واضح آرشیو وب فارسی:نیک صالحی: در مقاله قبل " اولین سنگ بنای انس با کتاب" در بحث از علل و عوامل برانگیزاننده مطالعه در کودکان به علل خانوادگی پرداختیم. در این مطلب سعی داریم تا نقش مدرسه را در پدید آوردن علاقه و انگیزه مطالعه در دانش آموزان بررسی کنیم. مدرسه دومین محیط تربیتی است که در شکلدهی به شخصیت کودک، فوقالعاده مؤثر است. اهمّ روشهایی که به وسیله آنها میتوان در مدرسه، کودک را با کتابهای غیردرسی آشنا ساخت و شوق به مطالعه را در او بیدار کرد، به شرح زیر است (البته برخی از این شیوهها باید در زمانِ مناسبِ خود و برای دورهای خاص از تحصیل به کار رود): کتاب و کتابخوانی 1. داستانگویی و کتابخوانی یکی از روشهای مؤثر برای علاقهمند کردن بچهها به مطالعه ، «داستانگویی» و «کتابخوانی» است. بچهها عاشق داستان ـ بخصوص داستانهای مهیّج و پرماجرا و شیرین ـ هستند. بنابراین لازم است که آموزش و پرورش، در طول هفته، ساعتی از ساعات کلاسی را به «داستانگویی و کتابخوانی» اختصاص دهد. از این طریق هم کششی نسبت به کتاب و مطالعه در او به وجود آوَرَد و هم با آموزش بعضی نکات تربیتی در خلال داستانها، به تربیتِ روح و روانِ او بپردازد. در سالهای آخر دبستان میتوان جلسههای داستانگویی را به «داستانخوانی» و در سالهای بالاتر، میتوان کتابهای غیرداستانی را نیز برای آنان خواند (برای آنکه کودک یک بُعدی نشود و تمام مطالعهاش را به داستان منحصر نکند). 2. بردن كودكان به کتابخانه اگر معلم بتواند بچهها را برای رفتن به کتابخانه علاقهمند کند، یکی از مؤثرترین گامها را در راه الفت دادن ایشان با کتاب و مطالعه، برداشته است. این کار را میتوان از اواخر کلاس اول دبستان آغاز کرد. گاه نیز مُلزم کردن بچهها به تهیه گزارشی از کتابخانه محله یا... به عنوان انشا یا کارِ عملیِ کلاسی، میتواند اقدامی مفید در جهت مأنوس کردن بچهها با کتابخانه باشد. تجربه نشان داده است که به محض آنکه عدهای از دانشآموزان یک کلاس به عضویت یک کتابخانه درمیآیند و از آن کتاب میگیرند، سایر دانشآموزان آن کلاس نیز داوطلبِ عضویت در آن کتابخانه میشوند. 3. بردن كودكان به مؤسسههای انتشاراتی این کار که میتواند با آشنا ساختن آنان با مراحل مختلف چاپ یک کتاب یا مجله همراه باشد، ضمن آنکه به بچهها معلومات تازهای میدهد و موجب لذت بردن آنان از این بازدید خواهد شد، نقشی بهسزا در علاقهمند كردن آنان به مطالعه خواهد داشت. بهتر است برای کودکی که ـ به هر دلیل ـ تازه مطالعه را شروع میکند، کتابهای ساده، اما شیرین و احیاناً مُهیّج و پرماجرا، و گاه صرفاً فکاهی و مفرّح انتخاب کرد؛ تا با این تمهید او به مطالعه علاقه پیدا کند. 4. مُلزم ساختن دانشآموزان به مراجعه به کتابهایِ کمک درسی معلم میتواند قبل از شروع هر درس، منابعی را که در آن، مطالبی مکمل آن درس خاص (در حد فهم دانشآموزانش)، آمده است شناسایی، و پس از تمام شدنِ درس، آنها را به دانشآموزان معرفی کند، و آنان را تشویق کند که برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر در زمینه درس مذکور، به آن منابع مراجعه کنند. از