نوای موسیقی ایرانی در دیوان امام خمینی(ره)

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: در دیوان حضرت امام خمینی (ره) به قصیده ای بر می خوریم که در مدح ولی عصر (عج) و در ایام جوانی (ایام تحصیل ایشان در قم) سروده شده است . امام خمینی در بیت 15 و 16 این قصیده ، نام چند مقام موسیقی ایرانی را آورده است که در نوع خود نکته جالب توجهی است :

عشق بلبل کرده گل را در حریم باغ بیتاب آشکارا گوید از "شهناز" و "شور" و "مهربانی"
‏
قمریک "ماهور" خواند ، هدهد "آواز عراقی" کبک صوت "دشتی" و تیهو "بیات اصفهانی
(ص264 دیوان)
ابتدای قصیده در وصف نوروز و بهاران است و مقامهای اشاره شده عبارتند از : شور و ماهور که در ردیف موسیقی ایرانی دستگاه هستند؛ دشتی که آواز است و از متعلقات دستگاه شور؛ بیات اصفهان نیز آواز است و منشعب از دستگاه همایون ، شهناز گوشه ای است از دستگاه شور ؛ مهربانی گوشه ای است از آواز بیات ترک (زند) که آوازی است منشعب از دستگاه شور و آواز عراقی یا همان گوشه عراق که از گوشه های دستگاه نوا، دستگاه ماهور و آواز افشاری نیز منشعب از دستگاه شور است .‏
ردیف امروزه موسیقی ایرانی یادگاری است از آقا علی اکبرخان فراهانی که توسط برادرزاده های هنرمندش میرزا عبداله و میرزا حسین قلی تدوین شده است .
هفت دستگاه : شور ، همایون ، سه گاه ، چهارگاه ، ماهور ، راست پنجگاه ونوا و پنج و شش آواز ابوعطا ، بیات ترک ، دشتی ، افشاری و کرد بیات که از دستگاه شور منشعب اند و بیات اصفهان که از دستگاه همایون انشعاب یافته است .‏
در شعر کلاسیک فارسی ، فراوان از مقامهای (دستگاههای) موسیقی ایرانی یاد شده است . برای نمونه به اشعار بزرگانی همچون مولانا ، حافظ ، سعدی ، عطار و ... بنگرید .
حال اشاره حضرت امام (یک طلبه جوان) به دستگاهها و گوشه های موسیقی ایرانی آیا نشانه آشنایی یک طلبه علوم دینی است که گرایش به فلسفه و عرفان دارد یا از این فراتر بوده است .
کم و بیش می دانیم علمایی که دارای مرتبه بالائی از علوم ظاهری هم بوده اند با موسیقی آشنایی کامل داشته اند . بطور مثال دانشمند بزرگی چون شیخ بهایی اینگونه بوده در کشکول توضیحات نسبتا کاملی درباره موسیقی عرضه می دارد . بگذاریم از اینکه شعرایی که با موسیقی آشنا بوده اند ، شعرشان آهنگین تر و دلربا تر از دیگر شعر است . نکته جالب توجه در این دوبیت اشاره به دو گوشه "شهناز" و "مهربانی" است و این نشانه نشانه اشراف حضرت امام به اجزای موسیقی ردیفی ایرانی است .‏
نوای موسیقی ایرانی با جان و دل و زمان و مکان ایرانیان درآمیخته است . گوش مردم این مرز و بوم آشنا به میزان ربع پرده و ضرب آهنگ عرفانی این نوای افلاکی است . نکته بسیار مهم و غزلیات پیر می زده جماران ، بسامد بالای واژه طرب و مطرب است تصور کنید که آیا جهان بدون موسیقی امکانپذیر است ؟
در اینجا بیت آخر غزل پرتو خورشید را به عنوان حسن ختام این مقاله به عنوان نشانه علاقه فقیهی عارف مشرب و هنرمند به موسیقی ، این هنر جهانی افلاکی ، نقل می کنم :

دکه زهد ببندید در این فصل طرب که بگوش دل ما نغمه تار آمد باز

یادش به خیر که گوش طربش به دست مطرب ازل بود و جانش در سماع عشق حضرت دوست . راهش پر رهرو باد

‏ ابوالفضل حبیبی – کارشناس زبان ادبیات فارسی‏
ادب و هنر –ضمیمه ادبی فرهنگی روزنامه اطلاعات

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 148]