یک شب آتش در نیستان... هم فتاد !

واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: وبلاگ > زائری، محمدرضا - کودک مقاله‎ای برای روزنامه جمهوری اسلامی نوشته و مقاله‎اش را با کلی آب و تاب چاپ کرده بودند، اما او مسئول صفحه فرهنگی روزنامه و دوستانش را نمی‎شناخت که آن روزها ضمیمه ادبی هنری صحیفه را هم منتشر می‎کردند. نوجوان نامه‎ای برای «رشد جوان» فرستاده بود و به دفتر مجله دعوتش کرده بودند، اما با سردبیری که هر شماره یادداشت‎های صمیمی‎اش را در نخستین صفحات مجله می‎خواند، روبه‎رو نشده بود. جوان که در میان غرفه‎های نمایشگاه کتاب به غرفه انتشارات مدرسه رسید، برای نخستین بار سید مهدی شجاعی را دید که دارد کتاب «کشتی پهلو گرفته» را برای دوستدارانش امضاء می‎کند.جوان با شوق و احترام پیش رفت و سلام کرد و او با لطف و محبت پاسخ داد و پرسید و شنید و... چندی بعد، جوان در مراسم بزرگداشت شهداء قطعه‎ای ادبی می‎خواند که او از راه رسید و نوشته‎اش را شنید و بعد پای جوان به انتشارات برگ باز شد که پس از معاونت فرهنگی حوزه هنری، شده بود محل استقرار سید مهدی شجاعی و حالا جوان از نزدیک می‎دید که چقدر آثار مهم و ماندگار آن جا منتشر می‎شد و چه اندازه حلقه‎های فرهنگی مؤثر آن جا شکل می‎گرفت. جوان می‎رفت و به بهانه نوشته‎ای تازه یا پرسشی نو سری می‎کشید و سید مرتضی آوینی را می‎دید گاهی و یوسفعلی میرشکاک را و علی وزیریان را و سید مسعود شجاعی طباطبایی را و...بعد هم که برگ نبود حضور او به عنوان عضو هیئت مدیره کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بهانه دیدار سید و دوستانش بود؛ از محسن چینی‎فروشان و شمس‎الدین رحمانی و مهدی ارگانی و بهزادپور و قادری و... تا دفتر و دستک نیستان راه افتاد و حالا تازه اول عشق بود! حالا جوان روی سرش عمامه بود و توی سرش هوای قصه و شعر و کتاب و سینما، در یک دست شرح لمعه و اصول فلسفه داشت و در دست دیگر قصه جدید گلشیری یا مجله تازه معروفی!صبح سرگشته «بهارستان» بود یا در محضر پیر حدیث و قرآن، غفاری بزرگ یا در محفل پیر نسخه خطی و تاریخ، حائری عزیز و عصر آشفته «طالقانی» و «انقلاب» با ابوالفضل عالی و علی معلم و...حالا جوان از دنیای طلبگی و حجره و مسجد و درس سراغ هنر و ادبیات و عکاسی و تئاتر را می‎گرفت و گرچه صولتی دهکردی دنیای سخن بالاخره جواب سلامش را می‎داد یا سیروس طاهباز نگاهش را به نگاهی پاسخ می‎گفت، اما آخرش همان چشم‎غره بهرام بیضایی در باغ فردوس بود و نگاه تعجب‎آمیز عباس کیارستمی و مرتضی ممیز و حق هم داشتند...این قیافه و لباس را چه به هنر و داستان؟ جوان فکر می کرد آغوش گرم دین می تواند سرگشتگی هنر را پناه باشد، فکر می کرد غار امان معنویت باید به جست وجوی ادبیات پاسخ دهد، فکر می کرد دینداری لزوما به معنای انزوا و دوری از زندگی و دنیای جدید نیست. فکر می کرد دینداران دیگر نمی توانند به روش های سنتی اکتفا کنند و می دید که روز و روزگار عوض شده است و در پی کسی بود که میان این دو جانب ظاهرا متفاوت و مختلف جمع کند و... می‎خواهم قصه را از همین جا شروع کنم... نه عباراتی آهنگین وکلماتی غریب را شاعرانه ترکیب می‎کنم و نه خاطرات دور و نزدیک شاگردی و برادری و همکاری را تجزیه... آن صنعت جوانی است و این سرگرمی پیری و من را امروز در میانه جوانی و پیری از این گوشه غربت کاری دیگر است: «سید مهدی شجاعی برای من و امثال من فقط یک قصه‎پرداز یا شاعر یا فیلمنامه‎نویس نیست، او برای نسل من پناه بود و این چیزی است که نه این روزها بلکه همیشه در تاریخ فرهنگی ما کم‎یاب بوده است. و اینک که دست ها را سایبان کرده‎ام و سرک می‎کشم برای دیدن کمی دورتر ها، می‎توانم ادعا کنم همه‎جا و همیشه این خلأ و نیاز جدی در محیط رشد ادبیات و هنر وجود داشته است.