تبلیغات
تبلیغات متنی
آموزشگاه آرایشگری مردانه شفیع رسالت
دکتر علی پرند فوق تخصص جراحی پلاستیک
بهترین دکتر پروتز سینه در تهران
دستگاه آب یونیزه قلیایی کره‌ای
محبوبترینها
راهنمای انتخاب شرکت‌های معتبر باربری برای حمل مایعات در ایران
چگونه اینورتر های صنعتی را عیب یابی و تعمیر کنیم؟
جاهای دیدنی قشم در شب که نباید از دست بدهید
سیگنال سهام چیست؟ مزایا و معایب استفاده از سیگنال خرید و فروش سهم
کاغذ دیواری از کجا بخرم؟ راهنمای جامع خرید کاغذ دیواری با کیفیت و قیمت مناسب
بهترین ماساژورهای برقی برای دیسک کمر در بازار ایران
بهترین ماساژورهای برقی برای دیسک کمر در بازار ایران
آفریقای جنوبی چگونه کشوری است؟
بهترین فروشگاه اینترنتی خرید کتاب زبان آلمانی: پیک زبان
با این روش ساده، فروش خود را چند برابر کنید (تست‌شده و 100٪ عملی)
خصوصیات نگین و سنگ های قیمتی از نگاه اسلام
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1872067593
مقایسه‌ی تاریخ تئوریک روابط بین‌الملل و یک دوره‌ی اسلامی؛ یک برش تاریخی و چهار گذار گفتمان امنیت
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: مقایسه‌ی تاریخ تئوریک روابط بین‌الملل و یک دوره‌ی اسلامی؛
یک برش تاریخی و چهار گذار گفتمان امنیت
برخی محققین معتقدند که در تحلیل مفهومی امنیت، می‌توان چهار گفتمان را شناسایی کرد: حفظ بقا و موجودیت، فقدان تهدید، کسب قدرت و توانایی و نهایتاً همکاری و همگرایی بین دولت-ملت‌ها. اسلام چهارده قرن پیش، متمدنانه تمام شقوق امنیت را مورد توجه قرار داده است.
در اینجا قصد داریم تحول تاریخی مفهوم امنیت با مراجعه به ادبیات مطرح‌شده در این‌خصوص را بررسی کنیم. برخی محققین معتقدند که در تحلیل مفهومی امنیت می‌توان چهار گفتمان را شناسایی کرد که به‌مرور زمان هر یک جایگزین دیگری شده است. براساس گفتمان سنتی، امنیت به حفظ بقا و موجودیت تعریف شده و منشأ اصلی تهدید طبیعت محسوب می‌گردد و برای فائق آمدن بر تهدیدات طبیعی، همکاری گروهی لازم و ضروری به نظر می‌رسد.
اما با دگرگونی در ساختارهای سیاسی، اجتماعی و تشکیل دولت-ملت، مفهوم امنیت نیز متحول شده و امنیت به‌عنوان فقدان تهدید تعریف می‌گردد. نفی تهدید را در ابعاد مختلف سیاسی، نظامی، اقتصادی و... گسترش داده‌اند، ولی با این وجود، این گفتمان جای خویش را به گفتمان سوم داده است. در گفتمان سوم، امنیت برای کسب قدرت و توانایی که نگرشی ایجابی است، جایگزین مفهوم نفی تهدید شده است. در این گفتمان، حتی جامعه‌ای که فاقد تهدید است نیز چنانچه توانایی و شرایط عینی کسب قدرت و حفظ منافع خویش را نداشته باشد، جامعه‌ای ناامن به‌شمار می‌رود. گفتمان چهارم متأثر از جهانی شدن است و به‌تدریج در حال جایگزینی است. در این گفتمان، امنیت به همکاری و همگرایی بین دولت-ملت‌ها تعریف شده است و دولت منشأ اصلی تهدید به حساب می‌آید و امنیت مستقل از قدرت لحاظ می‌شود. (خلیلی، 1383)
در اینجا قصد داریم تحول مفهومی امنیت، که تلویحاً در فوق از آن به‌عنوان بخشی از تاریخ تئوریک روابط بین‌الملل یاد شد را با تاریخ تحول امنیت در اسلام مطابقت دهیم. به عبارتی اسلام، چهارده قرن پیش، متمدنانه تمام شقوق امنیت را مورد توجه قرار داده است. تحول مفهومی امنیت در مطالعه‌ی مقایسه‌ای اسلام و تاریخ تئوریک روابط بین‌الملل را با این دو معیار مطابقت می‌دهیم: الف) پیش آمدنی امنیت (پیش از ظهور اسلام) و ب) تحول مفهوم امنیت، هم به‌صورت کارکردی و هم ساختاری (ظهور اسلام).
