واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: اين بار سفر به 2500 سال پيش را از دريچه شهري تاريخي دهانه غلامان آغاز مي کنيم و با نوع زندگي، وضعيت شهرنشيني و حکومتي آن دوران آشنا مي شويم. دهانه غلامان شهر شگفت انگيز پادشاهان هخامنشي در منطقه اي موسوم به بهشت باستان شناسان (سيستان) واقع شده است و براي سفر به اين منطقه بايد از زاهدان به سمت شمال اين استان حرکت را آغاز کرد. در مسير راه با گذر از ميان دره ها و نظاره کوههاي دل سوخته از هرم آفتاب داغ کوير، دشت صاف و وسيع سيستان آغاز مي شود؛ در ميانه راه به يادمان شهداي تاسوکي سري مي زنيم. در اين مکان مزدوران اجنبي جنايتي هولناک را در اسفند ماه سال 84 آفريدند و 22نفر از هموطنان بي گناه را شهيد کردند که به همين مناسبت يادمان شهدا در منطقه اي موسوم به تاسوکي ايجاد شده است. با عبور از پل شيله و طي مسافتي طولاني شهر سوخته از دور نمايان مي شود، تصميم مي گيريم دقايقي را از اين مکان تاريخي و باستاني ديدن کنيم اما شوق ديدن شهر هخامنشي مانع از انجام اين تصميم مي شود. ديدن شهر سوخته را به بازگشت از دهانه غلامان موکول مي کنيم و به راه خود ادامه مي دهيم و وقتي به بالاي شيب لوتک مي رسيم، زابل چشم خسته شده از کوير را نوازش مي دهد. منطقه سيستان شامل شهرستان هاي زابل، زهک و هيرمند در شمال استان سيستان و بلوچستان مي شود. از شهر لوتک عبور مي کنيم و پس از گذر از چندروستا،پل نهر آب که به لهجه سيستاني نوراو گفته مي شود و برروي رودخانه هيرمند قرار دارد، مژده نزديک شدن به شهر هخامنشي را مي دهد. نزديک شدن به عظمت و شکوه دو هزار و 500سال پيش شوق عجيبي در دل ما ايجاد کرده است. با رسيدن به دوراهي، وارد جاده زهک مي شويم که در انتهايش در کنار چاه نيمه هاي سيستان تاريخي کهن نهفته است تاريخي که يادش خيال انگيز است. به ابتداي ورودي شهر غلامان رسيده ايم، بقاياي اين شهر از دور نمايان مي شود. قدم گذاشتن در کوچه هاي خشت و گلي اين شهر باقي مانده از دوران هخامنشيان انسان را به دوران کهن سوق مي دهد. زماني اين خطه دروازه تجارت شرق ايران بود و اکنون نيز در و ديوار خشتي باقي مانده باز هم شکوه و عظمت آن دوران را به رخ مي کشد. مسيري پله اي از خشت و گل را طي مي کني تا بازديد از شهر تاريخي دهانه غلامان را شروع کني اما تاريخ آرامت نمي گذارد. اين شهر حتي در عهد هخامنشي و زماني که در بستر هيرمند آب جريان داشت از اهميت و عظمتي شگرف برخوردار بود چه بسا که اکنون گرد تاريخ بر عظمت آن مي افزايد. اين شهر که تنها محوطه اي باستاني از آن باقي مانده، در دو کيلومتري روستاي قلعه نو از توابع شهرستان زهک روي تراسي به طول تقريبي چهار تا پنج کيلومتر فرش تمدن خود را براي ميهمانان نوروزي گسترده است. خشت خشت اين محوطه باستاني حتي خرابه هاي بسياري که در اطراف آن وجود دارد به ما مي فهماند جايي که ايستاده ايم زماني دوره هاي شکوفايي تمدن و فرهنگ در تاريخ هستي بوده است. به اعتقاد کارشناسان، شهر دهانه غلامان عمرکوتاهي بين 150 تا 200 سال در سده هاي ششم و پنجم پيش از ميلاد داشته و با توجه به اينکه نسبت به طراحي آن اهدافي خاص در نظر بوده از ديگر محوطه هاي باستاني متمايز است. نبود برج و بارو، ديوارهاي دفاعي قلعه و نيز نبود لايه هاي گوناگون استقراري بيانگر عمر کوتاه اما ارزشمند اين شهر باستاني است. کارشناسان بر اين باورند که دهانه غلامان براي مدت کوتاهي مرکز سياسي ، اداري و اجتماعي در اين منطقه به شمار مي رفت و چون برده فروشان ، غلامان افريقايي را براي فروش از طريق اين تنگه به خاک ايران وارد مي کرده اند به اين نام معروف شده است. همچنين باستان شناسان بر اين باورند که با توجه به فقدان هرگونه شيء قابل توجه ، تميز و خالي بودن محوطه هاي حفاري شده در دهانه غلامان از بقاياي سکونت مي توان نتيجه گرفت که تخليه شهر با نظم و ترتيب بوده و عامل خارجي چون جنگ و جدال يا آتش سوزي درآن نقش نداشته است. باستان شناسان تا کنون هفت فصل در دهانه غلامان سيستان کاوش کرده اند و نتايج خوبي به دست آمده که کاوش در پادگان، شناسايي ساختمان هاي متعدد ، معماري و تعيين حريم شهر بخشي از اين