محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1846145592
رابطه قرآن و اخلاق
واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: رابطه قرآن و اخلاق
گر چه قلمرو رابطه قرآن و اخلاق بسیار گسترده است، امّا یکی از زیباترین جلوههای رابطه آن دو (قرآن و اخلاق) ارتباط و تأثیر متقابلشان در راستای جان آدمی است، زیرا همان طور که به گفته امیر مؤمنان علی ـ علیه السّلام ـ : «و یثروا لهم دفأنی العقول»؛1 در سایه هدایت و تعلیم وحی و قرآن شکوفه جان و فطرت آدمیان در هر دو بعد عقل نظری و عملی به بار می‌نشیند و بذر سجایای نیک اخلاقی در سرزمین جان انسان پاشیده می‌شود. به همین میزان، جان روشن شده در پرتوی قرآن، متصف به اخلاق الهی و قرآنی شده و در فهم قرآن و عمل به دستورات آن از همه کوشاتر و پویاتر تلاش می‌نماید، پس به دلیل آن که قرآن اخلاق را در وجود انسان شکوفا می‌کند، و اخلاق زمینه تجلی نور قرآن را در قلب او پدید می‌آورد، می‌توان گفت که جان آدمیان تجلیگاه زیباترین تأثیر و ارتباط متقابل قرآن و اخلاق است. لازم به یادآوری است که به طور کلی اساس اخلاق در چهار عنصر خلاصه می‌شود، زیرا هر کاری که انسان انجام می‌دهد یا برای جلب منفعت است، و یا برای دفع ضرر، و یا مربوط به اندیشه و فکر است. و هر کدام از اینها حد اعتدال دارد که حد اعتدال جلب منفعت (قوه شهویه) را عفت می‌نامند، و حد اعتدال دفع ضرر (قوه غضبیه) را شجاعت می‌گویند. و حد اعتدال اندیشه (قوهتفکر) را حکمت می‌نامند، و از امتزاج مجموع این سه ملکه نفسانی، ملکه چهارم به نام عدالت پدید می‌آید که به وسیله آن حق هرکدام از آن نیروهای یاد شده نفس به آنها داده می‌شود، لذا گفته‌اند: که اصول اخلاق فاضله چهار چیز است: عفت، شجاعت، حکمت و عدالت.2که دراین جا از هرکدام از عناصر چهارگانه تنها یک نمونه برای تبیین ارتباط متقابل قرآن و اخلاق به طور اشاره عنوان می‌شود: 1. ارتباط قرآن و محبّت محبت از ظریف‌ترین صفات اخلاقی و ملکات انسانی است، و از نظر دسته‌بندی صفات اخلاقی جزء ملکه عدالت محسوب می‌شود.3 قرآن کریم درباره محبت بسیار سخن گفته، از آن میان فرمود: « وَالَّذِینَ آمَنُواْ أَشَدُّ حُبًّا لِّلّهِ »4 ؛ کسانى که ایمان آوردهاند، به خدا محبت بیشترى دارند.در این آیه مبارکه اولاً: واسطه محب خدا بودن و محبوب خدا شدن و پیروی از حبیب خدا معرفی شده. ثانیاً: اشاره شده که پیروی از کسی که حامل کلام خدا (قرآن) است مایه جلب محبت خدا می‌شود. ثالثاً: اشاره گردیده کسی که محب خدا نباشد، وحی او را از حبیبش فرا نگرفته و به آن عمل نمی‌کند. پس معلوم می‌شود حبیب خدا که واسطه فیض کلام الهی است میزان و معیار محبت است. و بر اساس این قرآن به محبت است که در روایات آمده: «الدین هو الحبّ و الحبّ هو الدین». 