طرفی، معلمان انشا، میتوانند با دادن موضوعهایی که نوشتن آنها نیازمندِ مراجعه به یک یا چند کتاب است، و معرفی آن کتابها، بچهها را وادار به مطالعه کنند. یا با دادن موضوعهایی مثل «بهترین کتابی که خواندهام» و «فایدههای کتاب را بنویسد»، یا «دلتان میخواست جای کدامیک از قهرمانان داستانها باشید»امثال آن، دانشآموزان را به مطالعه ترغیب کنند. یا با خواندن قسمتهای زیبایی از شعرها و مطالب جالب از منابع غیردرسی برای بچهها، شوق به ادبیات را در دل آنان زنده، و شعله اشتیاق به آن را در درونشان فروزان کند. 5. درست کردن دفتر شرح احوال نویسندگان و شاعران این کار، جدا از وادار ساختنِ بچهها به مطالعه بیشتر و مراجعه به منابع مختلف، میتواند زمینهای مناسب برای آشنایی آنان با نویسندگان و شاعران برجسته و متعهد، و نیز احتمالاً، مطالع آثار آنان باشد. 6. معرفی کتاب به مناسبت روزهای خاص مربی یا معلم، در مناسبتها، دانشآموزان را به کتابهایی ارجاع دهد که حاوی اطلاعاتی بیشتر، راجع به وقایع و مسائل آن روزهای خاص هستند. یا بچهها را از چند روز قبل تشویق کند که با مراجعه به منابعی که خودش یا کتابدار معرفی میکند، شعر یا نمایشنامه یا مقالهای برای آن روز تهیه کنند و آن را در حضور بچهها اِجرا کنند یا بخوانند. 7. «داستانسازی» توسط بچهها به این شکل که معلم با گفتن «بسمالله...» و «یکی بود، یکی نبود...»، مطلب را شروع کند و از بچهها بخواهد که به ترتیب، هر یک، جملهای به این مقدمه بیفزاید. به طوری که جمله هر نفر، در ادامه و تکمیل جمله نفر و یا نفرات قبل از خود باشد؛ و در مجموع، یک خط سیر مشخص در آن دنبال شود، تا آنجا که به پایان برسد. کتاب 8. اجرای نمایشنامه معلمان و مربیان مدرسه به صورت مستقل، و گاه نیز به کمک خودِ بچهها، میتوانند متن یک داستان عامیانه یا غیرعامیانه از پیش آماده را به صورت نمایشنامه درآورند، و دانشآموزان، آن را اجرا کنند. این کار باعث میشود که هم دانشآموزانِ اجرا کننده نمایش به کتاب مربوط به آن مراجعه کنند و هم سایر دانشآموزان به مطالعه آن کتاب تشویق شوند. 9. دادنِ فهرست کتابهایِ مناسب با توجه به اوقات فراغت معلمان میتوانند فهرستی از کتابهای مناسب و جالب را در اختیار بچهها قرار دهند، تا آنان، در تابستان با خرید و یا امانت گرفتن آن کتابها از کتابخانهها و یا دیگران، به مطالعه آنها بپردازند. 10. دقت در انتخاب کتاب برای کتابخوانهای نُوپا چه بسا یک انتخاب نابجا در این زمین، کودکی را که تازه به کتاب رو آورده است برای مدتی مدید، از مطالعه دلزده کند. بنابراین بهتر است برای کودکی که ـ به هر دلیل ـ تازه مطالعه را شروع میکند، کتابهای ساده، اما شیرین و احیاناً مُهیّج و پرماجرا، و گاه صرفاً فکاهی و مفرّح انتخاب کرد؛ تا با این تمهید او به مطالعه علاقه پیدا کند. همچنین، این کار، بهتر است تا زمانی که اطمینان حاصل شود که علاقه لازم در او به وجود آمده و پا گرفته است ادامه یابد. آنگاه است که میتوان کتابهایی نسبتاً سنگینتر و با مطالبی عمیقتر به او ارائه کرد. گاه نیز می توان مثلاً به کودكی که از پدر یا مادر خود جدا شده است، مطالعه کتابی را پیشنهاد کرد که شخصیت اصلی آن به وضعیت خودِ او دچار بوده است، چه بسا انس و الفتی خاص با کتاب بیابد و آن را به عنوان دوستی همدل بپذیرد. 