واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: شعر شهادت، از مشروطه تا انقلاب اسلامي
نویسنده : دكتر مصطفي نديم
قبل از شروع طرح مضمون شهادت قرار بر اين بود كه محدوده زماني اين پژوهش از دوره مشروطيت تا انقلاب اسلامي ايران باشد، اما پس از تصويب طرح، نظر مسئولان آن شد كه سالهاي بين 1357 تا 1368 كه در بيشتر آن مدت، جنگ مهمترين مسئله مملكت و بالطبع جامعه ايراني و از جمله فرهنگ و ادبيات بوده است نيز به طرح اصلي افزوده شود، در حالي كه زمان طرح افزايش نيافت. هر چند ميدانستم تهيه اشعار چند ماه طول ميكشد و وسعت و محدوده كار بسيار است، اما واقع آنكه اداي دين هر چند كوچك نسبت به خيل شهدا، بهويژه شهداي جنگ تحميلي كه خود از نزديك با بعضي از آن عزيزان مأنوس و رفيق بودم، بزرگترين مشوق من در اين كار شد. پس از بررسي و مطالعه بيش از هزار جلد كتاب كه در بسياري از آنها هيچ اشارهاي به مضمون شهادت نشده بود، بيش از 3 هزار فيش از شعراي مختلف تهيه شد. پس از تهيه فيشها بر اساس محدوده زماني به ترتيب از مشروطيت تا سال 1320، از سال 1320 تا 1357 و از سال 1357 تا 1368 تقسيمبندي شد. از بين تعداد زياد فيشها اگر چه همگي در اين محدوده زماني قرار ميگرفتند، اما تعداد و موضوعات آنها به اندازهاي بود كه ميشد از بين آنها فصول جداگانهاي را باز كرد. در نتيجه غير از اشعار اين دوره قسمتهاي اشعار شهدا، اشعاري كه براي شهدا سروده شده است، اشعاري كه بهطور غيرمستقيم به شهادت اشاره دارند، اشعاري كه در رثاي ائمه و بزرگان دين و اشعاري كه براي شخصيتها و وقايع خاص سروده شدهاند، از فيشها جدا و در فصول جداگانهاي بررسي كرديم. در هر بخش ابتدا خلاصهاي از تاريخ سياسي، اجتماعي و اقتصادي آن دوره بيان شد. سپس به ويژگيهاي ادبي آن دوره اشاره شد و بالاخره اشعار شعرا تحليل و بررسي شدند. با اين توضيحات باز هم تذكر چند نكته مهم در اجراي اين تحقيق را به خوانندگان محترم لازم ميدانم. 1ـ در تهيه فيشها كتابهاي زيادي بررسي شدند، اما ميدانيم هستند كتابهايي كه چه قبل از انقلاب و چه بعد از آن در تهران يا شهرستانها از شاعران معروف و ناشناخته به چاپ رسيدهاند، اما اكثرشان حجم كمي دارند و از آن مهمتر در تيراژهاي كم منتشر شدهاند. حتي در مواردي ميدانستيم كتابي با نام خاصي وجود دارد، اما هرگز نتوانستيم آن را بيابيم. هر چند كه شايد در صورت دسترسي در آن مضمون شهادت وجود نداشت. 2ـ معيار ما در انتخاب اشعار، اشعار چاپ شده در كتابها بود نه روزنامهها يا مجلات ادواري، در حالي كه اشعار زيادي با مضمون شهادت در روزنامهها و مجلات، بهويژه در طول جنگ به چاپ رسيده است كه بررسي آن خود به تحقيق جداگانهاي نياز دارد. ديگر اينكه منظور ما از اشعار تنها كلاسيك بوده است و در اين طرح با اشعار نو كاري نداريم. 3ـ متأسفانه بعضي از اشعار تاريخ ندارند و در مجموعه اشعاري كه پس از تاريخ 1368 به چاپ رسيدهاند، نوشته شده است. بدين لحاظ از روي موضوع و محتواي شعر با حدس تاريخ آن را مشخص كرديم كه در صورت اشتباه پوزش ما را بپذيريد. 4ـ مضمون بعضي از اشعار متعلق به شاعران مختلف به يكديگر بسيار شبيه بودند، در نتيجه در تحليل اين اشعار به جزئيات آنها پرداخته نشد و تنها ويژگيهاي اصلي شعر را بيان كرديم. 5ـ از آنجا كه هدف از بيان تاريخ سياسي و اجتماعي هر دوره آشنايي مختصر خواننده با وضعيت سياسي و اجتماعي آن عصر است، اين قسمت در نهايت ايجاز نوشته شده است. در غير اينصورت حجم كتاب بيشتر از اين ميشد و از موضوع اصلي دور ميشديم. در مورد ويژگيهاي ادبي هر دوره نيز اختصار را رعايت كردهايم با اين حال نميتوان گفت موضوع و مطلب عمدهاي از قلم افتاده است. 6ـ بيشتر شاعران دوره مشروطيت با دوره اول پهلوي يكي هستند و ما تنها از ايشان در بخش مشروطيت نام بردهايم. 7ـ طرح اصلي در بيش از هزار و 500 صفحه به دفتر تحقيق و پژوهش بنياد شهيد ارائه شد كه از بين اين حجم زياد گزيدهاي از اشعار براي چاپ انتخاب شد. مجري طرح حذف اشعار برخي از شاعران گرانقدر را به معناي بيارزش دانستن آن اشعار نميداند. در اجراي اين طرح بر خود فرض ميدانم از تمامي همكاران عزيزي كه با نهايت تواضع با باوري مخلصانه به مقام شهيد زحمت تهيه و تدوين اين مجموعه را كشيدند تشكر كنم.
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۱۰ آذر ۱۳۹۳ - ۱۵:۳۶
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 56]