تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1837423865
ضرورت بازنگری دروس دینی دانشگاه
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
ضرورت بازنگری دروس دینی دانشگاه
یکی از خلأ‌های مهم در برنامه درسی دروس معارف اسلامی دانشگاه‌ها با سابقه نزدیک به سه دهه فعالیت گروه‌های معارف اسلامی به عنوان اولین گام پژوهش، طراحی و تبیین اهداف مطلوب این دروس است که علاوه بر تأیید اسناد بالادستی در این زمینه مورد توافق صاحب‌نظران و دانشجویان با توجه به نیازهای روز جامعه باشد.
بخش دوم و پایانی هدف زندگی انسان از نظر قرآن بهره‌گیری از زبان وحی در شناخت هدف زندگی انسان، چشم‌اندازی وسیع‌تر از آنچه پندار ماست پیش روی ما می‌نهد؛ زیرا شناخت ویژگی‌های انسان، چنان‌که باید، تنها در توان خالق یکتاست. قرآن، در آنجا که سخن از هدف آفرینش انسان و سیر حرکت او پیش می‌آید، انسان را موجودی روحانی و معنوی تلقی می‌کند و خط مشی زندگی او را نیز با توجه به این مهم ترسیم می‌کند. تقسیم حیات انسانی به دو دوره دنیوی و اُخروی، بیان این نگرش است که سرانجام، انسان باید در میدانی وسیع‌تر از دنیا به حیات خود ادامه دهد تا خلقت او عبث نباشد. پس چه بهتر که در گذر دنیا توجه خود را به بخش ابدی حیات خود یعنی حیات اخروی معطوف کند. پرورش قوای فکری و برخورداری از تعلیم و تربیت صحیح و نیز بهره‌گیری از نعمت‌های موجود در حیات دنیوی، همه می‌تواند با توجه به حیات ابدی او تنظیم گردد. از نظر قرآن، انسانی سعادتمند است که خدا را عبادت کند و به او نزدیک شود. البته، عبادت خدا به معنای نفی بهره‌گیری از دنیا نیست، بلکه به این معناست که تمام جلوه‌ها و قوای فکری و استعدادهای نهفته انسانی باید یک هدف را مدنظر قرار دهند و آن خداست. در اصطلاح قرآن، انسانی کامل است که به قرب الهی دست یابد. پس هدف زندگی از دید قرآن، عبودیت و در نهایت قرب الی الله است. متفکر شهید استاد مرتضی مطهری در این زمینه چنین می‌نویسد: قرآن به حکم اینکه به اصالت فطرت قائل است و در درون هر انسانی حتی انسان‌های مسخ شده‌ای مانند فرعون، یک انسان بالفطره که در بند کشیده شده سراغ دارد؛ برای مسخ شده‌ترین انسان‌ها امکان جنبش در جهت حق و حقیقت ولو امکانی ضعیف، قائل است. ازاین‌رو پیامبران خدا مأمورند که در درجه اول به پند و اندرز ستمگران بپردازند که شاید انسان فطری دربند کشیده در درون خود آنها را آزاد سازند، و شخصیت فطری آنها را علیه شخصیت پلید اجتماعی آنها برانگیزاند و می‌دانیم که در موارد فراوانی این موفقیت دست داده شده است که نامش (توبه) است. موسی در اولین مرحله رسالتش مأموریت می‌یابد که به سراغ فرعون برود و به تذکر و بیداری فطرت او بپردازد و اگر مفید واقع نشد با او بستیزد. از نظر موسی، فرعون انسانی را در درون خود اسیر کرده و بند کشیده و انسان‌هایی را در بیرون. موسی در درجه اول می‌رود اسیر درونی فرعون را علیه فرعون بشوراند و در حقیقت می‌رود فرعون فطری را که یک انسان، و لااقل نیمه باقی مانده یک انسان است، علیه فرعون اجتماعی یعنی فرعون شناخته شده و در اجتماع برانگیزاند. (مطهری، 1359) الف) اهداف تربیت در دانشگاه اسلامی پس از نظام آموزش و پرورش، دانشگاه مهم‌ترین و اساسی‌ترین مکانی است که قادر است روحیه خلاقیت، ابتکار، خودباوری و اعتماد به نفس را در نسل جوان شکوفا سازد. دانشگاه‌ها از گرانبها‌ترین ذخایری هستند که جامعه برای پیشرفت و توسعه در اختیار دارد. آموزش عالی با پیشینه‌ای به قدمت بیش از هشت سده، به عنوان نهادی کلیدی مورد توجه خاص ملت‌ها و دولت‌هاست و به جرأت می‌توان گفت که در میان نهادهای اجتماعی و اقتصادی که ظرف چند سال اخیر پا به عرصه وجود گذاشته‌اند، تنها تعداد انگشت‌شماری توانسته‌اند مانند دانشگاه‌ها دوام آورند و پایدار بمانند. دانشگاه‌ها از پرارزش‌ترین نهادهایی هستند که جامعه برای پیشرفت و توسعه در اختیار دارد. دانشگاه‌ها از یک سو حافظ و انتقال دهنده میراث فرهنگی و ارزشهای حاکم بر جامعه‌اند و از سوی دیگر پاسخگوی نیازهای اجتماعی برای کسب، اشاعه و توسعه دانش و فناوری هستند. (میرزامحمدی و همکاران، 1384) ب) ویژگی‌های هدف‌های تربیتی از دیدگاه مربیان بزرگ مسلمان توجه فلسفه‌های تربیتی به هدف تربیت به لحاظ ماهیتش که «فعل و انفعالی است میان دو قطب سیال که مسبوق به اصلی و متوجه به هدفی و مستلزم طرح و نقشهای» است، قطعاً نمی‌تواند بی‌هدف و یا دارای هدف‌هایی گنگ و تعریف نشده باشد؛ زیرا در غیر این صورت، از سویی مربی نمی‌داند چه می‌خواهد و نمی‌فهمد چه بکند و آنچه خواهد کرد، الزاماً به نفع متربی نخواهد بود؛ از سوی دیگر، متربی هم سرگردان است و به ناچار خطر تضییع استعداد او هست. از این گذشته در چنین اوضاع و احوالی، متربی گونه‌ای ابزار آزمایش و خطا در دست مربی خواهد بود؛ روشن است که برآمد چنین تلاشی هر چند باشد، تربیتی نخواهد بود. حاصل آنکه به لحاظ ماهیت تعلیم و تربیت، محال است فرایند رفتاری فاقد هدف و در عین حال دارای ماهیتی تربیتی باشد؛ این است که همه فلسفه‌های تربیتی، فصلی مشبع درباره هدف‌های