تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1837962788
مولوی در آثار متفکّر شهید مرتضی مطهری
واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا:
مولوی در آثار متفکّر شهید مرتضی مطهری تهران -ایرنا- متفکر شهید استاد مرتضی مطهری، مثنوی معنوی حضرت مولانا را دریایی از حکمت و معرفت می داند که به گفته ی وی این دریا حاوی نکات دقیق معرفه الروحی و اجتماعی و عرفانی است .آنچه در پی می آید بررسی تمثیل هایی از مثنوی مولوی است که در آثار متعدد استاد نقل شده اند.
به گزارش گروه اندیشه ایرنا ، قرنهاست که متفکران و اندیشمندان ایرانی و غیر ایرانی از دریای حکمت و معرفت عرفا و شاعران حکیمی همچون خیام ، فردوسی ، حافظ ، سعدی ، مولانا که پیشگامان عرصه ی اندیشه اند بهره می جویند. گاه برای شناخت مبانی فکری یک فیلسوف یا متفکر معاصر به میزان مراجعات او در استفاده از افکار آن حکما، توجه می کنند.
استاد شهید مرتضی مطهری از متفکران معاصر که روز بزرگداشت مقام معلم درایران همواره با نام ایشان پیوند دارد از جمله اندیشمندانی است که به گواه آثارش در طول زندگی علمی خویش از منابع بی شمار فکری آگاهی داشته و به فراخور حال و تناسب موضوع همواره از آراء و افکار سایر متفکران ایران و جهان بهره برده است.
در بسیاری از آثار استاد مطهری بیش از صدها یا هزاران نقل قول و تمثیل از مثنوی معنوی حضرت مولانا آمده است که استاد ، هوشمندانه در موضوعات مختلف از آنها استفاده کرده است. این بهره گیری استاد شهید ازمنابع اصیل عرفان اسلامی یکی از دلایلی است که خوانش آثار ایشان را تا به امروز نیز برای دانشجویان وعلاقمندان، دل پذیر می نماید.
در این نوشتار به برخی از مواردی که استاد در موضوعات گوناگون، تمثیلی از مثنوی را برای درک و بیان بهتر یک اصل فلسفی یا اخلاقی در آثارشان بیان کرده اند، اشاره می شود.
مجموعه کلیات علوم اسلامی که پس از شهادت استاد به چاپ رسید شامل موضوعاتی است که وی آنها را برای جوانانی به رشته ی تحریر درآورد که نخستین قدم های خود را در راه شناخت معارف اسلامی برمی داشتند. سعی استاد همواره بر آن بود که در این دروس، سادگی و اختصار را در عین صحت به کار برد و راه جوانان را برای ورود به فضای متعالی فرهنگ اسلامی هموار سازند.
در جلد دوم این مجموعه (کلام -عرفان - حکمت عملی ) شهید مطهری به معرفی اجمالی درباره ی عرفای بزرگ اسلام و نیز حضرت مولانا می پردازد.
ایشان درباره ی زندگی مولانا می نویسد: ˈ مولانا جلال الدین محمد بلخی رومی معروف به مولوی ، صاحب کتاب جهانی مثنوی از بزرگترین عرفای اسلام و از نوابغ جهان است. نسبش به ابوبکر می رسد. مثنوی او دریایی است از حکمت و معرفت و نکات دقیق معرفه الروحی و اجتماعی و عرفانی. در ردیف شعرای طراز اول ایران است . مولوی اصلاً اهل بلخ است . در کودکی همراه پدرش از بلخ خارج شد. پدرش او را با خود به زیارت بیت الله برد. با شیخ فریدالدین عطار در نیشابور ملاقات کرد . پس از مراجعت از مکه همراه پدر به قونیه رفت و آنجا رحل اقامت افکند. مولوی در ابتدا مردی بود عالِم و مانند علمایِ دیگرِ همطراز خود به تدریس اشتغال داشت و محترمانه می زیست تا آنکه با شمس تبریزی عارف معروف برخورد ، سخت مجذوب او گردید و ترک همه چیز کرد. دیوان غزلش به نام شمس است . در مثنوی مکرر با سوز و گداز از او یاد کرده است. مولوی در سال 672 در گذشته است.ˈ 1
- در ادامه، برخی موضوعات مختلف در آثار استاد شهید مرتضی مطهری که با ذکر تمثیلی از مثنوی معنوی مولانا توضیح داده شده است را می آوریم:
** مولوی و اصل ِ ˈ النّهایات هی الرجوع الی البدایاتˈ
استاد مطهری در باب منازل و مقامات عرفانی ، پس از تعریف عرفان و بررسی هدف عرفان به ذکر منازل عرفانی می پردازد. ایشان برای بیان اولین منزل سیر و سلوک به اصلی که عرفا به آن معتقدند اشاره می کند که عبارت است از : النّهایات هی الرجوع الی البدایات یعنی پایان ها بازگشت به آغازهاست . وی پس از توضیحاتی چند درخصوص اصلِ ذکر شده از مولوی مدد می جوید و می گوید : مولوی اصل النّهایات هی الرجوع الی البدایات را اینچنین بیان کرده است :
جزءها را رویها سوی کُل است
بلبلان را عشق با روی گل است
آنچه از دریا ، به دریا می رود
از همانجا کآمد آنجا می رود
از سَرِ کُه سیل های تندرو
وز تن ما جان عشق آمیز رو (مثنوی معنوی - دفتر دوم)
استاد می افزاید : مولوی در حقیقت در اولین ابیات مثنوی، اولین منزل عارف یعنی ˈ اراده ˈ به اصطلاح عرفا را طرح می کند که عبارت است از شوق و میل به بازگشت به اصل که توأم با احساس تنهایی و جدایی است . می گوید:
بشنو از نی چون حکایت می کند
از جدایی ها شکایت می کند
کز نیستان تا مرا ببریده اند
از نفیرم مرد و زن نالیده اند
سینه خواهم شرحه شرحه از فراق
تا بگویم شرح درد اشتیاق
هر کسی کو دور ماند از اصل خویش
بازجوید روزگار وصل خویش ( مثنوی معنوی - دفتر اول ) 2
** اهمیت وقت در نظر عرفا
یکی از اموری که همواره در نظر عرفا دارای اهمیت بوده است مسأله ی وقت است با معنای اصطلاحی خودش. استاد مطهری درمجلد دوم کلیات علوم اسلامی در مبحث توضیح برخی اصطلاحات عرفانی به موضوع وقت اشاره کرده و می گوید : ˈعارف باید وقت شناس باشد . یعنی حالتی که از غیب بر او عارض شده است و وظیفه ای که در زمینه ی آن حالت دارد باید بشناسد و هم عارف باید ˈ وقت ˈ را مغتنم بشمارد. لهذا گفته اند : عارف ابن الوقت است .