الف) جنگ همه علیه هم (پیش از ظهور اسلام)
در زمینه‌ی تاریخی-اجتماعی پیش از ظهور اسلام در شبه‌جزیره‌ی عربستان، امنیت معنای خود را در قبیله و میان قبیله به دست می‌آورد. امنیت در قبیله، به‌واسطه‌ی حمایت خویشاوندی و طایفه‌ای و در میان قبایل، به‌واسطه‌ی پیمان‌های متقابل بین قبیله‌ای، برای عدم تجاوز یا اتحاد علیه قبیله‌ی دیگر مصداق پیدا می‌کرد. محدود شدن گستره‌ی امنیت به قبیله و روابط بین‌قبیله‌ای، ناشی از بدویت تحمیل‌شده‌ای بود که عوامل طبیعی و اجتماعی بر اعراب وارد می‌آورد. در این دوره، سنت‌های اجتماعی-سیاسی در میان اعراب، همچون عهود متقابل، بیعت و مشورت، کارکردهایی برای تأمین امنیت قبایل و طوایف در مقابل یکدیگر بود.
شرایط امنیتی اعراب در عصر پیش آمدنی، گذشته از توصیفی که در بیان حضرت علی (ع) و جعفر بن‌ابی‌طالب در مورد وضعیت زندگی اعراب پیش از بعثت پیامبر آورده شده است (ابن‌اثیر، و نهج‌البلاغه)، از منظر سیاسی، بسیار اسف‌بار بوده است؛ چنان‌که برخی آن را با عنوان جنگ سراسری قبایل پراکنده و بدوی علیه همدیگر یا «جنگ همهی قبایل علیه همهی قبایل» (حمید الله، 1373: 101) توصیف کرده‌اند. بدین معنا که همواره میان قبایل پراکنده‌ای که بت‌های مختلفی را به‌مثابه‌ی خدا و سمبل قبیله‌ی خویش می‌پرستیدند، منازعه و جدال برقرار بود. امنیت در قبایل، به‌مثابه‌ی تنها مرجع امنیتی به‌واسطه‌ی پیوندهای خویشاوندی و انتساب و حمایت قبیلگی، به‌صورت نسبی برقرار می‌شد. این در حالی بود که امنیت در روابط بین‌قبیلگی، تضمین‌شده نبود و آنچه مانع منازعه میان آن‌ها بود، عهود یا پیمان‌نامه‌هایی بود که به‌منظور ترک مخاصمه یا اتحاد علیه قبیله‌ای دیگر برقرار می‌شد (همان) و این همان چیزی شد که بعدها اسلام برای تدوین نظام فلسفی خود در قالب بیعت، پیمان و... از آن بهره‌برداری کرد.