سید مهدی شجاعی یا چنان که دوستان و شاگردانش می‎گویند «سید»، بخشی از جریان فرهنگی انقلاب را در مقاطع و شرایط و حوزه‎های گوناگون چنان مدیریت کرده که آثار و برکاتی به‎مراتب افزون‎تر از دستاورد بسیاری تشکیلات و نهادهای رسمی و دولتی داشته است.» (1) «نیستان» اما به دلایل مختلف شاید در میان این آثار و برکات از همه مهم‎تر باشد. و وقتی از نیستان سخن می گوییم، فقط از یک مجله حرف نمی زنیم و حتی تنها از انتشارات نیستان نمی گوییم، که مجله و دفتر انتشارات زیاد هست، ولی هیچ‎کدام نیستان نمی شوند. سید مهدی شجاعی در نیستان به دنبال کاری بزرگ بود که احساس می کرد در ظرف کوچک نهادها و سازمان های دولتی و رسمی جا نمی شود و در عین حال از وظیفه و تعهد خود در مقابل نهادهای رسمی و نظام جمهوری اسلامی هم شانه خالی نمی کرد، چنان که هنوز کانونی مانده است. او فقط به تولید فردی و شخصی آثار ادبی و هنری نمی اندیشید و می خواست کار انتشارات برگ را و کار مجله رشد جوان را برای تربیت نیروهای جدید و جوان و خلاق و خوش‎فکر و متعهد به‎صورت مستقل دنبال کند، اما در عین‎حال این به معنای توقف خلاقیت و آفرینش خودش نبود، چنان‎که در همین سال ها شاید بسیار بیشتر از دوستان فارغ‎البال خود قصه و فیلمنامه و... نوشته است. (2) نیستان این‎گونه به راه افتاد. شاید حوالی سال 1372 بود یا 1373 که با حجت‎الاسلام شیخ حمید آقایی سردبیر مجله رهاورد (3) در دفتر برگ با آقای شجاعی نشسته بودیم و صحبت از عزم جدی استاد برای انتشار نیستان به میان آمد و چیزی نگذشت که مهدی فراهانی دنبال کاغذ و چاپخانه می دوید و علی‎رضا معزی از شماره بعد می گفت و کم‎کم آقای شجاعی حلقه پراکنده مجله سوره و دوستان این‎سوی و آن‎سوی را گرد آورد. از بهزاد بهزاد‎پور و علی وزیریان تا نصرا... قادری و مرحوم عزیزا... زیادی دوباره دور سید حلقه زدند و جلسه پشت جلسه و قرار پشت قرار و گپ و گعده و حرف و حدیث و نوشته های شیرین و خواندنی سید در سرمقاله و مناجات و رزیتا خاتون و تازه های احمد عزیزی و مقالات و طنزهای ویژه یوسفعلی میرشکاک و داستان های تازه خارجی و داخلی و... جوان حالا گمشده خودش را در نیستان یافته بود و در شخص سید مهدی شجاعی و فکرهای نو و حرف های تازه و ایده های خلاق. دور از روال معمول برخی نهادهای فرهنگی دولتی که به تعریفی خشک و رسمی محدود می شوند. حالا هم جلسه روضه بود توی دفتر نیستان و هم جست‎وجو در پی نام های جدید و مراجعه جوان های مشتاق و خوش‎ذوق و دانشجوهای فعال و چاپ نخستین آثار کسانی که بسیاری‎شان امروز شهرت و آوازه ای دارند و برای خودشان و دیگران نشریات و مؤسساتی را اداره می کنند. اهتمام و دل‎نگرانی و دغدغه سید و دوستان و همکاران قدیم و جدیدش مثل حمید گروگان و سید مجتبی حسینی و... هم دینی، اعتقادی بود و هم ادبی، هنری و هم اجتماعی، سیاسی. ویژه‎نامه دین‎گریزی جوانان که به چاپ مجدد رسید و با استقبال فراوان روبه‎رو شد، یا برخی طنزها و مقالات جدی که در نقد رویکردهای خصوصی‎سازی و ترویج مادیت و اشرافیت و آفات و حواشی دوران سازندگی انتشار یافت، از این اهتمامات ناشی می شد. در آن سال های بعد از جنگ و