تبلیغات
تبلیغات متنی
دکتر علی پرند فوق تخصص جراحی پلاستیک
طراحی سایت فروشگاهی فروشگاه آنلاین راه‌اندازی کسب‌وکار آنلاین طراحی فروشگاه اینترنتی وبسایت
بهترین دکتر پروتز سینه در تهران
محبوبترینها
جاهای دیدنی قشم در شب که نباید از دست بدهید
سیگنال سهام چیست؟ مزایا و معایب استفاده از سیگنال خرید و فروش سهم
کاغذ دیواری از کجا بخرم؟ راهنمای جامع خرید کاغذ دیواری با کیفیت و قیمت مناسب
بهترین ماساژورهای برقی برای دیسک کمر در بازار ایران
بهترین ماساژورهای برقی برای دیسک کمر در بازار ایران
آفریقای جنوبی چگونه کشوری است؟
بهترین فروشگاه اینترنتی خرید کتاب زبان آلمانی: پیک زبان
با این روش ساده، فروش خود را چند برابر کنید (تست‌شده و 100٪ عملی)
سفر به بالی؛ جزیره‌ای که هرگز فراموش نخواهید کرد!
از بلیط تا تماشا؛ همه چیز درباره جشنواره فجر 1403
خصوصیات نگین و سنگ های قیمتی از نگاه اسلام
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1862657889
ابن مسکویه و حکمت جاویدان
واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: ابن مسکویه و حکمت جاویدان تهران - ایرنا- جاویدان خرد، اندرزنامه ای است در حکمت عملی تألیف ابوعلی مسکویه (متوفی 421) حکیم ، مورخ و ادیب عهد آل بویه. این کتاب شامل ادب و حکمت اقوام ایرانی، هندی، عرب و رومی ؛ به همین سبب گاهی آن را آداب الفرس و الهند و العرب و الروم نیز نامیده اند .
هدف مسکویه از نگارش این اثر، تربیت و ارشاد نفوسِ جوانان و دوستداران حکمت بوده است . او پس از تدوین تجارب الامم به این نتیجه رسید که عقل در میان ملل گوناگون و در زمان های مختلف، به امور مشابهی حکم می کند و به واسطة چنین خردی که ازلی و ابدی است ، بشر می تواند قواعد منطق ، اخلاق ، سیاست و مابعدالطبیعه را باز شناسد و به سعادت نهایی برسد. این مطلب ، که در تهذیب الاخلاق به صورت بحثی و نظری آمده ، در جاویدان خرد در قالب وصایا، حکمت ها و رمزها مطرح شده است.
ابن مسکویه در این کتاب با بیان عبارات اخلاقی در قالب پند و انتساب آنها به شخصیت های بزرگ و تکرار پندهای مشابه ، در پی بیدار کردن وجدان اخلاقی و تنظیم رفتارهای اجتماعی است. کتاب وی مجموعه گفتارهایی بدون ترتیب به نظر می رسد اما در حقیقت او از میان منابعی که در اختیار داشته ، آنچه را با فرهنگ ایرانی و اسلامی تناسب بیشتری داشته ، برگزیده است چنانکه از جهت کمّی بیشترین تعداد پندها به مردم عرب و مسلمانان اختصاص دارد و حکمت های ایرانیان و رومیان و پندهای نقل شده از حکمای هند در مرتبة بعد قرار دارند.
مطالب این کتاب را می توان از جهت صوری در سه قالب حکمت ، وصیت و تمثیل طبقه بندی کرد: حکمتها همگی جملات اسمیه اند، وصایا گفتارهایی هستند خطاب به کسی یا گروهی ، و تمثیل بهره گرفتن از رمزها و نمادهاست.از نظر محتوا نیز این کتاب حاوی سه نکتة اساسی است : مبارزه با شهوات و جلوگیری از افراط و تفریط ، مدح عقل و دعوت به علم و معرفت ، و حذر از مال و زن .
این کتاب با پندهای هوشنگِ پیشدادی آغاز شده است . هوشنگ در متون زردشتی نخستین شهریار است و از او با لقب «پَرَذاتَه » یاد شده که معادل اوستایی پیشداد و به معنای نخستین کسی که آیین آورد یا نخستین آفریده است در متون تاریخی غالباً پیشداد به معنای کسی است که اولین بار به عدل رفتار کرد .
