تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1834924193
مهدويّت در شعر حافظ
واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: مهدویّت در شعر حافظ
گذری بر زندگی حافظ شیرازیشمس الدین محمد شیرازی متخلص به حافظ و ملقب به لسان الغیب، یكی از پر رمز و رازترین شاعران جهان است. نام پدرش بهاءالدین می‌باشد كه بازرگانی می‌كرده و مادرش اهل كازرون شیراز بوده است. تاریخ تولد او را بعضی‌ها سال 792 هـ ق و برخی بین سالهای 730 – 720 هـ ق ثبت كرده‌اند كه اوایل قرن 8 هجری بوده است. بعد از مرگ پدرش، برادرانش كه هر كدام بزرگتر از او بودند، به سویی روانه شدند و شمس الدین با مادرش در شیراز ماند و روزگار آنها در تهیدستی می‌گذشت.همین كه به سن جوانی رسید، در نانوایی به خمیرگیری مشغول شد، تا آنكه عشق به تحصیل كمالات او را به مكتب خانه كشاند. تحصیل علوم و كمالات را در زادگاه خود كسب كرد و مجالس درس علماء و فضلای بزرگ شهر خود را درك نمود. او قرآن كریم را از حفظ كرده بود و بنابر تصریح صاحبان نظر، تخلص حافظ نیز از همین امر نشأت گرفته است.عشقت رسد به فریاد ورخود به سان حافظ قـرآن زبـر بخوانی در چهـارده روایـتحافظ در سن 38 سالگی همسر خویش را از دست داد. و پس از او بار دیگر زمانه نامهربانی خود را به او نمایان ساخت و این بار فرزندش را از او گرفت. وفات حافظ را بین سالهای 775 تا 785 هـ ق نوشته‌اند. [1] عشق در بیان حافظشعر حافظ امتیازات زیادی دارد. از جمله روح عشق و امیدواری است كه در دیوان او موج می‌زند. وقتی كه میگوید: «مژده‌ای دل كه مسیحا نفسی می‌آید» یا «یوسف گمگشته باز آید به كنعان غم مخور»، در دل خواننده روح امید و عشق و شور و شوق می‌دمد و در عین حال ملاحت بیان حافظ جای خود را دارد.حافظ درباره عشق الهی كه موضوع غزلهای عرفانی اوست، صحبت میكند. در مورد عشق انسانی هم وقتی از معشوقان جسمانی و مادی صحبت میكند، خاطر نشان میكند كه عشق وی همچون امری است كه به یك سابقه ازلی ارتباط دارد. در غزلهای عرفانی حافظ، عشق مجازی همچون پرده‌ای به نظر می‌آید كه عشق الهی در ورای آن پنهان است.درد عشقی كشیده‌ام كه مپرسزهر هجری كشیده‌ام كه مپرسگشته‌ام در جهان و آخر كاردلبری برگزیده‌ام كه مپرسآنچنان در هوای خاك درشمی‌رود آب دیده‌ام كه مپرسمن به گوش خود از دهانش دوشسخنانی شنیده‌ام كه مپرسهمچو حافظ غریب در ره عشقبه مقامی رسیده‌ام كه مپرس[2] محبوب حافظ كیست؟دلبر حافظ معصوم است كه همه عالم نسبت به پارسایی، عفاف و عصمت او اذعان دارند. در این راستا حافظ از میان اهل بیت ـ علیهم السلام ـ به محبوب عصر خود، یعنی حضرت مهدی ـ علیه السلام ـ نظر داشته است. البته حافظ درباره حضرت مهدی ـ علیه السلام ـ غزل گفته است نه قصیده، ولی سخن در اینجاست كه تقریباً كمتر غزلی است كه بیتی یا ابیاتی از آن مناسب با وصف حال امام غائب از انظار نباشد. سرانجام با آتش شعله ور عشق محبوب دو عالم، به دیدار حضرت حق شتافته است.دست از طلب ندارم تا كام من برآیدیا تن رسد به جانان یا جان زتن برآیدبگشای تربتم را بعد از وفات و بنگركز آتش درونم دود از كفن برآید[3] نام حضرت مهدی علیه السلام در شعر حافظحافظ نام حضرت را صریحاً در اشعارش برده و از ظهور او و نابودی «دجال»؛ مظهر ریا و تزویر و بدی و پلیدی سخن گفته است.