11.تهیه نشریه دیواری با تشکیل گروههای روزنامهنگاری میتوان کودکان و نوجوانان را به نوشتن داستان، مقاله و شعر تشویق کرد. اگر در هر نشریه، قسمتی به معرفی یا نقد و بررسی کتاب اختصاص یابد، بچهها برای تهیه این مطلب، خواه ناخواه مجبور به مراجعه به کتابها و مجلهها خواهند شد؛ و این خود گامی در جهت آشتی دادنِ آنان با کتاب است. در سنین اولیه دبستان، میتوان بچهها را تشویق کرد که داستانی بنویسند و برای آن نقاشی کنند. آنگاه معلم بهترینِ این نوشتهها را به صورت کتابی درآورده، در بهترین جای مدرسه یا کتابخانه کلاس یا مدرسه به معرض نمایش بگذارد. 12. برگزاری نمایشگاه کتاب میتوان حداقل هر فصل یک بار، نمایشگاهی از آثار خوب گذشته و آخرین آثار چاپ شده مناسب بچهها، در مدرسه یا مسجد محله ترتیب داد. این نمایشگاه بهتر است به طرزی جالب و زیبا تشکیل شود و در آن، کتابها با تخفیفهای زیاد به بچهها ارائه گردد، و از پدران و مادران نیز دعوت شود که در این نمایشگاه شرکت کنند. میتوان در کنار نمایشگاه، به برگزاری سخنرانیهای جذّاب، نمایش فیلم و اسلاید درباره کتاب، یا انتشار جزوههایی در زمینه اهمیت مطالعه نیز اقدام کرد. در نمایشگاه، همچنین میتوان نوشتههای خوب کودکان و نوجوانان را نیز به معرض نمایش دیگران گذاشت و به این وسیله هم آنها و هم دیگر بچهها را به مطالعه و نوشتن ترغیب کرد. 13. ترغیب كودكان و نوجوانان به نوشتنِ کتاب بخصوص در سنین اولیه دبستان، میتوان بچهها را تشویق کرد که داستانی بنویسند و برای آن نقاشی کنند. آنگاه معلم بهترینِ این نوشتهها را به صورت کتابی درآورده، در بهترین جای مدرسه یا کتابخانه کلاس یا مدرسه به معرض نمایش بگذارد. همچنین، در صورت امکان، خوب است از نویسندگان مورد علاقه بچهها دعوت به عمل آید تا برای ایشان صحبت کنند و به سؤالهای آنان در زمینه نگارش و کتاب، پاسخ دهند 14. آموزش روش مطالعه (بخصوص تندخوانی) به تجربه ثابت شده است که اگر راهِ درستِ مطالعه کردن و تندخوانی را به كودكان و نوجوانان بیاموزیم و آنان را به تمرین و تکرارِ مُنظّم و حساب شده در این راه برانگیزیم، در جوانی به حدِ متوسطی از تندخوانی خواهند رسید. آموزش این شیوه به بچهها، به آنان کمک خواهد کرد که از وقتِ خود برای مطالعه، استفادهای به مراتب بیشتر ببرند. 15. به تصویر کشیدن یک صحنه یا شخصیّتِ موردِ علاقه از یک داستان این کار که باید به وسیله دانشآموزان صورت گیرد، میتواند به شکلی جدّی یا کاریکاتورگونه، به عنوان تکلیف کلاس نقاشی یا به صورت داوطلبانه، یا مسابقه و مانند آن باشد؛ و بهترین تصویرهای ارائه شده، در نمایشگاههای کتابی که در مدرسه یا «ناحیه» برگزار میشود و یا کتابخانه مدرسه، نصب شود. تنظیم برای تبیان
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: نیک صالحی]
[مشاهده در: www.niksalehi.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 676]