ابن مسکویه که در تجارب الامم (ج 1، ص 5 ـ6)، همانند دیگر منابع تاریخی ، ابداع و آموزش بسیاری از امور و صنایع را به هوشنگ نسبت داده ، در جاویدان خرد (1358 ش ، ص 5) تصریح کرده که هوشنگ در نگارش جاویدان خرد از هیچ کتاب حِکْمی پیش از خود استفاده نکرده است . این متن به زبان پهلوی بوده و مسکویه سرگذشت افسانه آمیز کشف متن پهلوی را در کتاب خود به روایت جاحظ ، و او از واقدی ، آورده است . بنا بر این روایت ، مردی به نام ذوبان ، از حکمای کابل ، که از وجود این کتاب در خزاین ایوان مدائن مطّلع بوده است ، از مأمون (متوفی 218) خواسته بود که آن را به او ببخشند. به دستور خلیفه و به راهنمایی ذوبان ، کتاب را که صدبرگ داشته و در جعبه ای زیر خاک مدفون بوده است ، بیرون آوردند. ذوبان آن را مجموعه ای از حکمت باستان وصف کرده که «گنجور وزیر ایران شهر» از حکمت باستان گردآورده بوده است . به خواهش حسن بن سهل ، برادر فضل بن سهل ملقب به ذوالریاستین ، خضربن علی (مترجم آثار پهلوی به عربی ) سی برگ آن را به عربی ترجمه کرده و ظاهراً جاحظ همین ترجمه را در کتابش نقل کرده بوده است .
پندهای هوشنگ از نوع پندهای تجربی و عملی است نه دینی و اغلب شکل دو وجهی یا عددی دارند. ظاهراً این متن پیش از مسکویه نیز شناخته شده بوده و پندهایی یاد کرده که از طریق «حاوربن جرد بن سعیدیار الملک ابوان شهر» به او رسیده و ظاهراً منظور همان "گنجور وزیر ایران شهر" است و متن این پندها نیز با جاویدان خرد هوشنگ مطابقت دارد. علاوه بر این ، راغب اصفهانی از کتابی با عنوان جاودان یاد کرده و برخی پندهای هوشنگ را بازگو نموده است .
ابن مسکویه پس از ذکر نصایح هوشنگ ، از پندهای حکما و پادشاهان ایران مانند آذرباد، بزرگمهر، قباد، انوشیروان ، بهمن ، هرمز و جمشید یاد کرده است. مسکویه تصریح کرده ، به سبب فارسی (پهلوی ) بودن متن اصلی جاویدان خرد ، حکمتهای ایرانیان را مقدّم داشته است . در این کتاب پس از بیان حکمتهای ایرانیان ، بدون ذکر نام کسی و در چند صفحه به حکمتهای هند اشاره شده که بخشی از آن آداب مصاحبت با سلطان است . فصل بعد به حِکَم عرب اختصاص یافته که با احادیث نبوی آغاز شده است و شخصیتهای محوری این فصل به ترتیب عبارت اند از: علی علیه السلام با لقب امیرالمؤمنین ، حسن بصری و لقمان ، مسکویه ، از ابوبکر و عمر نیز نقل قول و با عبارات رحمه اللّه و رضی اللّه عنه از آنان یاد کرده است . کلماتی نیز از قُسّبن ساعِدَه ایادی ، اَکثم بن صَیفی و بسیاری از مشاهیر صوفیه مانند شبلی و جنید حتی عرب جاهلی در این فصل مندرج است . بیشتر پندهای این فصل ، قالب بیانی و روایی دارند و در بخش پایانی ، گفتارها با اشعار عربی مزین شده اند.
فصل حِکَم روم ـ یونان ، با پندهای سقراط آغاز می شود و با همانها نیز پایان می پذیرد. در میان این فصل ، پس از حکایات لوح قابس باز هم گفتارهایی از سقراط نقل شده است . مسکویه در بخش اول این فصل ، وصیت افلاطون به ارسطو و در بخش آخر اندرزهای افلاطون در تربیت جوانان را آورده است . نصایحی را از زبان ارسطو خطاب به اسکندر، و مطالبی از هرمس ، دیوجانس ، بطلمیوس و فیثاغورس نیز بیان کرده است .
ابن مسکویه در خاتمه ، سخنانی را از متأخران مسلمان ذکر کرده که مطلع این گفتار، سخنان خود اوست . این بخش ، تنها جایی است که وصایای مؤلف کتاب آمده است.
عامری در السعادة والاءسعاد (ص 320) ، جاویدان خرد هوشنگ را ستوده و آن را بهترین کتاب ایرانیان دانسته و جملاتی از آن را نقل کرده است ( رجوع کنید به ص 296ـ321، 422). به این ترتیب به نظر می رسد مسکویه تنها کسی نیست که نسخه ای از جاویدان خرد هوشنگ را در اختیار داشته است . نظیر چنین وصفی را بدون نام بردن از مسکویه در اثر طرطوشی (متوفی 520) نیز می توان ملاحظه کرد . عامری معاصر مسکویه بوده و آوردن گفتار وی در جاویدان خرد ، نشانة ارج و احترامی است که مسکویه برای عامری قائل بوده است.
به طور قطع جاویدان خرد مسکویه در آثار متأخران اثرگذار بوده است ، چنانکه می توان تداوم سنّت اندرزنامه نویسی را در نصیحة الملوک امام محمدغزالی (متوفی 505) و اخلاق محتشمی نصیرالدین طوسی (متوفی 671) ملاحظه کرد. غزالی ، جاویدان خرد مسکویه را به عنوان یکی از منابع در اختیار داشته ( رجوع کنید به غزالی ، مقدمه همایی ) و جملاتی را که از بزرگمهر، یونان دستور و انوشیروان نقل کرده است ، می توان با جاویدان خرد تطبیق داد.