كجاست صوفی دجال فعل ملحد شكلبگو بسوز كه «مهدی» دین پناه رسید[4] غیبت امام زمان علیه السلاماز مسائلی كه در شعر حافظ مطرح شده، غیبت امام عصر ـ علیه السلام ـ است.دیگر ز شاخ سرو سهی بلبل صبورگلبانگ زد كه چشم بد از روی گل به دورای گل به شكر آنكه تویی پادشاه حسنبا بلبلان بیدل شیدا مكن غروراز دست غیبت تو شكایت نمی‌كنمتا نیست غیبتی نبود لذت حضورگر دیگران به عیش و طرب خرم‌اند و شادما را غم نگار بود مایه سرورحافظ شكایت از «غم هجران» چه می‌كنیدر هجر وصل باشد و در ظلمت است نور[5]گرچه در اشعار فوق اظهار می‌دارد كه از غیبت شكایت نمی‌كنم، ولی گاه آتش سوزان هجر و دوری آنچنان در وجودش شعله‌ور میشود كه به ناچار غیبت و هجران یار را به زبان می‌آورد و اظهار میكند كه به هر وسیله و به صد جادو از خدا می‌خواهیم كه دوران غیبت او را به سر آورد و ظهور او نزدیك گردد.ای غایب از نظر به خدا می‌سپارمتجانم بسوختی و به جان دوست دارمتتا دامن كفن نكشم زیر پای خاكباور مكن كه دست زدامن بدارمت[6]حسب حالی ننوشتیم و شد ایّامی چندمحرمی كو كه فرستم به تو پیغامی چندما بدان مقصد عالی نتوانیم رسیدهم مگر پیش نهد لطف شما گامی چند[7] حافظ و انتظارحافظ در ابیاتی از یار سفر كرده سخن میگوید و به غیبت صاحب الامر ـ علیه السلام ـ اشاره میكند و شب و روز در انتظار به سر می‌برد.فكر بلبل همه آن است كه گل شد یارشگل در اندیشه كه چون عشوه كند در كارشدلربایی همه آن نیست كه عاشق بكشندخواجه آن است كه باشد غم خدمتكارشبلبل از فیض گل آموخت سخن ورنه نبوداین همه قول و غزل تعبیه در منقارشآن سفر كرده كه صد قافله دل همره اوستهر كجا هست خدایا به سلامت دارش[8]حافظ در ابیات فوق به مناجات با حضرت حق پرداخته و از مقام ربوبی می‌خواهد كه امام زمان ـ علیه السلام ـ را در پناه خود حفظ كند و او را در نهایت سلامت نگاه دارد و در جای دیگری بیان میكند:ای صبا سوختگان بر سر ره «منتظرند»گر از آن یار سفر كرده پیامی داری[9]حافظ در انتظار محبوب خود لحظه شماری میكند و اشك می‌ریزد و در اشك غسل میكند. برای دیدار محبوب دست به دعا برمی‌دارد، و در مناجات خود از حضرت حق دیدار یار طلب میكند.یا رب سببی ساز كه یارم به سلامتباز آید و برهاندم از بند ملامت[10] تشرف خدمت ولی عصر علیه السلامبعد از غیبت كبری هزاران نفر از اقشار گوناگون در طلب گوهر وصل، ترك تعلقات نموده و در نهایت به فیض زیارت آن حضرت نائل گشته و می‌شوند؛ ولی حافظ اجازه بازگو كردن دیدار خود را نداشته و میبایست آتش این عشق را چون رازی سر به مهر حفظ كند.مصلحت نیست كه از پرده برون افتد رازور نه در مجلس رندان خبری نیست كه نیست[11]حدیث دوست نگویم مگر به حضرت دوستكه آشنا سخن آشنا نگه دارد[12]وصال حضرت كار آسانی نبود؛ زیرا محبوب عالی مقام است و به سادگی نمی‌توان به قرب او دست یافت. اما حافظ خستگی ناپذیر است و دست از جستجو برنمی‌دارد. او بدون لحظه‌ای درنگ همواره منزل به منزل در طلب دوست لحظه‌های عمر را سپری میكند و نشان استراحت گاه محبوب را از باد صبا و نسیم سحر جویا میشود.ای نسیم سحر آرامگه یار كجاستمنزل آن مه عاشق كش عیّار كجاست؟