5و از سوی دیگر تنها مدار بهره‌مندی از قرآن محبت است، زیرا محور فهم قرآن محبت حق است، به هر اندازه که انسان محب خداوند باشد به همان میزان از قرآن که تجلی علم اوست بهره‌مند می‌شود و حقایق آن در قلب او جای می‌گیرد، پس معلوم می‌شود که به اندازه محبت خدا، توفیق فهم قرآن که کلام حضرت دوست است نصیب انسان خواهد شد.6 بنابراین یکی از زیباترین مظاهر ارتباط متقابل قرآن و اخلاق ارتباط قرآن و محبت است. یکی از مظاهر زیبای ارتباط متقابل قرآن و اخلاق، جریان ارتباط قرآن و تقوا است، زیرا قرآن کریم از سویی فرمود: « لَّا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ » خلاصه پیام این آیه آن است که تنها در صورت طهارت جان و تن تشرف علمی و عمل به حضور قرآن میسور است2. ارتباط قرآن و حکمت (به معنای اخلاقی)
یکی از جلوههای پربرکت ارتباط متقابل قرآن و اخلاق، حکمت است که از اصول اساسی اخلاق است و فروعات متعدد دارد،7 جالب توجه آن که قرآن که خود حکمت است. «یس، وَالْقُرْآنِ الْحَکیمِ »8 و از نزد خداوند حکیم نازل شده درباره حکمت به معنای اخلاقی سخن فراوان گفته است که از جمله درباره تعقل و تفکر که یکی از فروع و شعبه‌های حکمت به معنای اخلاقی است، بیش از 300 آیه آمده و مردم را به اندیشه و فکر فراخوانده‌اند و یا به پیامبر آموخته است که برای اثبات حقایق و پاسخ به شبهات چگونه استدلال کند. و زیباتر این که حتی آیه در قرآن نیامده که به مردم دستور بدهد تا بدون آگاهی و معرفت ایمان بیاورد. و یا عملی را انجام دهد تا جایی که بسیاری از مسایل که عقل و اندیشه از درک عمق فلسفه تشریع آن عاجز است، قرآن فلسفه آنگونه احکام را به روش استدلال گونه مطرح کرده است. مثلاً درباره نماز فرمود: «إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنکرِ وَلَذِکرُ اللَّهِ أَکبَرُ »؛9 و یا در فلسفه وضو گرفتن فرمود: « مَا یُرِیدُ اللّهُ لِیَجْعَلَ عَلَیْکم مِّنْ حَرَجٍ وَلَـکن یُرِیدُ لِیُطَهَّرَکمْ وَلِیُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکمْ لَعَلَّکمْ تَشْکرُونَ » ؛ بلکه می خواهد که شما را پاکیزه سازد و نعمتش را بر شما تمام کند ، باشد که سپاس گزارید .10 و 11و از سوی دیگر در راستای بیان ارتباط متقابل قرآن و اخلاق باید گفت که بهره‌مندی علمی و عملی از قرآن در سایه حکمت به معنای اخلاقی بیشتر حاصل می‌شود. زیرا گر چه دعوت قرآن همگانی است امّا افرادی که دارای زکاوت، سرعت فهم، تعقل، صفای ذهنی بیشتراند، بهتر از زمزم زلال معارف قرآن می‌توانند استفاده کنند. و این مسأله نمایانگر ارتباط متقابل قرآن و اخلاق است. 3. ارتباط قرآن و تقوایکی از مظاهر زیبای ارتباط متقابل قرآن و اخلاق، جریان ارتباط قرآن و تقوا است، زیرا قرآن کریم از سویی فرمود: « لَّا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ »12 خلاصه پیام این آیه آن است که تنها در صورت طهارت جان و تن تشرف علمی و عمل به حضور قرآن میسور است. و از سویی دیگر قرآن کریم درباره تقوا فرمود: « وَمَن یُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَى الْقُلُوبِ »13 ؛ خلاصه پیام آیه این است که تعظیم شعائر الهی ریشه در تقوای قلبی افراد دارد، و یکی از بهترین و زنده‌ترین و حیات بخش‌ترین جلوه‌ها تعظیم شعایر الهی، تعظیم قرآن است که از راه، تلاوت، درک مفاهیم، حفظ، تفسیر، عمل به دستورات، تبلیغ معارف و دستورات آن تحقق پیدا می‌کند . 