اخلاق محتشمی نیز کتابی در ردیف جاویدان خرد مسکویه است ، اما از جهت صوری و نظام مندی در مرتبة بالاتری قرار دارد. گفتنی است که مهارت نصیرالدین طوسی ، در گزینش اندرزها، مرهون اثر مسکویه بوده است . در این کتاب نیز نکاتی شبیه جاویدان خرد دیده می شود. شرف الدین قزوینی (متوفی 660؛ص 56 ـ73) و میرخواند (قرن نهم ؛ج 1، ص 500 ـ507) نیز ضمن ذکر هوشنگ ، از کتاب مسکویه و متن فارسی منتسب به هوشنگ که با اشعاری از شاعران بزرگ تزئین شده ، یاد کرده اند. دولتشاه سمرقندی (قرن نهم ؛ص 18)نیز قطعه ای مجعول از جاویدان خرد نقل کرده است .
متن اصلی جاویدان خرد مسکویه را عبدالرحمان بدوی در 1331 ش / 1952 در قاهره به چاپ رساند که در 1358 ش در تهران افست شد. سید محسن امین عاملی نیز در اعیان الشیعة (ج 3، ص 160ـ170) از روی نسخة خطیِ نجیب الدین کَرْخی متعلق به 528 گزیده ای از این کتاب را آورده که بخش مهمی از آن ، یعنی حِکَم روم و متأخران اسلامی ، ناقص است . بخش نخست این کتاب را کردعلی با عنوان جاویدان خرد در رسائل البلغاء (ص 469ـ 482) آورده است .
قدیم ترین متن فارسی از جاویدان خرد هوشنگ ، در مجموعه ای باعنوان خردنامه ، احتمالاً متعلق به قرن ششم و ذیل «نکتهاء کتاب جاویدان خرد » (ص 78ـ80) موجود است . معلوم نیست نویسندة ناشناس این مجموعه از متن مسکویه برای ترجمة فارسی بهره برده یا متن عربی قدیم تری در اختیار داشته است ، اما در هر صورت متن مسکویه کامل تر است و به نظر می رسد که مسکویه مرجع کامل تری در اختیار داشته است (فوشه کور، ص 36ـ40). این اثر را، که مینوی (ص 58) به نسخة خطی آن در کتابخانة نافذپاشا (ش 328) اشاره کرده ، منصور ثروت در 1367 ش در تهران منتشر نموده است .
شرف الدین عثمان بن محمد قزوینی به دستور اتابک ابوبکر (628ـ 658)، جاویدان خرد را تا پایان حِکَم عرب جاهلی ترجمه کرده و محمدتقی دانش پژوه در 1359 ش آن را در تهران منتشر کرده است . در قرن هفتم نیز مؤلفی ناشناس در اثری با عنوان تاریخ شاهی (ص 88 ـ90)، ترجمة وصیت جمشید، مندرج در جاویدان خرد (1358 ش ، ص 65ـ66)، را آورده است . تقی الدین محمد ارجانی شوشتری (متوفی ح 1035) به دستور نورالدین جهانگیر، پادشاه هند (1014ـ1047)، فصولی از این کتاب را به فارسی برگردانده که از ترجمة قزوینی کامل تر است . این ترجمه را بهروز ثروتیان در 1355 ش به همراه مقدمة محمد ارکون در تهران منتشر کرد. ترجمة دیگر این اثر را محمدحسین بن شمس الدین (حکیم ) با اندکی دخل و تصرف در 1065 و به دستور پادشاه هند انجام داد. این اثر را درویش فانی مانِکجی به نام ناصرالدین شاه قاجار و با عنوان انتخاب شایسته خانی در 1293، در بمبئی چاپ کرد (منزوی ، ج 2، ص 1543) و نسخه ای از آن نیز در 1294 در تهران منتشر شد. سید محمدکاظم امام نیز بخش نخست کتاب مسکویه ، یعنی وصیت هوشنگ و داستانِ یافتن آن ، را ترجمه کرده و در بارة اشخاص مذکور در این بخش ، توضیحاتی داده است . این ترجمه در 1350 ش در تهران به چاپ رسیده است .
ابن مسکویه در 326 در ری متولد شد. مدتی در دربارِ دیلمیان خدمت کرد و به سال 421 هجری در اصفهان درگذشت. نگارش کتابهای «الفوز الاکبر»، «تجارب الامم»، «انس الفرید»، «ترتیب السعادات»، «جاودان خرد» و «الجامع» را به او نسبت داده اند. وی علاوه بر فلسفه، طب و کیمیا به شاعری نیز گرایش داشت، و تعدادی از شعرهایِ وی را ثعالبی نقل کرده است.
** برگرفته از مقاله جاودان خرد تألیف طیبه کرمی ، دانشنامه جهان اسلام
* گروه اندیشه
11/09/1393
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 21]
-
گوناگون
پربازدیدترینها