[13]و در جای دیگر میگوید:ز كوی یار بیارای نسیم صبح غباریكه بوی خون دل ریش از آن تراب شنیدم[14]و سرانجام حافظ شیرازی زیارت جمال باهر النور امام زمان ـ علیه السلام ـ را چنین بیان میكند:در خرابات مغان نور خدا می‌بینماین عجب بین كه چه نوری ز كجا می‌بینمجلوه بر من مفروش ای ملك الحاج كه توخانه می‌بینی و من خانه خدا می‌بینمخواهم از زلف بتان نافه گشایی كردنفكر دورست همانا كه خطا می‌بینمو شرایط دیدار و حال خود را چنین توصیف میكند:سوز دل اشك روان آه سحر ناله شباین همه از نظر لطف شما می‌بینمدوستان عیب نظر بازی حافظ مكنیدكه من او را زمحبان شما می‌بینم[15] شباهت حضرت مهدی به پیامبرانحافظ اشاراتی درباره شباهت حضرت مهدی ـ علیه السلام ـ به پیامبران دارد. در این راستا چند نمونه از ابیاتی كه به صورت پراكنده در شعر حافظ آمده است، ذكر می‌كنیم: 1. حضرت سلیمان:گرچه شیرین دهنان پادشاهند ولی «او سلیمان» زمانست كه خاتم با اوست[16] 2. حضرت عیسی:مژده ای دل كه «مسیحا» نفسی می‌آیدكه از انفاس خوشش بوی كسی می‌آید[17]از روان بخشی «عیسی» نزنم پیش تو دمزانكه در روح فزایی چو لبت ماهر نیست[18] 3. حضرت یوسف: «یوسف» گم گشته باز آید به كنعان غم مخوركلبه احزان شود روزی گلستان غم مخور[19]حافظ مكن اندیشه كه آن «یوسف» مه رویباز آید و از كلبه احزان به در آیی[20]گفتند خلایق كه تویی «یوسف ثانی»چون نیك بدیدم به حقیقت برسیدم[21] سیمای ظاهری حضرت مهدی علیه السلاممهدی صاحب الزمان ـ علیه السلام ـ از معدود انسانهایی است كه از نهایت زیبایی صورت و اندام برخوردار است. تا آنجا كه پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ درباره او فرموده است: «مهدی طاووس اهل بهشت است كه هاله‌ای از نور او را احاطه كرده است.[22]در اشعار حافظ نیز ابیاتی مشاهده میشود كه وی در آنها به سیما و جمال یار پرداخته است.نظیر دوست ندیدم اگر چه از مه و مهرنهادم آینه‌ها در مقابل رخ دوست[23]به حُسن و خلق و وفا كس به یار ما نرسدتو را درین سخن انكار كار ما نرسداگر چه حسن فروشان به جلوه آمده‌اندكسی «به حسن» و «ملاحت» به یار ما نرسدهزار نقد به بازار كاینات آرندیكی به سكه صاحب عیار ما نرسدهزار نقش برآید زكلك صنع و یكیبه «دلپذیری نقش نگار» ما نرسد[24]امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ فرمود: «مهدی چهره‌ای زیبا و موهایی جاذب دارد كه بر شانه‌هایش فرو ریخته و درخشندگی چهره‌اش بر مشكی محاسن شریفش غلبه میكند.[25]خواجه شیراز در ابیاتی درباره ظاهر و قامت یار خود میگوید:ننگرد دیگر به سرو اندر چمنهر كه دید آن «سرو سیم اندام» را[26]گلعذاری زگلستان جهان ما را بسزین چمن سایه آن «سرو روان» ما را بس[27]امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمودند: «مهدی ـ علیه السلام ـ راست قامت است ولی نه در حد دراز ، چهار شانه است و سینه فراخ و پیشانی باز دارد.[28]وجود خال در چهره محبوب از دیگر علایمی است كه حافظ به عنوان نشانی از سیمای نگار خود از آن یاد میكند و در ابیاتی چنین بیان می‌دارد: «خال مشكین» كه بر آن عارض گندمگون استسرّ آن دانه كه شد رهزن آدم با اوست[29]ای «روی ماه منظر» تو نو بهار حسن «خال» و خط تو مركز حسن و مدار حسن[30]بر آن چشم سیه صد آفرین بادكه در عاشق كشی سحر آفرین است[31]و در حدیثی از علی ـ علیه السلام ـ چنین می‌خوانیم: «مهدی ـ علیه السلام ـ دیدگانی مشكی، موهایی پرپشت، چهره‌ای چون ماه تابان و خالی بر گونه راست دارد.