ب) تحول مفهوم امنیت، هم به‌صورت کارکردی و هم ساختاری
در این دوره، با تغییر کاربری مفهوم امنیت، این مفهوم هم به‌مثابه‌ی امنیت به معنی حفظ بقا یعنی وضعیت پیامبر در مکه شکل‌بندی شد، هم امنیت به معنی فقدان تهدید در وضعیت پیامبر در مدینه و تشکیل دولت اسلامی، جنگ با مشرکین و پیمان با یهودی‌ها صورت گرفت، هم امنیت در چارچوب کسب قدرت یعنی بعد از فتح مکه و دوره‌ی خلفا، جنگ ابتدایی و دعوت به اسلام مورد پیگیری قرار گرفت و هم به‌لحاظ کارکردی، امنیت مفهومی جهان‌محور شد. به عبارتی از اسلام به‌عنوان آخرین دین، که ادعای خوشبختی انسان را دارد، یاد شد.
فقدان تهدید با مکانیسمی پیگیری شد که ریشه‌های آن در قبایل بدوی شبه‌جزیره وجود داشت. مبارزه‌ی اسلام با این عوامل موجده‌ی جهل و بدویت در عصر پیش آمدنی، موجب دگرگونی معنا و مصداق یا دال و مدلول امنیت، از بدوی به مدنی در سایه‌ی باورها و ارزش‌های متعالی مبتنی بر وحی و متکی بر ایمان از یک‌سو و عمل سیاسی مبتنی بر تجربه و عقلانیت تاریخی-اجتماعی، از سوی دیگر شد. در این میان، سنت‌های اجتماعی-سیاسی در میان اعراب، همچون عهود متقابل، بیعت و مشورت که کارکردهای محدودی برای تأمین امنیت قبایل و طوایف در مقابل یکدیگر در دوران پیش از بعثت داشتند، پس از بعثت، با کارکردهای فراگیرتر در سطح مصلحت و امنیت امت اسلامی، به کار گرفته شدند. نمونه‌ای از بیعت‌ها و پیمان‌های متقابل میان‌طایفه‌ای، پیمانی بود که در سال‌های نخستین بیعت، له و علیه پیامبر اسلام (ص) در مکه منعقد شد: «کفار قریش بعد از مهاجرت صحابه به حبشه با خود پیمانی بستند تا با بنی‌هاشم و بنی‌مطلب معاملت و مخالطت نکنند...
عهدنامه‌ای نوشتند و سوگند خوردند و عهدنامه را در میان خانه‌ی کعبه آویختند... بنی‌هاشم نیز بر گرد ابوطالب جمع شده و عهد و پیمان بستند که در مقابل قریش، از پیامبر حمایت کنند.» (ابن‌هاشم، 1360: 340-341)
در بیعت عقبه‌ی دوم، در سال سیزدهم بعثت، میان انصار مدینه و پیامبر اسلام، آمده است که «با تو که به‌حق نبی هستی، بیعت می‌بندیم از تو نیز همانند زن و فرزندان خود دفاع کنیم.» (همان: 84-85) بدین‌ترتیب، اصول متعالی اسلامی که بر کرامت انسان در زندگی دنیوی برمبنای آگاهی و آزادی او در انتخاب راه سعادت استوار می‌گردد، در کنار تحول کارکرد نهادها و سنت‌های اجتماعی-سیاسی عربی که زمینه‌ی شکل‌گیری اجتماع سیاسی مدنی جهان‌شمول را فراهم می‌آورد، دلالت امنیت در اندیشه‌ی سیاسی اسلام به‌مثابه‌ی خیر دنیوی و زمینه‌ساز سعادت اخروی را بیان می‌کند.