تعلیم و تربیت پرداخته‌اند. توجه به این مهم در فلسفه تربیتی اسلام و دیدگاه‌های تربیتی مربیان بزرگ مسلمان هم به خوبی مشهود است. (همان) هدف غایی مراد از هدف غایی، به قول غزالی غایت غایات و منتهای آمال است که فراتر از آن نه در خاطر می‌گنجد و نه اصولاً در شأن سرشتی انسان است. غزالی این غایت را از غایت آفرینش انسان و غایت نفس او جدا نمی‌داند و معتقد است چنین غایتی مقتضای سرشت انسان است و انسان برای آن آفریده شده است و برای او لذتی برتر و ناب‌تر از آن محال است و سعادت دنیوی و اخروی آدمی در گرو تحقق آن است. غزالی برای تربیت ـ مانند نفس ـ غایت دنیایی و عقبایی می‌شناسد. غایت دنیایی تربیت، در کلی‌ترین مفهومش علم و آزادی یا معرفت و حیرت؛ و غایت عقبایی آن رؤیت حضرت باری است. گفتنی است که یکی از ویژگی‌های هدف غایی آن است که همچون وجود، مقول به تشکیک است و مصادیق آن از نظر شدت و ضعف و کمال با هم تفاوت دارد. اما اطلاق واژه غایت بر همه آنها راست و رواست. می‌خواهم بگویم که انسان (متربی) به هر درجه و مرتبه‌ای از هدف غایی برسد باید بالاتر آن را بجوید. از غایت عقبایی تربیت که بگذریم، غایت دنیایی آن هم بی‌نهایت و ذومراتب است. پیامبر، آیات کبرای الهی را مشاهده کرد و از ملکوت پروردگارش آگاه شد و آن‌مایه اوج گرفت که به مقام «قاب قوسین او ادنی» رسید. با این‌حال به او امر شد که: «قل رب زدنی علماً؛ بگو پرودگارا علم مرا زیاد کنی». (طه / 114) 3. تجارب بین‌المللی در خصوص وظایف و رسالت دانشگاه‌ها ردیف نام دانشگاه هدف و راهبرد مطلوب مورد تأیید رتبه جهانی 1 ام. آی. تی تعالی سطح دانش و ارائه آموزش‌های مرتبط با عرصه‌های کاربردی، فن‌آوری و دیگر عرصه‌های دانش؛ تولید دانش و اشاعه آن و توسعه همکاری‌های بین دانشگاهی؛ و ارائه خدمات بهتر به ملت و جهان. 2 2 برکلی کالیفرنیا آموزش، پژوهش و ارائه خدمات عمومی؛ بهبود رابطه نهاد آموزش و جامعه برای ارتقای سطح کیفیت زندگی مردم. 3 3 پنسیلوانیا رشد و تحوّل برای پاسخگویی بهتر به نیازهای دانشگاهی و اجتماعی آینده؛ گسترش دانش و کاربردهای آن برای ارتقای سطح توسعه انسانی و اقتصادی؛ افزایش مشارکت دانشجویان در امور آموزشی و پژوهشی؛ بازنگری مستمر برنامه‌های درسی. 5 4 میشیگان کمک به رشد شهروندان، به‌ویژه رهبران آینده؛ پذیرش تنوع انسانی و ارج نهادن آن. 6 5 کرنل تعلیم و آموزش رهبران فردا؛ بسط و گسترش مرزهای دانش؛ ارائه خدمت به جامعه و شهروندان. 7 6 ویسکانسین مدیسون آموزش، پژوهش و ارائه خدمات عمومی در سطحی جهانی؛ توسعه دوره‌های آموزشی معطوف به تنوع نژادی و قومی؛ بهبود پاسخگویی سیستم دانشگاه و نهادها و مؤسسات وابسته به آن. 8 7 تگزاس پیشرفت در عرصه‌های متداخل آموزشی و انجام پژوهش‌ها و ارائه خدمات عمومی؛ کمک به حفظ و ارتقای وضعیت اقتصادی دولت. 9 8 واشنگتن تعالی سطح دانش و اشاعه آن. 10 9 مینه سوتا پژوهش، اکتشاف و تولید دانش؛ آموزش و یادگیری و تسهیم دانش؛ توسعه و ارائه خدمات عمومی؛ توسعه تبادل دانش بین دانشگاه و جامعه 12 10 کارنگی ملون ارائه آموزشی متمایز و با کیفیتی ممتاز؛ ترغیب پژوهش، خلاقیت و ابتکار؛ بهره‌گیری از دانش نوین برای ارائه خدمات بهتر به جامعه. 13 11 شیکاگو توجه به مقوله تنوع در محیط رقابتی امروز و انجام مطالعات میان‌رشته‌ای هدفمند. 14 (پورعزت، 1387) 4. دیدگاه امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری در مورد وظایف و رسالت دانشگاه‌ها تربیت اجتماعی از دیدگاه حضرت امام خمینی(ره) شامل فراهم کردن زمینه‌های لازم برای رشد فرد در توانایی برقراری ارتباط‌های ضروری با دیگران، فراگیری نقشهای اجتماعی و ایفای آنها، پذیرش مسئولیت‌های اجتماعی، ارج نهادن بر ارزش‌ها و تلاش برای رشد و شکوفایی آحاد جامعه از طریق مهار درونی است. اسلام مکتبی است که اصالت را هم از آنِ فرد می‌داند و هم از آنِ اجتماع. پس می‌توان گفت که از نظر اسلام، هم تربیت فردی و هم تربیت اجتماعی اهمیت دارد. استاد شهید مطهری در کتاب «جامعه و تاریخ» نظر اسلام را مبنی بر اصالت دادن به اجتماع و فرد بیان کرده است. به نظر ایشان از آن جهت که فرد اصیل است، پس تربیت او نیز باید از اصالت برخوردار باشد و چون اجتماع اصیل است، تربیت اجتماعی نیز اصالت می‌یابد. (مطهری، 1358) امام خمینی(ره) معتقد است که انسان دارای فطرت پاک است، اما عواملی ممکن است مانع شکوفایی آن شود که از طریق تربیت می‌توان به رشد و شکوفایی فطرت کمک کرد. امام خمینی(ره) در سخنی خطاب به متولّیان تعلیم و تربیت، مسامحه و سهل‌انگاری در این امر را خیانت به اسلام و جمهوری اسلامی و استقلال فرهنگی یک کشور می‌دانند و از آنان می‌خواهد که از آن احتراز کنند. ایشان در ترسیم هدف تربیت، به دعوت الهی، آدم‌سازی، توجه به خدا و تزکیه اشاره فرموده‌اند. (امام خمینی، 1385: 10 / 33 ـ 32) مؤسسات آموزشی و از جمله دانشگاه، دارای رسالتی خاص در حوزه انسان‌سازی می‌باشند. آنان باید برای شکوفایی و رهایی فرد از قید و بندها به منظور رسیدن به کمال، زمینه‌های لازم را فراهم آورند. رسالت تربیتی مؤسسات آموزش