4. ارتباط قرآن و شجاعتیکی از زیباترین مظاهر ارتباط قرآن و اخلاق فاضله، جریان شکوفای ملکه شجاعت در پرتو قرآن است، قرآن کریم به پیروان خود می‌فرماید: «قل لن یصیبنا الّا ما کتب الله لنا»؛14 یعنی بگو جز آن چه خدا برای ما مقرر داشته هرگز چیزی به ما نمی‌رسد. و در ادامه این جریان فرمود: «قل هر تربّصون بنا الّا احدی الحُسینیین»؛15 یعنی بگو آیا برای ما جز یکی از این دو نیکی انتظار می‌برید. در این آیه مبارکه از کشته شدن در راه خدا (شهادت) همانند پیروزی به عنوان یکی از خواست‌ها نیکو و دل‌انگیز برای مؤمنین یادشده که این حکایت از پرورش روحیه شجاعت و دلاورمردی رزمندگان اسلام در سایه تعلیم و فرهنگ قرآن دارد.16یکی از جلوههای پربرکت ارتباط متقابل قرآن و اخلاق، حکمت است که از اصول اساسی اخلاق است و فروعات متعدد دارد، جالب توجه آن که قرآن که خود حکمت است. «یس، وَالْقُرْآنِ الْحَکیمِ » و از نزد خداوند حکیم نازل شده درباره حکمت به معنای اخلاقی سخن فراوان گفته است که از جمله درباره تعقل و تفکر که یکی از فروع و شعبه‌های حکمت به معنای اخلاقی استراه‌های تهذیب اخلاق در قرآنبه طور کلی سه راه برای تهذیب اخلاق و کسب ملکات فاضله اخلاقی وجود دارد:
1. یکی همان روشی است که در علم اخلاق یونان باستان و مانند آن مطرح بوده و تاکنون رونق دارد که برای مصالح و اهداف دنیوی و جلب ستایش و مدح مردم کارهای اخلاقی انجام می‌شود. مثلاً می‌گویند عدالت باعث آرامش قلبی و محبوبیت میان مردم می‌شود و حتی بعد از مرگ مردم از انسان به نیکی یاد می‌کنند. یا مثلاً عفت و قناعت سبب عزت و عظمت و منزلت انسان در چشم مردم می‌شود. و مانند آن. گرچه این روش برای تهذیب اخلاق از نبود آن بهتر است اما قرآن هرگز این روش را به کار نگرفته است. 2. روش دوم آن است که کارهای اخلاقی برای اهداف متعالی اخروی و پاداش نیک الهی انجام شود. این روش در ادیان آسمانی دیگر مطرح بوده و اسلام نیز آن را امضاء کرده و بدان اهمیت داده است. 3. روش سوم، که اختصاص به قرآن دارد و ظاهراً در کتب آسمانی دیگر و تعالیم انبیاء پیشین عنوان نشده و در رهاورد حکمای الهی قبل از اسلام نیز مطرح نگردیده، آن است که انسان خود را از نظر علمی و اخلاقی به گونه تربیت کند و بسازد که اصلاً زمینه رذایل نفسانی و اخلاقی در جان او پدید نیاید، یعنی نسبت به رذایل اخلاقی حالت دفع داشته باشد نه رفع. مثلا کسی که به این پیام قرآن که فرمود: « إِنَّ الْعِزَّةَ لِلّهِ جَمِیعًا »17 و یا فرمود: «ان القوة لله جمیعاً»18 معرفت حاصل نماید و آن را در سرزمین جان خود پیاده کند، دیگر زمینه‌ای برای ریا، خوف از غیر خدا، امید به غیرخدا، و گرایش به غیر خدا، در دل او وجود نداشته، و همواره رضای الهی، امید به خدا، خوف الهی، ابتهاج و لذت، تکیه گاه، و وابستگی او تنها به خداوند خواهد بود. پس دیدگاه قرآن درباره تهذیب اخلاق با دو دیدگاه قبلی تفاوت جوهری