کسب قدرت در چارچوب تأکید بر تمرکز قبایل پراکنده‌ی اعراب در قالب شهرهای بزرگ یا دعوت به زندگی مدنی در مقابل بدوی، دعوت به اتحاد قبایل برپایه‌ی آرمان‌ها و باورهای وحدانی در مقابل باورهای کفرآمیز و بت‌پرستانه که منشأ منازعات قبیله‌ای و موجب تفرقه و نفاق و در نتیجه، تنزل سطح مدنیت بوده است، دعوت به کشاورزی و حفر چاه‌هایی چون زمزم، دعوت به تقویت و توسعه‌ی شهرهایی همچون مکه و مدینه و مراکز تصمیم‌گیری و مشاوره‌‌ی جمعی که پیش از بعثت در قالب دارالندوه صورت می‌گرفت و پس از بعثت، در قالب مسجد به‌مثابه‌ی مرکزی عبادی-سیاسی نمود یافت، دعوت به برقراری ارتباط و کسب آگاهی از احوال مردمان دیگر جوامع به‌واسطه‌ی مسافرت و تجارت و در نهایت، دعوت به یادگیری خواندن و نوشتن و علم‌آموزی از دیگر جوامع برای کسب مهارت‌های مربوط به کنترل و مهار طبیعت، در مجموع، راهبردهایی بود که اسلام برای مبارزه با جهل تحمیل‌شده و بدویت و امنیت‌یابی در مقابل آن، ارائه داد.
جهان‌شمول کردن امنیت در عملی کردن گزاره‌ی اسلام به‌عنوان آخرین دین که ادعای خوشبختی انسان در همهی عرصه‌ها را دارد، مورد پیگیری قرار گرفت. گذشته از مبارزه با زمینه‌های طبیعی و اجتماعی جهل تحمیل‌شده در جامعه‌ی عربستان، اسلام رسالت مبارزه با جهل تحمیل‌شده را به‌صورت آرمانی جهان‌شمول نیز پیگیری کرده است. در این میان، سیره‌ی سیاسی پیامبر اکرم (ص) در ارسال نامه برای امپراتوران و پادشاهان زمان خود برای ابلاغ دین، نشان می‌دهد اسلام نسبت به تأثیر روابط ساختارها و نهادهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، در شکل‌گیری، استقرار و بازتولید باورهای غلط و کاذب به‌مثابه‌ی جهلی تحمیل‌شده، تأکید دارد. ابلاغ اولیه‌ی دین به حاکمان و فرمان‌روایان و دعوت آن‌ها به زمینه‌سازی ایجاد آگاهی در مردم نسبت به دین راستین و احترام به آزادی آن‌ها در ایمان به آن، برپایه‌ی این شناخت صورت می‌گیرد که عوامل اجتماعی-سیاسی، از جمله ساختارها و نهادهای مرتبط با قدرت سیاسی، بالقوه می‌توانند نقش اساسی در تحمیل و تقویت جهالت یا باورهای غلط کفرآمیز یا شرک‌آلود به مردم داشته باشند. (احمدی میانجی، 1362)
فرجام سخن
برای اسلام به‌عنوان دینی آسمانی که ادعای بازتعریف و حل تمام مسائل پیرامون بشر را دارد، ارائه‌ی تحلیل دقیق از امنیت بین‌الملل و امنیت بشر، یکی از موضوعات ضروری است که نیاز به پردازش علمی در متون دینی را داشته و دارد. در این مقاله تلاش کردیم طی بررسی تاریخی، به تحول مفهومی امنیت در تاریخ صدر اسلام اشاره کنیم.
منابع
نهج‌البلاغه
ابن‌هاشم، عبدالملک (1360)، سیرت رسول‌الله، ترجمه و انشای رفیع‌الدین اسحاق‌بن‌محمد همدانی قاضی ابرقو، تصحیح اصغر مهدوی، تهران، بنیاد فرهنگ.
احمدی میانجی، علی (1385)، مکاتب‌الرسول، قم، یس.
حمید الله، محمد (1373)، حقوق روابط بین‌الملل در اسلام: آیین جهان‌داری اسلامی، ترجمه و تحقیق سید مصطفی محقق داماد، جلد اول، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.
خلیلی، رضا (1383)، «تحول گفتمانی-تحول مفهوم امنیت»، فصلنامه‌ی مطالعات راهبردی، سال هفتم، شماره‌ی اول، بهار، شماره‌ی 33.
*صدیقه احمدی، کارشناس منبع: برهان انتهای متن/
93/11/28 - 01:30
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 86]
-
گوناگون
پربازدیدترینها