[32] بشارت آمدنهنگام ظهور حضرت مهدی ـ علیه السلام ـ با اینكه قرنها از غیبت كبری گذشته است، ایشان به صورت جوان ظاهر می‌شوند و گذشت زمان، اندام زیبای او را پیر و فرسوده نمی‌كند. امام صادق ـ علیه السلام ـ می‌فرمایند: «از امتحانات بزرگ خداوندی است كه صاحب ما به صورت جوانی ظاهر میشود در حالی كه آنها او را پیری كهنسال تصور می‌كنند.[33]حافظ شیرازی نیز با اشاره به جوانی حضرت مهدی ـ علیه السلام ـ در زمان ظهور در غزلی چنین میگوید:ساقیا بیا كه یار ز رخ پرده برگرفت كار چراغ خلوتیان باز در گرفتآن شمع سر گرفته دگر چهره برفروختوین «پیر سالخورده جوانی» زسر گرفتبار غمی كه خاطر ما خسته كرده بودعیسی دمی خدا بفرستاد و برگرفتزین قصه هفت گنبد افلاك پر صدا استكوته نظر ببین كه سخن مختصر گرفت[34]و با ظهور حضرت مهدی ـ علیه السلام ـ درد و رنج از جهان رخت برمیبندد و شادی و نشاط جایگزین اندوه و تشویش میشود. در آن هنگام حیات و زندگی راستین به زمین و اهل زمین باز میگردد و عالم پیر و فرسوده نیز جوان و تازه خواهد شد.نفس باد صبا مشك فشان خواهد شدعالم پیر دگر باره جوان خواهد شدارغوان جام حقیقی به سخن خواهد دادچشم «نرگس» به «شقایق» نگران خواهد شد[35]و در اواخر این غزل مطرح میكند كه روزی غم هجران عاشقان حضرت و درد هجر پایان میپذیرد و عاشقان پس از تحمل اندوه و فراق از شدت رنجی كه از بابت دوری محبوب كشیدهاند، بیاختیار تا بارگاه دوست فغان كنان پیش میروند.این تطاول كه كشید از غم هجران بلبلتا سراپرده گل نعره زنان خواهد شدماه شعبان منه از دست قدح كاین خورشیداز نظر تا شب عید رمضان خواهد شد[36]و مراد از خورشید، حضرت ولی عصر ـ علیه السلام ـ است كه روزی ظهور خواهد كرد.پی نوشتها:[1]. برگرفته از لیلا صوفی، زندگینامه شعرای ایرانی، بخش زندگی حافظ.[2]. دیوان و فالنامه حافظ شیرازی، تنظیم واحد تحقیقاتی انتشارات گلها، ناشر: انتشارات گلپا، دوم، 1383، ص 277.[3]. همان، ص 240.[4]. همان، ص 249.[5]. همان، ص 261.[6]. همان، ص 98.[7]. همان، ص 189.[8]. همان، ص284.[9]. همان، ص454.[10]. همان، ص 96.[11]. همان، ص 80.[12]. همان، ص 129.[13]. همان، ص 26.[14]. همان، ص 329.[15]. همان، ص 363.[16] ـ همان، ص 64.[17]. همان، ص 240.[18]. همان، ص 77.[19]. همان، ص 262.[20]. همان، ص 500.[21]. همان، ص 337.[22]. صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، ص 147.[23]. فالنامه و دیوان حافظ شیرازی، همان، ص65.[24]. همان، ص 163.[25]. محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج 51، ص 36.[26]. دیوان و فالنامه حافظ، ص15.[27]. همان، ص275.[28]. بحارالانوار، ج 51، ص3.[29]. همان، ص 64.[30]. همان، ص5.[31]. همان، ص[32]. بحار الانوار، ج 52، ص 51.[33]. همان، ج 52، ص 287.[34]. دیوان و فالنامه حافظ، ص 93.[35]. همان، ص 171.[36]. همان. منبع: ماهنامه - مبلغان - شماره 70 - تاریخ شمسی نشر 30/07/1387تهیه و تنظیم : بخش ادبیات تبیان
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 343]
-
گوناگون
پربازدیدترینها