واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: گفتگو با مترجم هري پاتر در ايران جادوگري روي شانههاي مكلوهان
جام جم آنلاين: مك لوهان، صاحبنظر علوم ارتباطي سالها پيش نظريه پديد آمدن دهكده جهاني را مطرح كرد؛ دهكدهاي كه وسعت آن گرچه سراسر عرصه پهناور گيتي به شمار ميرفت، اما فاصله اهالي آن از هم به اندازه فاصله خانههاي مردم يك روستاست. در چارچوب اين ارتباطات نزديك و كم فاصله است كه مباحثي چون تسلط فرهنگي و فرهنگ جهاني قابل بررسي و بسيار مهم به نظر ميرسد.

گرچه در زمان مك لوهان و پس از آن به اين آرمان جهانغرب به منزله يك خطر براي عرصه خردهفرهنگهاي بومي نگريسته شد؛ اما ظهور و بروز اتفاقات فرهنگي ادبي مانند هري پاتر ازسويي بيانگر حركت فرهنگ جهاني به سوي تحقق اين دهكده و از سوي ديگر نشاندهنده انتخابگر بودن جوامع بومي در تعامل با رويدادهاي جهان خارج و اتفاقاتي است كه از سوي رسانههاي مسلط جهان مورد حمايت است.
هري پاتر و پايان مجموعه داستان 7 جلدي آن به وسيله خانم رولينگ دستمايه بسياري از پژوهشهاي ادبيات، رسانه و ارتباطات در سال گذشته بود. چنان كه در روزهاي گذشته حتي شاهد ورود اين داستان به كتابهاي درسي انگليس هم بوديم.
به همين مناسبت گفتگوي كوتاهي با ويدا اسلاميه ، مترجمي كه براي اولينبار اين كتاب را به زبان فارسي برگرداند و آن را براي بچههاي ايران قصهگويي كرد، انجام داديم.
اجازه بدهيد ابتدا كليشه مصاحبه را رعايت كنيم و بخواهيم مترجم هري پاتر را بهتر بشناسيم.
من ويدا اسلاميه هستم. سال1346 بهدنيا آمدم و تحصيلات خودم را در رشته مترجمي زبان انگليسي به پايان بردم. البته فقط مترجمي، چون الزاما مترجم، مكالمهگر خوبي در زبان نيست؛ اما بههرصورت ميكوشم در مكالمه هم چيزي كم نياورم.
انگيزه شما براي روآوردن به كار ترجمه و بحث ادبيات داستاني چيست؟
من بواقع كار ترجمه را فارغ از محبوبيت يا بحث ادبيات، در ذات خود دوست دارم.
در اولين گامها كتاب «قتل در آسمان» نوشته آگاتا كريستي را ترجمه كردم و پس از اينكه دوره ويراستاري را گذراندم، آماده ترجمه اثر خانم رولينگ يعني هري پاتر شدم. من فقط دوست داشتم به ترجمه بپردازم. شايد اگر اثري مانند هري پاتر هم نبود، ترجمه ميكردم. واقعا ما نميدانستيم هري پاتر به چنين توفيق خيرهكنندهاي دست مييابد.
يعني ميخواهيد بگوييد در ابتدا يك اثر گمنام را ترجمه ميكرديد؟
خير اينكار معروف شده بود و اين معروف شدن به ايران هم كشيده شده بود، اما من از هري پاتر شناخت نداشتم.
امروزه نه فقط درباره هري پاتر، همه خبرها و اتفاقات زود منتشر ميشود. يادم ميآيد در زمان انتشار جلد اول، انتخاب كتاب خيلي سخت بود، اما اكنون انتخاب بسيار سادهتر است.
بهنظر شما چه چيزهايي باعث توفيق خيره كننده هري پاتر در جهان شد و حتي آن را به كتابهاي درسي كشاند؟
هري پاتر خيلي چيزها دارد كه ميتواند از عوامل موفقيتش باشد كه ميتوانم چند تا از آن را بر شمارم.
