واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: ریزگردها از کجا می آیند - دکتر حسین آخانی* معضل ریزگردها وقتی حل می شود که ریشه آنها خشکیده شود. با وجود همه وعده ها تا به امروز هیچ اقدامی برای حل این معضل نشده است. فکر نکنید که با تشکیل کمیته مبارزه با ریزگردها، ریزگردها درمان می شود.
پیش از هرچیزی باید بدانیم که ریزگردها از کجا می آیند؟ یک پسوند عربی به آنها نچسبانید تا بتوانیم از زیر بارمسئولیت ها شانه خالی کنیم. باید پذیرفت که منشأ ریزگردها دور نیست. منشأ آنها را باید شوره زارهای تالاب های استان خوزستان و جنوب عراق جست.
نگارنده یک مطالعه میدانی روی ریزگردهای خوزستان انجام داد که این مطالعه میکرو الکترونی نشان می دهد که منشأ این ریزگردها، تالابی است. این ریزگردها عمدتاً از تالاب های خشک شده جنوب غربی ایران و جنوب عراق بلند می شود، بیش از هرجایی هم هور العظیم دخیل است. آب هورالعظیم از رودخانه های دجله، فرات و کرخه تأمین می شود. اما به دلیل سدهای زیادی که در ایران، ترکیه، عراق و سوریه روی این رودخانه ها زده شده، عملاً آب کافی به تالابی که بین 550 تا 700 هکتار وسعت دارد نمی رسد. از سوی دیگر بخشی از تالاب هورالعظیم توسط وزارت نفت برای حفاری خشک شده است. در نتیجه با کوچکترین طوفان و بادی، ریزگردها اتفاق می افتد و تمام استان های جنوبی را دربرمی گیرد و به آذربایجان و زنجان هم می رسد. راه چاره چیست؟ بارها گفته ایم و متأسفانه هیچ کس هم به آن توجه نمی کند که کشور ظرفیت ساخت این همه سد را نداشت و سدهای ساخته شده، باعث خشک شدن دشت خوزستان و ایجاد ریزگرد شده است. بنابراین اگر بخواهیم برای ریزگردها راه چاره قطعی بیابیم تنها راه این است که سد ها را برداریم.
به نظر بنده هیچ راه دیگری هم وجود ندارد. برخی پیشنهاد می دهند که گیاه بکاریم. من به عنوان یک گیاه شناس می گویم که هیچ گیاهی بدون آب از خاک بیرون نمی آید. گیاه فتوسنتز می کند. فرمول فتوسنتز هم می شود آب به علاوه دی اکسیدکربن. ما در جنوب مشکل دی اکسید کربن نداریم اما اگر آب نباشد هیچ گیاهی رویش نخواهد کرد. این آب هم جایی نیست جز پشت سدها. نکته مهم دیگری هم که باید به آن توجه کرد، به هم خوردن توازن هیدرولوژیکی یا آبی زاگرس است که باعث شده تا پوشش گیاهی منطقه هم تحت تنش شدیدی قرار بگیرد. جنگل های بلوط زاگرس در اثر تنش آبی که دارند خشک می شوند. علت اصلی خشک شدن این جنگل ها هم چیزی نیست جز ساخت بی رویه سد ها در مناطق مختلف زاگرس.
*ریزگردها که از پشت سد ها بلند می شوند
از سوی دیگر وزارت نیرو حاضر نیست هیچ سدی را به روی دشت ها ودریاچه ها باز کند. حتی تلاش ها در ارومیه هم نتیجه بخش نبوده و وزارت نیرو بعد از سال ها، کمی آب به این حوزه داده است. مشکل اینجاست که آب ها پشت سدها جمع شده و برای آنها راه مصرف تراشیده شده است. حالا اگر وزارت نیرو بخواهد آب را به روی دشت ها، تالاب ها و رودخانه ها باز کند باید پاسخگو باشد. البته یک مسأله دیگر هم وجود دارد اگر سد ها شکسته شود دیگر سدسازان توجیهی برای ساخت سد جدید ندارند و همین مسأله هم باعث شده تا در مقابل رها سازی آب پشت سدها به روی دشت ها، مقاومت کنند. مسأله آب های مرزی هم یکی دیگر از علل ریزگردها است؛ آبی که کشورها سعی می کنند تا آن را داخل کشور خود نگه دارند. از یک سو افغانستان حقابه هیرمند را نمی دهد در نتیجه هامون خشک می شود و ریزگردهایش به جان مردم می افتد از سوی دیگر هم ما روی آب های مرزی سد می بندیم تا از مرز خارج نشود که باعث می شود تا ریزگردهای عراق به سمت کشور هجوم بیاورند! 60 درصد آب هورالعظیم از داخل ایران تأمین می شود، بنابراین مسئولیت ایران در زمینه ایجاد این ریزگردها از سایر کشورهای همسایه بیشتر است. از سوی دیگر خسارت بیشتری هم به ایران وارد می شود. از سوی دیگر ریزگردها آنقدر که ایران را تهدید می کند برای مثال سوریه یا ترکیه را تهدید نمی کند! خشک شدن دشت خوزستان نتیجه سدسازی های بسیار زیاد در کشور است. علاوه بر هورالعظیم یکی از دلایل ریزگردها خشک شدن تالاب شادگان است. لااقل آب سدها را به روی تالاب شادگان باز کنیم!
*استاد دانشگاه
*روزنامه ایران
اول**
21/11/1393
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 66]