واضح آرشیو وب فارسی:سایت ریسک: � میبرند «شبیخون» باید با «خون» نسبت داشته باشد؛ در حالی که جزء دوم آن از ایرانی باستان -xvahna به معنای ضربه زدن و تاختن است و «شبیخون» در مجموع به معنای شبتازی و تاختنِ شبهنگام است. حسندوست، محمد، «واژههای فریبکار»، آفتابی در میان سایهای (جشننامهی استاد دکتر بهمن سرکاراتی)، به کوشش علیرضا مظفری و سجاد آیدنلو، نشر قطره، 1387. در زبان ما، واژههایی هست که با واژههای دیگر شباهت دارد و چون علاوه بر این شباهت ارتباطی معنایی میان آنها میبینیم، گمان میکنیم از یک ریشه و از یک خانوادهاند. مثلاً، «خاکستر» را برگرفته از «خاک» میدانیم، چون هم با خاک شباهت ظاهری دارد و هم «خاکِ بازمانده از آتش» است، اما تعجب میکنید اگر بدانید که «خاکستر» از واژهی «کاغ» به معنای «آتش» گرفته شده است و ربطی به «خاک» ندارد. حتماً تعجب میکنید اگر بدانید «خرچنگ» ربطی به «خر» (بزرگ) و «چنگ» (در ترکیب بهمعنای «بزرگچنگال») ندارد و «خرچنگ» (همهی آن و نه جزئی از آن) برگرفته از ریشهی هندواروپایی skr- بهمعنای بریدن است و با واژهی sword (شمشیر) همریشه است. «زَهره» ربطی به «زهر» ندارد و از ریشهای هندواروپایی به معنای «درخشیدن» و گرفته شده و با واژهی «زرد» همریشه است. گمان میکنیم که «همسایه» یعنی کسی یا کسانی که سایهی خانهشان یکی است؛ در حالی که «سایه» از ریشهی -sai بهمعنای قرارگرفتن است و «همسایه» یعنی کسی که در قرارگاه و منزل شریک باشد. «شاهین» را که به شاه نسبت میدهند از واژهی سنسکریت -syena، به معنای مرغ شکاری است. گمان میبرند «شبیخون» باید با «خون» نسبت داشته باشد؛ در حالی که جزء دوم آن از ایرانی باستان -xvahna به معنای ضربه زدن و تاختن است و «شبیخون» در مجموع به معنای شبتازی و تاختنِ شبهنگام است. * * * میبینید که، برخلاف ریشهشناسی عامیانه، این واژهها از ریشههایی دیگر است. روزی دکتر خانلری در کتاب زبانشناسی و زبان فارسی نوشت که «بد» فارسی و “bad” انگلیسی همریشه نیست و فقط تغییر آوایی سبب شده که این دو واژه شبیه هم شوند. امروز در میان ما دانشمندی هست که به برکت وجودش زبان فارسی صاحب فرهنگ ریشهشناسی شده است. دکتر محمد حسندوست، سالهاست در ریشهشناسی زبان فارسی تحقیق میکند و جلد اول فرهنگ ریشهشناسی او (از «آ» تا «ت»)، با سرمایهی فرهنگستان زبان و ادب منتشر شده که خیلی زود نایاب شد و شنیدم که قرار است تا یکیدو سال دیگر کل این فرهنگ (از «آ» تا «ی») منتشر شود. آنچه نقل شد فقط چند مورد از کلماتی بود که در مقالهای از دکتر حسندوست ریشهشناسی درست آنها ذکر شده بود. این مقاله با نام «واژههای فریبکار» در جشننامهی استاد دکتر بهمن سرکاراتی درج شده است. خودتان بقیهی مقاله را بخوانید و با ریشههای درست کلمات دیگر آشنا شوید. منبع: وبلاگ کاروند(هومن عباسپور) سایت ما را در گوگل محبوب کنید با کلیک روی دکمه ای که در سمت چپ این منو با عنوان +1 قرار داده شده شما به این سایت مهر تأیید میزنید و به دوستانتان در صفحه جستجوی گوگل دیدن این سایت را پیشنهاد میکنید که این امر خود باعث افزایش رتبه سایت در گوگل میشود
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: سایت ریسک]
[مشاهده در: www.ri3k.eu]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 328]