عالی، تربیت جوانانی آگاه از اهداف اسلام، مطلع از فرهنگ غنی و مستقل اسلامی ـ ایرانی و متعهد به مصالح کشور بوده و بر این اساس، دانشگاه باید در راستای نجات فرد از نادانی و ایجاد زمینه تعالی فرد در جهت تکامل و رسیدن به مقام عبودیت گام‌های اساسی بردارد. (همان: 15 / 160 و 161) آموزش و پرورش مهم‌ترین کار یک کشور است. اگر کشوری بخواهد به عزّت مادی، به سعادت معنوی، به سیطره سیاسی، به پیشروی علمی، به آبادانی زندگی دنیا و به هر آرزویی دست پیدا کند، باید به آموزش و پرورش به عنوان یک کار بنیادی بپردازد. (آیت الله خامنه‌ای، 3/5/1386) حضرت امام خمینی(ره) در توصیه‌ها و فرامین خود در خصوص دانشگاه، بر زمینه‌های متعددی از جمله: انسان‌سازی، قطع وابستگی و استقلال کشور، سعادت ملت‌ها، حفظ انقلاب اسلامی، سازندگی و توسعه تأکید فرموده‌اند. ایشان دانشگاه را مهد تربیت دانسته و به کوشش برای درست کردن انسان، ساختن انسان، تعلیم همراه با تربیت انسان، مصون‌سازی کشور به وسیله تربیت انسانی، تربیت مطابق با فطرت الهی، ساختن انسان‌های متعهد، سمت و سوی الهی داشتن تربیت و آموزش مدرسه‌ای و دانشگاهی، وابستگی استقلال مملکت به تربیت جوانان، خودباوری و استقلال جامعه در سایه بهبود نظام آموزشی، ضرورت قطع احتیاج از خارج، ضرورت دستیابی به دانشگاه خودکفا و مستقل، لزوم آرامش در دانشگاه‌ها، خروج از وابستگی و رسالت دانشگاه، عدم گرایش به شرق و غرب و رسالت دانشگاه، سر رشته همه امور بودن دانشگاه، وابستگی اصلاح و سعادت ملت‌ها به دانشگاه و دفاع از انقلاب با تمام توان توسط دانشگاه‌ها اشاره کرده‌اند. (سبحانی‌نژاد، مهدی، 1386) دیدگاه مقام معظم رهبری در مورد وظایف و رسالت دانشگاه‌ها مقام معظم رهبری در مراتب بعد، مؤلفه‌هایی را مورد تأکید قرار داده و آنها را نیز به عنوان مؤلفه‌های اهداف و رسالت‌های تربیت دینی ـ اجتماعی دانشگاه مورد توجه قرار داده‌اند که عبارتند از: تلاش دانشگاه برای تحکیم، تثبیت و تعمیق هویت دینی، ملی و انسانی دانشجویان؛ تلاش برای تربیت عملی انسان‌هایی عامل به واجبات و فروع دین؛ تلاش برای تربیت دانشجویانی منظم و دقیق، متفکّر و خود ساخته؛ تلاش برای تربیت دانشجویانی آگاه نسبت به روند تاریخی انقلاب اسلامی؛ تلاش دانشگاه در اشاعه و تحکیم فرهنگ احترام به دانایان، عالمان و اندیشمندان؛ زمینه‌سازی عملی برای تزکیه نفس دانشجویان، اطاعت اوامر الهی و بندگی حقیقی؛ تلاش دانشگاه برای تربیت انسان‌هایی خلّاق، خودرهبر، خودمدیر و خودفراگیر؛ تلاش دانشگاه برای تحکیم فرهنگ ایثار و شهادت در بین دانشجویان؛ تلاش عملی برای رشد احساس تعهد دانشجویان نسبت به ارزشهای دینی و انقلابی؛ تقدّم‌بخشی به رشد تزکیه و تهذیب بر تعلیم و آموزش؛ تلاش برای تربیت دانشجویانی شجاع و مطمئن به منظور حضور در صحنه؛ تلاش دانشگاه برای نهادینه‌سازی آزادی فکر، تحقیق، نقد و بررسی آرای مختلف؛ تلاش برای تربیت دانشجویانی متفکّر و تحلیل‌گر در خصوص بحران‌های اجتماعی، تلاش برای تربیت دانشجویانی آرمان‌گرا و کمال‌جو؛ تلاش دانشگاه در تقید دانشجویان به ولایت، حکومت و ولایت پذیری؛ تلاش برای تربیت دانشجویانی مستقل، نقّاد و آزادمنش؛ تلاش برای گسترش و تعمیق فهم مبانی دینی در بین دانشجویان؛ تلاش برای احیای جایگاه حقیقی نماز در دانشگاه و بین دانشجویان؛ تربیت دانشجویانی عدالت‌خواه، حق‌جو، حق‌گو، حق‌خواه و مقاوم در برابر ظلم؛ تلاش برای ارتقای درک دانشجویان از شرایط سیاسی و اجتماعی ملی و بین‌المللی؛ تلاش دانشگاهی در آگاهی دانشجویان از جریان‌های سیاسی و مشارکت در امور سیاسی؛ تلاش برای ایجاد محیط معنوی طبق موازین دینی و اسلامی در دانشگاه؛ تلاش برای تربیت دانشجویانی ایثارگر و مسئولیت‌پذیر؛ تلاش در راه شناسایی عمیق سیره نبوی و ائمه معصومین^ توسط دانشجویان؛ تلاش برای نهادینه‌سازی فرهنگ احترام قائل شدن برای انسانیت؛ تلاش عملی برای ارتقای اخلاق اسلامی طبق سنّت پیامبر| و ائمه معصومین؛ تلاش برای تربیت دانشجویانی مشارکت‌جو و فعّال در عرصه‌های جامعه؛ تلاش برای تربیت دانشجویانی مسلّط به مهارت‌های حضور، تحلیل و نقد اجتماعی؛ تلاش برای تربیت دانشجویانی مقید به رعایت حقوق سایرین؛ تلاش دانشگاه در تربیت دانشجویانی قانونمند، قانون‌گرا و خود نظم بخش؛ تلاش دانشگاه برای تربیت انسان‌هایی مؤثّر در استقلال، وحدت، انسجام و توسعه کشور و تلاش دانشگاه در تربیت نیروی انسانی متخصص در رشته‌های مختلف مورد نیاز جامعه. (همان) 5. تجارب صاحب‌نظران، دانشمندان و اساتید دروس معارف درخصوص وظایف و رسالت‌های دانشگاه‌ها الف) صاحب‌نظران و مدرسان و اساتید دروس معارف اسلامی موضوع اسلامی شدن دانشگاه‌ها در ایران، در سال 1359 همزمان با شروع انقلاب فرهنگی آغاز شد. (خان‌محمدی، 1385: 86) امام خمینی(ره) معنای اسلامی شدن را چنین بیان می‌فرمایند: معنای اسلامی شدن دانشگاه‌ها این است که استقلال پیدا کند و خودش را از وابستگی به غرب جدا کند و خود را از وابستگی شرق جدا کند و یک کشور مستقل و دانشگاه مستقل و یک فرهنگ مستقل داشته باشیم. (زراعت، 1376: 53) مراد از اسلامی