آغاز تحولات جدید اجتماعی فرهنگی از یک سو، جریان های تند و خشک و بی‎منطق و کم‎تحمل همه چیز را در خود منحصر می کردند و تصویری بسته و کلیشه ای از هنر و ادبیات دینی و فرهنگ و جامعه اسلامی عرضه می کردند و جریان های دیگری بدون التزام و اهتمام دینی از سوی دیگر منکر هرگونه قابلیت و امکان جمع میان این مواضع به‎ظاهر مختلف بودند. در این شرایط نیستان و حلقه سید و دوستانش نه به عنوان یک مجله بلکه در قد و قامت یک رویکرد وجریان فرهنگی می خواستند ثابت کنند راهی «میان مسجد و میخانه» هست که هم به مبادی و مبانی دینی پای بند است و هم از قالب های نو و زبان نو و راه های نو بهره می گیرد. گویی سید مهدی شجاعی می کوشید نشان دهد که می شود و دیگران البته نشان دادند که نمی شود ! (4)شاید اگر شماره های مختلف نیستان در دسترسم بود یا در حال و هوای تهران و حرف و حدیث های دوستان بودم، این یادداشت خیلی طولانی‎تر می شد. تنها چیزی که فکر می کنم این جا لازم است از آن یاد کنم، وجود نازنین حضرت آقای سید حسن شجاعی است که برای همه ما - نه فقط مدیر و سردبیر نیستان - پدر بود و شاید به همین دلیل هنوز هم با همه احساس خضوع و ارادت و احترام‎مان به او، نمی توانیم جز «آقاجون» صدایش کنیم. شاید در یکی از ته مقاله های نیستان به‎مناسبتی از ایشان چیزی نوشته‎ام. حضور این بزرگوار در آن مجموعه فقط برای رتق و فتق امور و حل مشکلات و اداره کارهای اجرایی مجموعه نبود. از حضورش روحیه می گرفتیم و با نگاه مهربان و پدرانه‎اش امید می یافتیم. معنویت و صفای کم‎نظیر او - که خداوند بر عمر و عافیتش بیفزاید - مجموعه را طراوت می بخشید و از سختی کارها می کاست. چنین بود تا آتش در نیستان افتاد... از آن روزها اکنون شاید 15 سالی گذشته و در این فاصله بخواهیم یا نخواهیم به هزار و یک دلیل هرچه پیشتر رفته‎ایم، کار فرهنگی مشکل‎تر شده است و نفس کشیدن سخت‎تر. شاید اگر آن اوایل گاهی درباره امکان انتشار مجدد نیستان حرفی می زدیم یا سئوالی می کردیم، امروز دیگر حتی جای سئوال و حرف هم نمانده است. اگر تا دیروز شکل گرفتن مجدد آن حلقه مبارک و شیرین، جمع‎شدن دوباره یاران سید مرتضی آوینی و سید مهدی شجاعی، انتشار دوباره مجله ای مخصوص فرهنگ و ادبیات و دینداری؛ معقول و معتدل و امروزین، ایجاد فرصت برای بروز و ظهور استعدادهای جوان و خلاصه نیستان یک «امید» بود، امروز فقط یک «خاطره» است. خاطره روزی و روزگاری که یکی بود و یکی نبود و نیستانی بود و داستانی... روز وصل دوستداران یاد باد یاد باد آن روزگاران، یاد باد پی‎نوشت: (1) آغاز یادداشتی که پیشتر در بزرگداشت استاد شجاعی برای همشهری داستان نوشته‎ام. (2) چنان‎که بنای بسیار کارهای بزرگ دیگر مثل شرح جامع دیوان حافظ و دانشنامه مذهبی نوجوانان نیز در همین مجموعه و در ضمن کارهای جاری مجله گذاشته شد و مجموعه ارزشمند گزیده ادبیات معاصر نیز در همین بین شکل گرفت و انتشار یافت. (3) ماهنامه رهاورد را حضرت حجت‎الاسلام استاد حاج علی اکبری با همراهی حضرت آقای آقایی، در دماوند به راه انداخته بودند که بعد از مدتی به صورت نشریه محلی آن منطقه درآمد و انتشار سراسری‎اش متوقف شد. (4) هنوز دست‎نویس آقای شجاعی را از روز برگزاری نخستین دادگاه نیستان دارم و به یاد می آورم حرف‎هایی که در آن حال و هوا می زدیم و می شنیدیم و ناگفته‎هایی که شاید در ضمن همان خاطره‎گویی های پیری و سالخوردگی باید منتشر شوند. (این مطلب در هفته نامه پنجره منتشر شده است.)