دارد، زیرا از نظر قرآن کریم تهذیب اخلاق بالاتر از تحصیل فضایل انسانی است، یعنی برای جلب خوشنودی خداوند متعال مطرح است.19 جمع بندی و نتیجه :از آنچه گفتیم: اولاً معلوم شد که یکی از اساسی‌ترین محورهای ارتباط قرآن و اخلاق، مسأله تهذیب اخلاق است، لذا قرآن کریم با نگاه ویژه به تهذیب اخلاق بعد از یازده سوگند فرمود: «قد افلح من زکاها و قد خابَ من دسّاها»20. ثانیاً: مشخص گردید که قرآن کریم برای تهذیب اخلاق و رسیدن به کمالات و معارف دین برنامه ویژه و اختصاصی دارد که از اساسی‌ترین محورهای معارف غنی قرآن کریم است و مورد توجه خاص بزرگان و صاحب نظران علم اخلاق می‌باشد. تنظیم: محمدی_گروه دین و اندیشه تبیاننویسنده : محمد امین صادقی- مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیهپی نوشت ها[1] . ترجمه «انبیاء» گنجینه‌های نهفته عقل‌ها را نمایان سازند؛ نهج البلاغه، خ 1. [2] . علامه طباطبایی، المیزان، ج 1، ص 377، نشر دار الکتب الاسلامیه، چ 5، سال 1372 ش. [3] . علامه طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ج 1، تصویر ص 372، نشر موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت سال 1403 ق. [4] . آنهایی که اهل ایمان‌اند، کمال محبت و دوست را فقط به خدا مخصوص دارند؛ بقره، 165. [5] . دین همان محبت است و محبت همان دین است؛ وسایل الشیعه، ج 16، باب 15، ح 17، ص 171، نشر مؤسسه آل البیت، قم، چ 3، سال 1416 ق. [6] . جوادی آملی، عبدالله، وحی و رهبری، مقاله اول، فصل 12، ص 85، انتشارات الزهرا، تهران، چ اول، سال 1368 ش. [7] . علامه طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ج 1، تصویر ص 372، نشر موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، سال 1403 ق. [8] . یس، 2. [9] . همانا نماز اهل نماز را از هر کار زشت و منکر باز می‌دارد، و ذکر خداوند بزرگ است؛ عنکبوت، 44. [10] . خدا ـ در دین ـ هیچ گونه سختی برای شما قرار نخواهد داد و لیکن می‌خواهد که تا شما را پاکیزه گرداند؛ مائده، 6. [11] . علامه طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ج 5، ص 254، نشر مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، سال 1403 ق. [12] . این قرآن بسیار کتاب بزرگوار و سودمند است که جز دست پاکان بدان نرسد؛ واقعه، 76 و 77. [13] . هر کس شعایر دین خدا را بزرگ بدارد، این صفت دل‌های با تقواست؛ حج، 31. [14] . اصول کافی، ج 4، کتاب فضل القرآن باب فعل حامل القرآن، حدیث 4، ص 415، نشر بنیاد رسالت، سال 1364 ش. [15] . انفال، 41. [16] . علامه طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ج 1، تصویر ص 372، نشر مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، سال 1403 ق. [17]. سوره یونس آیه 65. [18]. سوره بقره 165 . [19] . علامه طباطبایی، المیزان، ج 1، ص 359، نشر دار الکتب الاسلامیه، چ 5، سال 1372 ش. [20] . شمس، 6 و 7.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 354]
-
گوناگون
پربازدیدترینها