شدن این است که تمامی عناصر دانشگاه، همسو و هم‌جهت با ارزش‌ها و ایده‌های اسلامی باشند یا حداقل در تعارض با الگوها، ارزش‌ها و آرمان‌های والای الهی ـ انسانی نباشند. (خادمی، 1381: 80) بر این اساس، اسلامی شدن به معنای تحمیل یک حاکیمت، طبقه یا صنف خاص نیست، بلکه عجین ساختن دانش‌اندوزی با آداب معنوی و ارزشهای دینی و انسانی در جامعه علمی است و به معنای مبارزه با انحرافات جامعه علمی، جلوگیری از تبدیل دانشمندان به عناصری بدون احساس عاطفی و تعهد دینی و دمیدن روح استقلال در جامعه علمی کشور است. باید روح دانشگاه‌ها اسلامی باشد و آرمان‌ها، اهداف و خلق و خوی آن، اسلامی و ظاهر آن اصلاح شود؛ هر چند ظاهر، شرط لازم است، ولی کافی نیست. (عیوضی، 1381: 21) دانشگاه اسلامی دانشگاهی است که هدف آن، هدف‌های اسلامی و دینی باشد و ارکان آن را نیروهای مؤمن و متعهد تشکیل بدهند و ارزش‌ها نیز در اولویت باشند. (زراعت، 1376: 54) در دیدگاه دیگری، دانشگاه اسلامی همچون جامعه اسلامی، جایی است که ارزشهای حاکم در آن اسلامی باشند و اگر اصول تعبدی و اعتقادی و علمی اسلام در محیط دانشگاه به صورت ارزش درآمد، آن دانشگاه اسلامی است (علم‌الهدی، 1382: 27) فرایند اسلامی شدن دانشگاه‌ها با وجود گذر از فراز و نشیب‌های فراوان، هنوز هم از حیث نظری و تحلیلی و هم به لحاظ علمی، با پرسش‌های بسیاری روبه روست. (قورچیان و همکاران، 1383: 435) دانشگاه اسلامی رویکردی است که می‌تواند از طریق ارائه الگویی توأمان از علم و دین، دمیدن روحیه تعهد و الزام اجتماعی در میان دانشجویان و پژوهشگران برای بهره‌مندی از معرفت و افزایش مسئولیت‌پذیری، جهت‌دهی درس‌های پنهان نظام دانشگاهی به سوی ارزشهای متعالی دینی و ارتقای فرهنگ عمومی آنان، فضاسازی علمی مطلوب برای ارائه راهکارهای عملی برای فائق آمدن بر اختلافات، بازسازی تمدن اسلامی در پرتو توسعه علمی و با حضور نظری و فیزیکی دانشگاهیان در ارتقای فرهنگ دینی تأثیر داشته باشد. (قمی، 1381: 201) مروتی در مقاله خود با عنوان «از دانشگاه تا دانشگاه اسلامی»، برگزاری همایش‌ها، گردهمایی‌ها برای تبیین دقیق موضوع و تزریق نیروهای متعهد، معتقد به دانشگاه‌ها، به خصوص مدیریت مراکز آموزش عالی، دقت در گزینش و سازماندهی استادان، تغییر در ساختار آموزشی، پژوهشی و اداری و طرد نیروهای دگراندیش از مسئولیت‌ها را به عنوان برنامه‌های کوتاه‌مدت و تربیت استادان متعهد، اصلاح منابع بر اساس منابع اسلامی و ایمن‌سازی و مصونیت فرهنگی، برنامه‌ریزی فرهنگی و نهادینه کردن ارزش‌ها را از راهکارهای بلندمدت اسلامی شدن دانشگاه‌ها بیان می‌کند. (مروتی، 1376: 12) بانشی در مقاله «راهکارهای اسلامی شدن دانشگاه‌ها»، طی مطالعه‌ای توصیفی ـ پیمایشی نشان داد که مدیریت صحیح منابع و محتواهای دانش بر اساس توانمندی‌های علوم انسانی و اسلامی بومی، بر اسلامی شدن دانشگاه ها می‌افزاید و غنی‌سازی محتوای برنامه‌های فرهنگی ـ آموزشی و دانشجویی، مطابق با بینش سیاسی، اجتماعی و اسلامی، فرایند اسلامی شدن را تسریع می‌بخشد. این مطالعه، نقش بازسازی فرهنگی، آموزشی و پژوهشی مناسب با ارزشهای اسلامی و تعامل علمی بین حوزویان و دانشگاهیان را چندان اثربخش نمی‌نمایاند. (بانشی، 1389: 83 ـ 80) ب) دانشمندان مسلمان غزالی برای متعلم آداب و وظایفی مطرح کرده است که عبارتند از: 1. جان را از اخلاق زشت و ویژگی‌های ناپسند پاکیزه دارد؛ چه دانش عبادت دل و نماز جان و نزدیکی روان به خداوند است؛ 2. از پرداختن به اموردنیایی بکاهد؛ 3. بر معلم بزرگی نفروشد و زمام امر را یکجا بدو واگذارد؛ 4. از پرداختن به اختلافات مردم چه در امور فرشی و چه در امور عرشی بپرهیزد؛ 5. فراگیر باید همه علوم محمود و پسندیده را از نظر بگذراند و تنها مقصد و غایت آنها را شناسا شود؛ 6. فراگیر نباید یکباره در پی ژرف‌کاوی در علوم برآید، بلکه باید ترتیب را رعایت کند و از آنجا که مهم‌تر است شروع کند؛ 7. او تا در علمی به کمال نرسیده است نباید به دانشی دیگر بپردازد؛ زیرا دانش‌ها بر یکدیگر ترتب ضروری و منطقی دارند و برخی مقدمه و راه وصول به برخی دیگرند؛ 8. آنچه را ملاک اشرف بودن علوم است، بشناسد؛ 9. باید در حال حاضر مرادش از آموزش، تحلیه باطن و آراستن آن به فضایل باشد؛ 10. باید با نسبت علوم به مقصد آشنا باشد تا نزدیک را بر دور و مهم را بر غیر مهم ترجیح دهد. (غزالی، احیاء علوم الدین) ج) نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها ـ دانشگاه معارف اسلامی قم جلسات ماهانه (اتاق فکر) گروه‌های معارف اسلامی 1389 ـ 1385 اهداف مطلوب گروه‌های معارف اسلامی 1. محتوا و سر فصل‌هایی را که می‌خواهند مفاهیم را منتقل نمایند دارای اولویت است و اینکه از کجا بایستی این انتقال مفاهیم انجام شود و در فصل‌های محتوا با چه ترتیب و اولویتی ارائه شود؛ 2. تربیت انسان‌هایی که علاوه بر کسب تخصص در رشته مربوطه متعهد هم تربیت شوند؛ 3. مبنا بودن اساسنامه نهاد به شماره 24 ـ 322 مصوب شوراهای انقلاب فرهنگی در سال 72؛ 1ـ3. توسعه و تعمیق آگاهی‌ها و علایق اسلامی در دانشجویان و