فعاليت هاست. روي سطح زمين هاي شهر دهانه غلامان بقاياي آثار مادي فرهنگي و به ويژه سفال ديده نمي شود و تنها در برخي موارد استثنايي نمونه هاي فرسوده و شکسته سفالي که به سبب فرسايش زياد غيرقابل تشخيصند به صورت پراکنده در سطح شهر پيدا شده اند. با توجه به ابعاد بناها و گستردگي آنها درسطح شهر، مشخص است که شهر اصلي و اوليه گسترده تراز آن بوده که امروزه ديده مي شود. پيمايش درسطح زمين و آزمايش بقاياي ساختمان ها ، بزرگي و استحکام آنها نشان از وجود شهر بزرگي مي دهد که به علت فرسايش ناشي از وزش بادهاي شديد و توفان هاي شن از بين رفته است. بقاياي موجود اين شهر از دو گروه ساختمان اصلي و تعدادي بناهاي منفرد ترکيب شده است. يک قسمت شهر در بخش غربي و در درازاي آبراهه اي که شن هاي متحرک آنرا پرکرده اند قرار دارد و بخش ديگر يعني قسمت شرقي شهر به دو بخش برابر تقسيم شده است. اين بناها چه از نظر بزرگي اندازه و چه ازنظر نقشه و ترکيب اتاق ها و سايراجزاي معماري قابل توجه است. ساختمان هاي شماره يک ،دو دو و سه در بخش شرقي و شماره هاي 15، 16، 17، 21 و 22درشمال آبراهه قديمي و در بخش غربي شهر واقع شده اند. اين ساختمان ها داراي کاربرد همگاني؛ مذهبي واجتماعي بوده اند. بناهاي متوسط و کوچک و سکونتي شهر در محله مسکوني و غرب ساختمان شماره سه قرار دارند. در بخش جنوبي و در فاصله حدود دو کيلومتري شهر، آثار و بقاياي بناي بزرگي وجود دارد که از آن با نام بناي نظامي يا پادگان نامبرده شده است. در بناي ساختمان هاي دهانه غلامان دقت زيادي به کاربرده شده است ، بناها در رديف هاي نسبتا منظمي ساخته شده اند و به دليل وزش بادهاي 120 روزه که همواره از شمال غربي به سوي جنوب شرقي مي وزند درهاي ورودي آنها يا درضلع جنوبي ساختمان ها قراردارند يا در مقابل آنها باد شکني تعبيه شده است. ديوارهاي اصلي ساختمان ها باخشت هاي مستحکم بنا شده و اتاق ها داراي سقف هاي هلالي شکل و راست گوشه هستند و از قواعد معماري و زيبايي پيروي مي کنند. کشف دو نمونه اثر نقاشي بي نظير روي ديوار يکي از اتاق هاي شهر هخامنشي دهانه غلامان در استان سيستان و بلوچستان باستان شناسان را شگفت زده کرد. در نخستين اثر نقاشي کشف شده ، صحنه اي از شکار به تصوير کشيده شده که طي آن يک نفر که احتمال مي رود حاکم يا امير باشد بر کالسکه اي مکعبي شکل که توسط يک اسب قوي هيکل کشيده مي شود، سوار است و با تير و کمان گراز بزرگي را تعقيب مي کند. يک نيزه به پشت گراز اصابت کرده و تيري نيز در نزديکي محل نيزه فرود آمده و سوار ، با تير و کمان خود درحال رها کردن تير بعدي است. ظاهرا سوار داراي کلاه يا نوعي تاج قرمز رنگ است که به علت فرسودگي نقاشي ، کاملا مشخص نيست. به گفته سيد منصور سيدسجادي سرپرست گروه باستان شناسي ، اين نقاشي در ارتفاع حدود 90 سانتيمتري از کف زمين و در ابعاد 35 در 120 سانتي متر با رنگ سياه بر ديوارهاي يکي از اتاق هاي شهر دهانه غلامان نقش بسته و با نقاط سفيد رنگي نيز تزيين شده است. گفته مي شود اين اثر نقاشي شباهت زيادي به اثر مهر استوانه اي داريوش بزرگ در شهر تب در مصر دارد که هم اکنون در موزه انگلستان نگهداري مي شود. در دومين نمونه نقاشي مکشوفه ، اثري بصورت کنده کاري شده بر بالاي يک درگاهي و زير سقف يک اتاق در ابعاد 40 در 50 سانتي متر نقش بسته است. در اين تصوير که يک حيوان به احتمال زياد اسب است روبروي پلکاني ايستاده و به نظر مي رسد که قصد بالا رفتن از اين پله ها را دارد . پلکان مذکور به ساختماني منتهي مي شود که تصوير يک انسان نيز بالاي آن است و احتمال مي رود يک شاه نشين باشد. شيب ها تندتر مي شود و گرد و خاک غليظ تر و ادامه حرکت در دهانه غلامان را براي ما سخت کرده است. منطقه سيستان با سه شهرستان زابل، هيرمند و زهک به سبب داشتن آثار تاريخي متعدد از سوي کارشناسان ميراث فرهنگي به بهشت باستان شناسان مشهور است. علاوه بر آثار تاريخي، رودخانه هيرمند و تالاب بين المللي هامون، سيستان را به منطقه اي زيبا تبديل کرده که يکبار سفر کردن به اين ديار موجب تکرار سفر به اين منطقه خواهد شد.ک/ 7311/ 653/569
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 376]