرحله از اين دست پرتابها انجام شد.[3]

انواع ماهوارههاگسترش ارتباطات راه دور در جهان كنوني، كه به اختراع ماهوارههاي ارتباطي با استفاده از انقلاب الكتروني انجاميد، بشريّت را به عصر فراواني بيش از پيش اطلاعات و ارتباطات وارد ساخت و مسايل پيچيدهاي را در صحنه روابط بينالملل ايجاد كرد. اين نوع از ارتباطات كه با بهرهگيري از اقمار مصنوعي پرتاب شده به مدار زمين صورت ميپذيرد، توسط دو نوع كلّي از ماهوارهها انجام ميشود:1. ماهوارههاي فعال؛ اينگونه از ماهوارهها، داراي فرستنده و گيرنده هستند و قادرند پيامهاي دريافتي را با موج ديگري مجددا بهسوي كره زمين ارسال نمايند. اين ماهوارهها مجهّز به ترانسپوندرهايي هستند كه سيگنالهاي دريافتي از زمين را تقويت كرده و فركانس آنرا تغيير ميدهند و احتمالاً با مدولاسيون و يا پلاريزاسيون جديدي به سطح زمين ميفرستند.2. ماهوارههاي غيرفعال؛ اين دسته از ماهوارهها از خود انرژي نداشته و كار آنها صرفاً انعكاس امواج ارسالي از زمين بهسوي كره زمين است. منعكس كنندههاي غيرفعال در مقابل سيگنالهاي با قدرت متفاوت و فركانسهاي مختلف و غيرفعال بوده و نيازمند آنتن بسيار بزرگ و فرستنده بسيار پرقدرت زميني ميباشند. اينگونه از ماهوارهها در يكجا ثابت نبوده و به سادگي رديابي نميشوند.[4]كاربردهاي ماهوارههاي ارتباطيماهوارههاي ارتباطي از لحاظ كاربردهاي آنها به سه نوع، طبقهبندي ميشوند:1. ماهوارههاي ارتباطي نقطه به نقطه؛ اين نوع ماهواره فقط پيام را از يك فرستنده نيرومند، به يك دستگاه گيرنده نيرومند ميرساند تا از آنجا براي استفاده عمومي پخش شود. مهمترين موارد استفاده اين قبيل ماهوارهها عبارتند از: توسعه ارتباطات تلفني و تلگرافي، انتقال صفحات روزنامهها، تقويت فرستندههاي راديويي و تقويت فرستندههاي تلويزيوني.2. ماهوارههاي توزيعكننده؛ اين دسته از ماهوارهها، برنامههاي تلويزيون را بهطور مستقيم از فرستنده اصلي به فرستندههاي محلّي منتقل ميكنند. ماهوارههاي مولينا و ارلي برد كه توسط شوروي و آمريكا به فضا فرستاده شدند، از اين قبيل هستند.3. ماهوارههاي پخش غيرمستقيم؛ اينگونه از ماهوارهها برنامههاي تلويزيوني را در سراسر جهان، مستقيماً از فرستندهها به دستگاههاي گيرنده شخصي ميرسانند.[5]پيشرفت اين فنآوري، بهقدري سريع بود، كه در سال 1964، سازمان بينالمللي مخابرات ماهوارهاي (اينتلست) با شركت 139 كشور عضو تشكيل شد و مسؤليت طراحي، ساخت و پرتاب ماهوارهها را در سه ناحيه اقيانوس هند، اطلس و آرام بهعهده گرفت.انواع ماهوارههاي ارتباطي از نظر استقرار و گردشماهوارههاي ارتباطي از جهت چگونگي استقرار و گردش آنها در اطراف كره زمين به ماهوارههاي ثابت و مداري تقسيم ميشوند:1. ماهوارههاي ثابت؛ ماهوارههايي كه با موشكهاي پرتابكننده بسيار نيرومند در مدارهاي استوايي زميني قرار داده ميشود و در فضا وضع ثابتي پيدا ميكنند. 2. ماهوارههاي مداري؛ ماهوارههايي كه در مدارهاي بيضي شكل در فضا حركت كرده و معمولاً هر 12 ساعت يكبار در بالاي مناطق معين قرار ميگيرند.[6]پوشش ماهوارهسطح زير پوشش ماهواره از مهمترين مسائل، در طراحي سيستمهاي ماهوارهاي بهشمار ميرود. براي سطح پوشش ماهوارهها، چند نوع پوشش ممكن براي ماهوارههاي ثابت ميتوان در نظر گرفت:1. پوشش عمومي؛ سطح پوشش مفيد در اين حالت برابر 195 ميليون كيلومتر مربع است. 2. پوشش منطقهاي؛ سطح زير پوشش آن از پوشش عمومي كمتر است.3. پوشش نيمكرهاي؛ بخشي از كره زمين(معمولاً نيمكره را شامل ميشود) را پوشش ميدهد.4. پوشش نقطهاي؛ پوشش فقط بر روي يك كشور و يا يك نقطه خاص متمركز ميشود. 5. پوشش شكل داده شده؛ در اين حالت، پرتو تشعشعي آنتن، براي زير پوشش قرار دادن كشور يا محلي مشخص، به شكل همان كشور يا منطقه خواهد بود و حتي ميتواند يك كشور را از پوشش خود خارج كند.[7]