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبر آنلاین]

[مشاهده در: www.khabaronline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 783]

اضافه شدن مطلب/حذف مطلب

صفحات پیشنهادی

حفر تونل توسط اراذل و اوباش در پارك لويزان
سقط جنین، از 400 هزار تومان به بالا، در کمتر از یک ساعت! . نمایش تصادفی مطالب. یک شب آتش در نیستان... هم فتاد ! یک عمر چشم به راه تو بودم ...

sms : من همين الان بالاي
یک شب آتش در نیستان... هم فتاد ! قابل توجه سربازان فراري · حل پازل 400 قطعهای، تنها در 3 دقیقه! کلاهبرداری از 300 زن جویای کار ...

گوناگون

بهترین سایت برای بررسی قیمت لحظه ای ارزهای دیجیتال

تقویم‌های رومیزی هوشمند: آینده‌ای نوآورانه در مدیریت زمان

شرکت طراحی سایت زئوس: انتخابی هوشمندانه برای کسب و کار شما

سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را...

چطور خواص دارویی زعفران ارگانیک می‌تواند زندگی شما را تغیی...

ایا مهاجرت کاری به کانادا بدون مدرک زبان امکان پذیر است؟

روح‌ الله مدبر: ایران باید برای مقابله با تهدیدات فزاینده،...

ماشین اصلاح صورت | مزایا و معایب استفاده از آن برای اصلاح ...

5 مورد از مهم ترین تجهیزات آشپزخانه صنعتی و فست فود

چگونه یک وکیل کیفری خوب می‌تواند مجازات شما را کاهش دهد؟⚖️...

راهنمای کامل نرده شیشه ای برای سازندگان با تهران شیشه