دانشگاه‌ها و تبیین ارزشهای اسلامی؛ 2ـ3. ایجاد و گسترش فضای اسلامی و معنوی در دانشگاه‌ها و رشد فضایل اخلاقی در دانشگاه‌ها؛ 3ـ3. رشد بینش سیاسی در محیط دانشگاه که جزو اهداف دفاتر نهاد است و هم اهداف دروس معارف اسلامی؛ 4ـ3. حمایت و هدایت فکری تشکل‌های دانشجویی و دانشگاهی که جزء وظایف دفاتر است؛ 5ـ3. حاکمیت بخشیدن به ارزشهای اسلامی و انقلابی در سطوح اجرایی و عملی؛ 6ـ3. مقابله با ترویج عقاید و افکار انحرافی و هجوم فرهنگی و تقویت روح خودباوری و استقلال فکری؛ 7ـ3. تقویت پیوند حوزه و دانشگاه؛ 4. علاقمندسازی دانشجویان به مفاهیم و زیبایی دین با توجه روانشناسی دینی مخاطب؛ 5. آگاهی بخشی به دانشجویان و دادن نگرش سالم به آنها؛ 6. رفتار دانشجو پس از تحصیل دانشگاه در حوزه معارف اسلامی تغییر یابد و ارتقا داده شود؛ 7. تغییر دانشجو در سه حیطه شناختی ـ نگرشی ـ علمی بایستی مورد توجه قرار گیرد؛ 8. دعوت دانشجویان به تزکیه، مهم‌ترین رسالت انبیاست و تزکیه قبل از تعلیم است؛ یعنی مهم افزایش ایمان دانشجویان می‌باشد؛ 9. بعد دانش، نگرش و رفتار فردی و اجتماعی دانشجو در اهداف دیده شود؛ 10. پاسخگویی به شبهات دانشجویان در فضای کلاس و پس از آن به عهده استاد است؛ 11. دو ابزار مهم در دروس معارف وجود دارد: 1. آموزش تئوریک 2. رفتار اساتید؛ 12. تعمیق و توسعه آگاهی‌های دینی به منظور ایجاد نگرش سالم؛ 13. گسترش فضای معنوی و رشد فضایل اخلاقی به منظور تقویت ایمان و رفتار منطبق با آموزه‌های دینی (عمل صالح)؛ 14. تبیین مبانی نظام اسلامی مبتنی بر اندیشه‌های حضرت امام خمینی(ره)؛ 15. تبیین تاریخ اسلام و فرهنگ و تمدن ایران اسلامی به منظور تقویت روح خودباوری در نسل جوان دانشگاهی؛ 16. پاسخگویی به نیازهای فکری و عاطفی و عقیدتی نسل جوان و مقابله با ترویج عقاید و افکار انحرافی؛ 17. رابطه خلقیات دانشجویان و چگونگی تأثیر آن در رفتار، بایستی در آموزش دروس معارف اسلامی به خوبی تبیین شود؛ 18. سرفصل‌های متون دروس معارف اسلامی باید با مسائل سیاسی ـ اجتماعی و اخلاقی جامعه مطابقت داشته باشد؛ 19. محتوای تدریس شده در دروس معارف اسلامی کاربردی باشد؛ 20. نشان دادن جایگاه مرجعیت دینی ائمه که همه بزرگان در وحدت اسلامی بر آن تأکید دارند و هم در تاریخ آنچه مورد هدف بوده آورده شود؛ 21. معرفی اسلام به صورت یک دین تمدن‌ساز است؛ 22. نقش عوام و خواص در تاریخ اسلام و بیان کارکرد سیاسی آنها در تاریخ اسلام؛ 23. پژوهش و تقویت تولید فکر در دانشگاه باید اولویت باشد تا روح کنجکاوی در دانشجویان تقویت شود؛ 24. محتوا بایستی با پیشرفت‌ها و مسائل روز باشد تا مطالب تکراری نباشد؛ 25. محتوا باید به زبان و ادبیات دانشجو ارائه شود تا تأثیرگذار باشد؛ 26. کارکردهای دین در زندگی دانشجویان بایستی به درستی تبیین شود؛ 27. نقش دیانت در تمدن‌سازی و بعد اجتماعی و فردی آن تبیین شود؛ 28. در اهداف بایستی جنبه‌های فردی و شناخت ویژگی‌های جنسیتی مورد دقت نظر قرار گیرد؛ 29. اولویت در هدف همیشه تزکیه باشد نه افزایش دانش. مرحله دوم: استخراج داده‌ها و کدبندی آنها در شش زمینه مورد مطالعه و آماده جمع‌بندی اهداف مطلوب برنامه درسی دروس معارف اسلامی مرحله سوم: مقوله‌بندی (طبقه‌بندی) داده‌های کدبندی شده که دارای جامعیت، وضوح و اتقان می‌باشند این کار به ترتیب ذیل انجام گردید. مقوله‌بندی (طبقه‌بندی) اهداف مطلوب 1. مقوله (طبقه) اعتقادی؛ 2. مقوله (طبقه) اخلاقی؛ 3. مقوله (طبقه) اجتماعی؛ 4. مقوله (طبقه) علمی؛ 5. مقوله (طبقه) مهارتی؛ 6. مقوله (طبقه) مادی و جسمانی. شش مقوله (طبقات) مشخص شده بر اساس فراوانی اهداف مطلوب منابع تبیین برنامه درسی مطلوب دروس معارف اسلامی دانشگاه‌ها در 58 مورد طبقه‌بندی شد. به طور متوسط هر مقوله دارای هفت مورد فراوانی بوده است. بر اساس الگوی «کلاین» (1) که هدف‌محور است و با تأکید بر اهداف مطلوب، مقوله‌بندی انجام و در نهایت «Theme» و تدوین اهداف مطلوب برنامه درسی دروس معارف اسلامی به این صورت انجام گردید: 1. مقوله (طبقه) اعتقادی 1. تقویت قدرت تفکر دانشجویان در آیات الهی و آشنا کردن آنها با معارف اسلامی؛ (4 ـ 1 ـ 1 ـ 6 ـ 1) 2. تعمیق مبانی اعتقادی، ارزشهای اسلامی و اخلاق حرفه‌ای با اهداف ارتقای کیفی در حوزه دانش و تربیت اسلامی؛ (4 ـ 1 ـ 1 ـ 6 ـ 1) 3. توسعه و تعمیق آگاهی‌ها و علایق اسلامی دانشجویان و دانشگاهیان و تبیین ارزشهای اسلامی؛ (4 ـ 1 ـ 1 ـ 6 ـ 1) 4. اعتقاد به خدا و اعتقاد به اینکه همه پدیده‌های عالم، آفریننده‌ای دارند یگانه؛ (4 ـ 1 ـ 2 ـ 6 ـ 1) 5. اعتقاد به عدل و اینکه خداوند به هیچ کس ظلم نمی‌کند؛ (4 ـ 1 ـ 2 ـ 6 ـ 1) 6. اعتقاد به پیامبری حضرت محمّد| و بعثت از جانب خدا برای هدایت بشریت؛ (4 ـ 1 ـ 2 ـ 6 ـ 1) 7. اعتقاد به اینکه پس از رحلت پیامبر|، وصی و جانشین ایشان علی(ع) و امامان شیعه هستند؛ (4 ـ 1 ـ 2 ـ 6 ـ 1) 8. اعتقاد به اینکه انسان پس از مرگ از بین نمی‌رود؛ (4 ـ 1 ـ 2 ـ 6 ـ 1) 9. جهان دارای هدف است و غایتی مشخص را دنبال می‌کند؛ (4 ـ 1 ـ 2 ـ 6 ـ 1) 10. هدف خلقت انسان، هدایت و رشد، طهارت و حیات طیبه، تقوی و رضوان و عبادت است؛