سرويسهاي ماهوارهايانواع خدمات اصلي كه توسط اتحاديه بينالملل ارتباطات IIU براي ماهوارهها در نظر گرفته شده است را ميتوان به اينصورت بيان كرد:1. سرويس ارتباط ثابت ماهوارهاي؛ ارتباط راديويي بين ايستگاههاي زميني در نقاط مشخص و معيّن از طريق يک يا چند ماهواره صورت ميگيرد؛2. سرويس ارتباط سيار ماهوارهاي؛ بين ايستگاههاي زميني سيّار با يک يا چند ايستگاه فضايي سيّار يا بين ايستگاههاي فضايي سيّار از اين سرويس استفاده ميکنند. 3. سرويس ماهوارهاي پخش راديو و تلويزيون؛ در سرويس ارتباط راديويي، سيگنال صوتي يا تلويزيوني از ايستگاههاي فضايي بهطور مستقيم براي استفاده عمومي ارسال ميشود و در واقع، عموم مردم ميتوانند با يک آنتن بسيار کوچک، سيگنال راديو و تلويزيون را از ماهواره بهطور مستقيم دريافت کنند.4. سرويس ماهوارهاي تعيين محل ايستگاههاي فرستنده؛ اين سرويس، سرويس ارتباط راديويي براي تعيين ايستگاههاي فرستنده راديويي ميباشد.5. سرويس هدابت راديويي ماهوارهاي؛ اين نوع سرويس، سرويس ارتباط راديويي براي ارتباطات هدايت ايستگاههاي سيار، مانند کشتي و هواپيما ميباشد.6. سرويس زمينشناسي ماهوارهاي؛ سرويس ارتباط راديويي است، که در آن گيرندههاي حسّاس و غير فعّال روي ماهوارهها، اطلاعات مربوط به مشخصات و پديدههاي غير طبيعي زميني را جمعآوري ميکنند.7. سرويس ماهوارهاي GPS؛ سرويس ارتباط راديويي براي هماهنگ کردن و استاندارد نگهداشتن فرکانس و وقت در نقاط مختلف جهام و سنکرون کردن سيستمها با دقت بسيار زياد ميباشد.8. سرويس ماهوارهاي ارتباطات آماتوري؛ نوعي سرويس ارتباط راديويي براي ايستگاههاي فضايي است که بهمنظور خودآموزي ارتباطات داخلي براي بررسيها و مطالعات فنّي؛ که توسط افراد آماتور صورت ميگيرد، به اين نام، نامگذاري شده است.[8]انواع لينك ماهوارهاي1. فضا–زميني؛ ماهواره، اطلاعات را از اطراف گرفته و توسط اطلاعات موجود در داخل خود به پايانههاي روي زمين رله ميكند.2. فضا-فضا؛ در اين حالت، دو يا چند ماهواره در فضاي بين خود، ارتباط برقرار ميكنند.3. زمين-فضا-زمين: در اين حالت دو يا چند ايستگاه مستقر در سطح زمين ميتوانند از طريق ماهواره با يكديگر در ارتباط باشند.[9]سرويس زمينشناسي ماهوارهاي؛ سرويس ارتباط راديويي است، که در آن گيرندههاي حسّاس و غير فعّال روي ماهوارهها، اطلاعات مربوط به مشخصات و پديدههاي غير طبيعي زميني را جمعآوري ميکنند.نظريات آزادي پخش و ماهوارههادر تاريخ ارتباطات نسبت به آزادي پخش و آزادي فضا سه نظريه مطرح شده است.1) حاکميت دولتها بر فضا؛ بر اساس نظريه قديمي اين عرصه، فضا تحت حاكميت دولتهاست و پخش امواج راديويي بايد تحت حاكميت آنها باشد.2) نظريه آزادي مطلق؛ براساس اين نظريه فضاي ماوراي جوّ آزاد است و پخش امواج، بهطور كلي آزاد ميباشد و تحت حاكميّت هيچ كشوري نيست.3) نظريه تجديد حاكميت؛ اشعار ميدارد كه دولتها ميتوانند براي تجديد امواج راديويي و تلويزيوني مقرراتي وضع كنند.[10]پي نوشت ها:[1]. معتمدنژاد، كاظم؛ وسايل ارتباط جمعي، تهران، دانشگاه علامه طباطبايي، 1385، چاپ پنجم، جلد اول، ص242.[2]. معتمدنژاد، كاظم؛ ص242 و 243 و كيا، علياصغر؛ نگاهي بر فنآوري ماهوارههاي پخش مستقيم، فصلنامه پژوهش و سنجش، ش30 و 31، 1381، ص422 و 423 و ايزدي، محمد؛ نگاهي اجمالي بر پروژه ماهواره ملي زهره، فصلنامه پژوهش و سنجش، ش30 و 31، 1381، ص445.[3]. معتمدنژاد، كاظم؛ ص248.[4]. كيا، علياصغر؛ ص425 و 426 و زورق، محمدحسن، ارتباطات و آگاهي، تهران، دانشكده صدا و سيما، 1386، چاپ اول، جلد اول، ص139.[5]. معتمدنژاد، كاظم؛ ص243 و 244 و 245.[6]. كيا، علياصغر؛ ص429.[7]. كرامتخواه، محمدناصر؛ اجمالي براي ارتباطات ماهوارهاي، مقاله پژوهش و سنجش، ش30 و 31، سال، ص385.[8]. همان، ص387 و 388.[9]. كيا، علياصغر؛ ص424 و 425.[10]. رهبر، مريم؛ آزادي اطلاعات و ارتباطات در حقوق بينالملل، تهران، ابوعطا، 1381، چاپ اول، ص58.بخش ارتباطات تبيانمنبع: پژوهشکده باقرالعلوم / قاسم كرباسيان
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 714]