اول اطلاعرساني خوبي كه درباره اين كتابها انجام شد.
دوم اين كه داستان هم سرگرمكننده و هم داراي محتوا بود و در عين حال خستهكننده هم نبود. [موضوعي كه در آثار داخلي كمتر ميبينيم]
سوم و شايد از همه مهمتر اين كه نويسنده گرچه يك داستاننويس غربي است و ظاهرا در محيط و شرايط انگليس كتاب مينويسد؛ اما سعي در معرفي و ديكته كردن فرهنگ كشور خود ندارد.
ارزشهاي مطرح شده در هريپاتر انساني است و واكنش كسي را برنميانگيزد. مفاهيمي مانند نوعدوستي يا مبارزه با نژادپرستي. به هر صورت، معتقدم بزودي هريپاترهاي جديدي خلق خواهند شد كه به مراتب از اين هريپاتر معروفتر و پرطرفدارترند. داستانهاي هريپاتر زاييده ومعجزه عصر ارتباطات هستند.
شما نكته منفي يا نقصي در كتابها نديديد؟
من شخصا ترجمه ميكنم و در زمينه ادبيات كمتر نظر ميدهم؛ اما به هر صورت هيچكاري بينقص نيست. به هر صورت مترجم بايد به گفتار نويسنده وفادار باشد و نظر شخصي خودش را دخيل نكند.
ميتوانيد مثال بزنيد؟
بله مثلا دشنامهايي كه بچهها به هم ميدادند، مطابق با فرهنگ ما نبود كه البته عمدتا حذف ميشد.
يا مثلا در كتاب پنجم (محفل ققنوس) اگر كشمكش آمبريج و بچههاي مدرسه كمتر بود، بهتر بود. واقعا در قسمتهايي از ضرباهنگ قصه و بعضي اتفاقات حرص ميخوردم.
آيا به نظرتان هري پاتر روحيه خيالپردازي كودكان و نوجوانان را بالا نميبرد؟
البته اين قضيه تا حد عمومياش اشكالي ندارد. بچهها با همذاتپنداري در دورهاي از زندگي خوشاند. مخصوصا اگر خود را با يك شخصيت مثبت همذاتپنداري كنند.
من فكر نميكنم هري پاتر به آن شكل بدآموزي داشته باشد؛ چون نويسنده در مقابل شيطنتهاي بچگانه شخصيتها، تنبيه پيشبيني كرده و به اصطلاح هر كسي چوب اعمالش را ميخورد. يعني همان موضوع پاداش و جزاي عمل نيك و بد.
به تاثير رسانهها در معروفيت هري پاتر اشاره كرديد، ميتوانيد توضيح بيشتري بدهيد؟
بله. مثلا فيلمهايي كه درباره اين كتابها ساخته شد، تاثير مهمي داشت. من واقعا فضاسازي و انتخاب بازيگرها را تحسين كردم. گرچه واقعيت اين است كه داستان فيلمنامه، خلاصه داستان است و باز متن داستان بر فيلم ارجحيت دارد.
پخش همزمان كتابها در ايران و جهان را چگونه ارزيابي كرديد؟
اين موضوع هم تجربه جديدي براي كشور ما بود. مثل اين كه براي 2 كتاب آخر مجموعه اجازه گرفتيم و ناشر، نويسنده را براي انتشار كتاب در ايران مجاب كرد و در واقع براي اولين بار به او از ايران حقالتاليف داده شد. توجه به گردش مالي و درآمد بسيار خوب هري پاتر هم خودش يك نوع نگاه به قضيه است.
نظرتان درباره پايانبندي قصههاي هري پاتر چيست؟
خوب تمام شد، چون هري پاتر كشته نشد. به هر صورت هر چيزي پاياني دارد؛ گرچه ممكن است احساس دلتنگي كنيم.
محمدصادق دهنادي
سه شنبه 31 ارديبهشت 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 295]