(4 ـ 1 ـ 2 ـ 6 ـ 1) 11. ارتقای فهم دینی؛ (4 ـ 1 ـ 3 ـ 4 ـ 1) 12. مطالعه علمی دین؛ (4 ـ 1 ـ 3 ـ 4 ـ 1) 13. تعمیق شناخت سنت‌ها، ارزش‌ها و فرهنگ دینی اسلامی؛ (4 ـ 1 ـ 4 ـ 3 ـ 1) 14. تعمیق فهم مبانی دینی؛ (4 ـ 1 ـ 4 ـ 3 ـ 1) 15. توسعه و تعمیق آگاهی‌ها و علایق اسلامی در دانشجویان و دانشگاهیان و تبیین ارزشهای اسلامی؛ (4 ـ 1 ـ 5 ـ 4 ـ 1) 16. تعمیق و توسعه آگاهی‌های دینی به منظور ایجاد نگرش سالم؛ (4 ـ 1 ـ 5 ـ 4 ـ 1) 17. تبیین مبانی نظام اسلامی مبتنی بر اندیشه‌های حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری؛
(4 ـ 1 ـ 5 ـ 4 ـ 1) 18. تلاش برای تعمیق شناخت سنت‌ها، ارزش‌ها و فرهنگ دینی اسلامی؛ (4 ـ 1 ـ 4 ـ 3 ـ 1) 2. مقوله (طبقه) اخلاقی 1. فراهم کردن زمینه رشد شخصیت و تزکیه جوانان کشور؛ (4 ـ 1 ـ 1 ـ 6 ـ 1) 2. تسهیل رشد و تکامل انسان؛ (4 ـ 1 ـ 1 ـ 6 ـ 1) 3. تعمیق ارزشهای اسلامی، باورهای دینی و اعتلای معرفت دینی؛ (4 ـ 1 ـ 1 ـ 6 ـ 1) 4. افعال اختیاری که با علم و اراده انجام می‌شود؛ (4 ـ 1 ـ 2 ـ 6 ـ 1) 5. پرورش قوای فکری و برخورداری از تعلیم و تعلم صحیح؛ (4 ـ 1 ـ 2 ـ 6 ـ 1) 6. هدف نهایی عبودیت و قرب الی الله است؛ (4 ـ 1 ـ 2 ـ 6 ـ 1) 7. هدف نهایی تربیت عبادت (عبودیت) است؛ (4 ـ 1 ـ 2 ـ 6 ـ 1) 8. رشد، هدف سیر به سوی خدا و به مقام قرب ربوبی رسیدن است؛ (4 ـ 1 ـ 2 ـ 6 ـ 1) 9. خودشکوفایی و رشد شخصیتی؛ (4 ـ 1 ـ 3 ـ 4 ـ 1) 10. عدم تعارض با الگوها، ارزش‌ها و آرمان‌های والای الهی و انسانی؛ (4 ـ 1 ـ 5 ـ 4 ـ 1) 11. ترویج اصول تعبدی و اجتماعی و علمی اسلام در محیط دانشگاه به صورت ارزشی؛ (4 ـ 1 ـ 5 ـ 4 ـ 1) 12. به منصه ظهور رسانیدن اهداف متعالی اسلام و رعایت تعلم و تزکیه؛ (4 ـ 1 ـ 5 ـ 4 ـ 1) 13. تحکیم و ترویج ارزشهای اسلامی و انقلابی و تضعیف ارزشهای غربی؛ (4 ـ 1 ـ 5 ـ 4 ـ 1) 3. مقوله (طبقه) اجتماعی 1. پرورش شخصیت اجتماعی افراد؛ (4 ـ 1 ـ 3 ـ 4 ـ 1) 2. نهادینه‌سازی فرهنگ احترام قائل شدن برای انسانیت؛ (4 ـ 1 ـ 4 ـ 3 ـ 1) 3. تحکیم و تثبیت و تعمیق هویت دینی، ملی، انسانی دانشجویان؛ (4 ـ 1 ـ 4 ـ 3 ـ 1) 4. تلاش دانشگاه در جهت تحکیم و توسعه ارزشهای دفاع مقدس در بین دانشجویان؛ (4 ـ 1 ـ 4 ـ 3 ـ 1) 5. تلاش برای تحکیم و تثبیت و تعمیق هویت دینی و ملی انسانی دانشجویان؛ (4 ـ 1 ـ 4 ـ 3 ـ 1) 6. استقلال و جدا شدن از وابستگی به غرب و شرق؛ (4 ـ 1 ـ 5 ـ 4 ـ 1) 7. برنامه‌ریزی فرهنگی و نهادینه کردن ارزش‌ها راهکار بلند مدت اسلامی شدن دانشگاه‌ها؛
(4 ـ 1 ـ 5 ـ 4 ـ 1) 8. پرورش انسان‌هایی که علاوه بر کسب تخصص در رشته مربوط متعهد هم تربیت شوند؛
(4 ـ 1 ـ 5 ـ 4 ـ 1) 9. مقابله با ترویج عقاید و افکار انحرافی و هجوم فرهنگی و تقویت روح خودباوری و استقلال فکری؛
(4 ـ 1 ـ 5 ـ 4 ـ 1) 10. پیشرفت و ترقی بشریت. (4 ـ 1 ـ 5 ـ 4 ـ 1) 4. مقوله (طبقه) علمی 1. بالا بودن سطح آگاهی عمومی در همه زمینه‌ها؛ (4 ـ 1 ـ 1 ـ 6 ـ 1) 2. تحقیق در جهت پیشبرد مرزهای علم و دانش؛ (4 ـ 1 ـ 1 ـ 6 ـ 1) 3. توسعه و اعتلای دانش و فرهنگ کشور؛ (4 ـ 1 ـ 1 ـ 6 ـ 1) 4. گسترش مرزهای دانش؛ (4 ـ 1 ـ 1 ـ 6 ـ 1) 5. تعالی دانش و ارائه آموزش‌های مرتبط با عرصه‌های جهانی؛ (4 ـ 1 ـ 3 ـ 4 ـ 1) 6. بسط و گسترش مرزها و سرحدات دانش؛ (4 ـ 1 ـ 3 ـ 4 ـ 1) 7. تعالی دانش و اشاعه آن. (4 ـ 1 ـ 3 ـ 4 ـ 1) 5. مقوله (طبقه) مهارتی 1. پرورش نیروی انسانی متخصص مورد نیاز جامعه؛ (4 ـ 1 ـ 1 ـ 6 ـ 1) 2. ارائه آموزش، پژوهش و خدمات عمومی؛ (4 ـ 1 ـ 3 ـ 4 ـ 1) 3. تعلیم و آموزش رهبران آینده؛ (4 ـ 1 ـ 3 ـ 4 ـ 1) 4. تلاش برای تربیت انسان‌هایی مؤثر در استقلال، وحدت، انسجام و توسعه کشور؛ (4 ـ 1 ـ 4 ـ 3 ـ 1) 5. تلاش برای تحکیم، تثبیت و تعمیق هویت دینی، ملی و انسانی دانشجویان؛ (4 ـ 1 ـ 4 ـ 3 ـ 1) 6. تربیت دانشجویانی مؤثر در استقلال، وحدت، انسجام و توسعه کشور؛ (4 ـ 1 ـ 4 ـ 3 ـ 1) 7. تربیت نیروی انسانی متخصص در رشته‌های مختلف مورد نیاز جامعه؛ (4 ـ 1 ـ 4 ـ 3 ـ 1) 8. تلاش دانشگاه برای تربیت دانشجویانی پژوهشگر، محقق و جستجوگر؛ (4 ـ 1 ـ 4 ـ 3 ـ 1) 6. مقوله (طبقه) مادی و جسمانی هدف تربیت وسیع و گسترده است و شامل جنبه‌های جسمانی، حیوانی و انسانی، انسان می‌شود. (مادی و جسمانی) مرحله چهارم: با هم نگری مقوله‌ها (طبقات) و دستیابی به موضوعات (Theme) موضوعات اساسی (2) 1. موضوعات شناختی؛ (اعتقادی) 2. موضوعات نگرشی و ارزشی؛ (اخلاقی و اجتماعی) 3. موضوعات مهارتی. (علمی، مهارتی، مادی و جسمانی) موضوعات اساسی (Theme) شناختی (اعتقادی) 1. تعمیق شناخت و اعتقاد به مبانی اعتقادی اسلام؛ (توحید، عدل، نبوت، امامت، معاد) 2. ارتقا و توسعه و تعمیق شناخت مبانی دینی و سنت‌ها و آگاهی‌ها و علایق اسلامی و تبیین ارزشهای اسلامی؛ 3. تعمیق اخلاق حرفه‌ای با هدف ارتقا؛ 4. مطالعه علمی دین، تقویت قدرت تفکر دانشجویان در آیات الهی و هدف خلقت از انسان؛ 5. تبیین و ارتقای آگاهی‌های دانشجویان در مورد مفاهیم مربوط به خلقت انسان؛ (هدایت و رشد، طهارت و طیبه، تقوی و رضوان و عبادت) 6. تعمیق شناخت سنت‌ها، ارزش‌ها و فرهنگ دینی اسلامی به منظور ایجاد نگرش سالم؛ 7. تبیین مبانی نظام اسلامی مبتنی بر اندیشه‌های حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری. موضوعات اساسی (Theme) نگرشی و ارزشی (اخلاقی و اجتماعی) 1. تحکیم و ترویج ارزشهای اسلامی و انقلابی و اعتلای معرفت دینی؛ 2. هدف نهایی تربیت، عبودیت و قرب الی الله است؛ 3. پرورش قوای فکری، افعال اختیاری و برخورداری از تعلیم و تعلم صحیح؛ 4. خودشکوفایی و فراهم نمودن رشد شخصیتی و تزکیه دانشجویان؛ 5. تسهیل رشد و تکامل انسان و آرمان‌های والای الهی و انسانی؛ 6. عدم تعارض با الگوها و ارزشهای اسلامی و تضعیف ارزشهای غربی؛ 7. ترویج اصول تعبدی و اجتماعی و علمی اسلام در محیط دانشگاه به صورت ارزشی؛ 8. تحکیم و تثبیت و تعمیق هویت دینی، ملی، انسانی دانشجویان؛ 9. پرورش شخصیت اجتماعی افراد، نهادینه سازی احترام برای انسان‌ها، پیشرفت و ترقی آنها؛ 10. عدم وابستگی به غرب و شرق و مقابله با ترویج عقاید و افکار انحرافی و هجوم فرهنگی؛ 11. پرورش انسان‌هایی که علاوه بر کسب تخصص متعهد هم تربیت شوند؛ 12. تلاش در جهت نهادینه کردن ارزش‌ها و تحکیم و توسعه ارزشهای دفاع مقدس و انقلاب اسلامی. موضوعات اساسی (Theme) علمی و مهارتی (علمی، مهارتی، مادی و جسمانی) 1. گسترش مرزهای دانش و تعالی و اشاعه آن و ارائه آموزش‌های مرتبط با عرصه‌های جهانی؛ 2. بالا بردن سطح آگاهی عمومی در همه زمینه‌ها و توسعه و اعتلای مرتبط با عرصه‌های جهانی؛ 3. تلاش برای تحکیم، تثبیت و تعمیق هویت دینی، ملی و انسانی دانشجویان؛ 4. تربیت دانشجویانی مؤثر در استقلال، وحدت، انسجام و توسعه کشور؛ 5. تربیت دانشجویانی پژوهشگر، محقق جستجوگر و متخصص مورد نیاز جامعه، به عنوان رهبران آینده؛ 6. تربیت همه جانبه، وسیع و گسترده دانشجویان که شامل جنبه‌های جسمانی، حیوانی، انسانی، شود. (مادی و جسمانی) مرحله پنجم: تدوین اهداف مطلوب پیشنهادی 1. ارتقا و توسعه و تعمیق شناخت مبانی اعتقادی اسلام و تبیین ارزشهای اسلامی؛ 2. تبیین مبانی نظام اسلامی مبتنی بر اندیشه‌های حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری؛ 3. تبیین مفاهیم مربوط به خلقت و رشد انسان در اسلام؛ (هدایت و رشد، طهارت و حیات طیبه، تقوی و رضوان و عبادت) 4. خودشکوفایی و فراهم نمودن رشد شخصیتی و تزکیه دانشجویان؛ 5. تلاش در جهت نهادینه کردن ارزش‌ها و تحکیم و توسعه ارزشهای دفاع مقدس و انقلاب اسلامی؛ 6. عدم وابستگی به غرب و شرق و مقابله با ترویج عقاید و افکار انحرافی و هجوم فرهنگی؛ 7. گسترش مرزهای دانش و تعالی و اشاعه آن و ارائه آموزش‌های مرتبط با عرصه‌های جهانی؛ 8. تربیت همه جانبه، وسیع و گسترده دانشجویان که شامل جنبه‌های جسمانی، حیوانی، انسانی، انسان شود. مرحله ششم: اجرای فن دلفی جهت اعتباربخشی اهداف مطلوب برنامه درسی دروس معارف اسلامی (توسط صاحب‌نظران دروس معارف اسلامی) براساس نمودار ارائه شده، در پنج زمینه مطالعه انجام گردید و کدبندی داده‌ها و دسته‌بندی موضوعات و هم‌نگری موضوعات اساسی (3) و در نهایت، رسیدن به مرحله پنجم که ارائه اهداف پیشنهادی مطلوب می‌باشد، هشت هدف مطلوب مورد شناسایی قرار گرفت. برای اعتباربخشی اهداف مطلوب پیشنهادی در هشت بند به صورت پرسشنامه با درجه‌بندی لیکرت در پنج حالت و درجه اهمیت، سؤال انجام شد که با دو نمونه پرسشنامه محقق ساخته جمع‌آوری گردید. پرسشنامه اعتبار بخشی با (هشت سؤال) یک پرسشنامه نیمه ساختاری با سؤالات باز پاسخ و بسته پاسخ با مقیاس لیکرت پنج قسمتی (خیلی زیاد زیاد متوسط کم خیلی کم) بود که در رابطه با عوامل برنامه درسی و به صورت مشخص اعتباربخشی اهداف مطلوب طراحی گردید. برای سنجش اعتبار و روایی ابزار گردآوری اطلاعات از روش اعتبار محتوایی پایایی آن از روش آلفای کرونباخ (4) استفاده شده، ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه 89% به دست آمد. نتایج اعتبارسنجی در مقاله جداگانه‌ای ارائه خواهد شد. نتیجه تجزیه و تحلیل داده‌های حاصل از مطالعه منابع پژوهش منجر به استخراج 385 کد اولیه گردید. براساس دسته‌بندی اولیه موضوعات مورد مطالعه و مقایسه تشابهات و تفاوت‌های آنها در ادامه مشخص گردید و کدها براساس تشابهات در یک طبقه خاص قرار گرفتند. طبقات اولیه چندین بار باز بینی و با یکدیگر مقایسه شدند. این امر در توسعه طبقات و جاگذاری کدها در طبقات مناسب تأثیر بسزایی داشت و باعث شد تا با تداوم جمع‌آوری داده‌ها و تحلیل آنها، بعضی از طبقات، ادغام و یا طبقات جدیدتری ایجاد شود و در نهایت حول یک محور مشترک (مفهوم انتزاعی) با هم‌نگری مقوله‌ها (طبقات) منجر به دستیابی به موضوعات اساسی گردید و در هشت محور اهداف مطلوب برنامه درسی دروس معارف اسلامی تبیین گردید. به عنوان مهم‌ترین یافته پژوهش در این بخش برای اولین مرتبه پس از سه دهه، فعالیت گروه‌های معارف اسلامی سراسر کشور به صورت علمی و روش‌مند طراحی، و تبیین اهداف مطلوب برنامه درسی دروس معارف اسلامی به عنوان پژوهشی کیفی انجام گردید. در بخش دوم پژوهش و ارائه مقاله جداگانه، اعتباربخشی اهداف مطلوب دروس معارف اسلامی به صورت کیفی و کمی توسط صاحب‌نظران و دانشجویان به عنوان دومین دستاورد ارزشمند این پژوهش در مقاله جداگانه‌ای تقدیم علاقمندان خواهد شد. پی نوشت: 1. Kline. 2. Theme. 3. Theme. 4. Cronbachs Alpha. منابع و مآخذ اعرافی، علیرضا و همکاران، 1383، «اهداف و کارکردهای دانشگاه اسلامی»، فصلنامه دانشگاه اسلامی، ش 3.
امام خمینی، سید روح‌الله، 1385، صحیفه نور، ج1 و10، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
بانشی، لیلا، 1389، انسان‌شناسی از دیدگاه استاد مطهری، شیراز، ارم شیراز.
بی‌نا، 1383، شورای عالی انقلاب فرهنگی، عناوین و سرفصل‌های جدید دروس معارف اسلامی، مرکز برنامه‌ریزی و تدوین متون درسی ـ نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها مصوبه جلسه 542 مورخ 23/4/83، قم، انتشارات بضعه الرسول، چ اول.
پورعزت، علی‌اصغر، 1387، «الگوی مطلوب طراحی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی عالی ایران در عصر جهانی شدن»، فصلنامه دانشگاه اسلامی، شماره4.
جلیلی، هادی، 1388، درآمدی بر تحقیق کیفی، تهران، نشر نی، چ دوم.
خادمی، عین‌الله، 1381، «نقش دانشجویان در اسلامی شدن دانشگاه‌ها»، فصلنامه دانشگاه اسلامی، سال ششم، ش 15.
خامنه‌ای، سید علی، 3/5/1386 (بیانات مقام معظم رهبری): www.nahid.ir
خان محمدی، کریم، 1385، «فرایند اسلامی کردن دانشگاه‌ها در ایران (با رویکرد سیاستگذاری فرهنگی)»، فصلنامه دانشگاه اسلامی، سال دهم، ش33 ـ 31.
داودی، محمّد و همکاران، 1383، سیره تربیتی پیامبر| و اهل بیت^ تربیت دینی، جلد 2، زیر نظر علیرضا اعرافی، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، چ اول.
دلاور، علی، 1385، مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، تهران، رشد، چ پنجم.
زراعت، عباس، 1376، «راه‌های اسلامی کردن دانشگاه‌ها»، فصلنامه دانشگاه اسلامی، سال اول، ش 1.
سبحانی‌نژاد، مهدی، 1386، «رسالت تربیت دینی ـ اجتماعی دانشگاه از منظر امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری»، فصلنامه دانشگاه اسلامی، شماره 4.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، 1386، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، ج 10، قم، اسلامی.
علم‌الهدی، جمیله، 1368، بررسی مبانی نظری آموزش جهانی، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
قمی، محسن، 1381، «نقش دانشگاه در ارتقای فرهنگ دینی»، فصلنامه دانشگاه اسلامی، سال ششم، ش 14.
قورچیان، نادر و فروغ تنساز، 1374، سیمای روند تحولات برنامه درسی به‌عنوان یک رشته تخصصی از جهان باستان تا امروز، تهران، مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
کلاین، فرانسیس، 1377، «استفاده از یک الگوی تحقیقاتی به‌عنوان راهنمای فرایند برنامه‌ریزی درسی»، ترجمه محمد مهر محمدی، فصلنامه تعلیم و تربیت.
مجیدی و فاتحی، 1385، طرح پژوهشی، معاونت پژوهشی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها.
مروتی، سهراب، 1376، «از دانشگاه تا دانشگاه اسلامی»، فصلنامه دانشگاه اسلامی، سال اول، ش 3.
مصوبه بیست و سومین جلسه مورخ 7/3/67 شورای عالی برنامه‌ریزی.
مصوبه جلسات 141 و 143 مورخ 4 و 18. 12/1366 شورای عالی انقلاب فرهنگی شماره: 128 د ش ـ تاریخ 18/1/67.
مطهری، مرتضی، 1359، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ج5، جامعه و تاریخ، تهران، صدرا، چ هفتم.
ـــــــــــــــ ، 1367، تعلیم و تربیت در اسلام، قم، صدرا.
میرزامحمدی و همکاران، 1384، ارزشیابی کیفیت در آموزش عالی، تهران، انتشارات سازمان سنجش آموزش کشور.
میرمحمدی، سید سعید، ، 1386، «جوان از دیدگاه امام خمینی(ره)»، هفته نامه عطر یاس، شماره 125.
ناطقی، محمدتقی، 1384، نقش دین در سلامت جامعه، قم، دفتر نشر انتظار، چ اول.
نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، بی‌تا، آرشیو جلسات ماهانه (اتاق فکر) گروه‌های معارف اسلامی 1389 ـ 1385، قم، معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی.
یوسفی، مجید، 1388، جایگاه نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری و روحانیون در دانشگاه‌ها، طرح تحقیقاتی معاونت پژوهشی، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها.
یوسفی، وحید، 1380، سنجش نگرش‌ها و گرایش‌های دانشجویان نسبت به دروس معارف اسلامی، شورای عالی انقلاب فرهنگی. 31. Bauer m/ Gaskell G, 2000, Qualitative researching with text/image and sound:a practical hand book: sage publications ltd. ابوالفضل خوشی: استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله(عج). حسن ملکی: دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی. ابراهیم کلانتری: دانشیار دانشگاه تهران. فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی 32 انتهای متن/
93/10/30 - 06:30
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 71]
-
گوناگون
پربازدیدترینها