مولوی می گوید :
صوفی ابن الوقت باشد ای رفیق
نیست فردا گفتن از شرط طریق ˈ (مثنوی معنوی - دفتر اول ) 3
** عدل از دیدگاه حضرت علی (ع) در شعر مولوی
استاد در سخنرانی ای در باب عدالت و مساوات به کلامی از امیرالمؤمنین (ع) اشاره نمود که می فرماید : ˈ العدل ُ یَضِعُ الامور مَواضِعُها ˈ یعنی عدل هر چیزی را در جای خود و محل خود قرار می دهد . همچنین استاد روایتی را نقل می کند که در آن از حضرت علی (ع) سؤال می شود عدل افضل است یا جود ؟ حضرت در جواب می فرمایند: عدل افضل است؛ چرا که هر چیزی را در محلّ خود قرار می دهد اما جود اشیاء را از محل خود خارج می کند. استاد سپس شعری از مولانا را که عیناً دلالت بر کلام مولای متقیّان علی (ع) دارد را نقل می کند:
عدل وضع نعمتی در موضعش
نه بهر بیخی که باشد آبکش
ظلم چه بود وضع در ناموضعی
که نباشد جز بلا را منبعی
عدل چه بود آب ده اشجار را
ظلم چه بود آب دادن خار را (مثنوی - دفتر پنجم ) 4
** حدیث پیامبر (ص) در کلام مولوی
استاد مطهری در باب نظر قرآن درباره ی وجدان روایتی را از پیامبر اکرم (ص) نقل می کند که وقتی آیه ی ˈتَعاوَنوا عَلی البِرِّ و التَّقوی و لا تَعاوَنوا عَلی الاِثمِ و العُدوانˈ نازل شد شخصی به نام وابصه نزد پیامبر آمد و درباره ی تعریف بِرّ و تقوا و اِثم و عُدوان سؤال کرد . پیامبر در پاسخ فرمود برای یافتن معنایش ˈ از قلبت استفتاء کن ˈ ، استاد سپس می افزاید : ˈ این شعر مولوی که : گفت پیغمبر که استفتوا القلوب ... ، همین حدیث را بیان می کند. (مثنوی -دفتر ششم ) 6
** مولوی و کانت
استاد در باب وجدان و اثبات اختیار انسان نظر کانت را بیان می نماید که محور فلسفه اش وجدان اخلاقی است و می نویسد: کانت می گوید اگر ما بخواهیم از راه عقل نظری یعنی فلسفه اثبات کنیم که انسان آزاد و مختار است نمی توانیم. عقل نظری آخرش به جایی می رسد که آدم بگوید انسان اختیار ندارد و یک موجود مجبور است . ولی از راه حس اخلاقی که امری است درونی و وجدانی به این می رسیم که انسان آزاد و مختار است . استاد سپس می افزاید : این حرف تازه ای نیست . مولوی می گوید :
این که گویی این کنم یا آن کنم
خود دلیل اختیار است ای صنم ( مثنوی - دفتر پنجم ) 7
** تمثیل مولوی از قیامت
استاد مطهری در فصلی از کتاب فلسفه ی اخلاق در فصل خود و ناخود به شعری از مولانا اشاره می کند و بیان می دارد ای کسی که میل ها و طبیعت در کشمکش درونی ات پیروز شده تو خودت را باخته ای چون بیگانه را با خودت اشتباه می کنی :
تو به هر صورت که آیی بیستی
که منم این والله آن تو نیستی/
یک زمان تنها بمانی تو ز خلق
در غم و اندیشه مانی تا به حلق
این تو کی باشی که تو آن اوحدی
که خوش و زیبا و سرمست خودی (مثنوی - دفتر چهارم )
سپس استاد به ذکر تمثیلی در باب قیامت از زبان مولوی می پردازد که فرض کنید شخصی خانه ای برای خودش ساخته است آن روزی که حرکت می کند برود داخل خانه ، می بیند خانه را در زمین دیگران ساخته . چه حالتی به انسان دست می دهد ؟ استاد می گوید این همان آدمی است که وارد قیامت می شود و خودش را می بیند مثل یک زمین لخت ، آنکه برایش کار نکرده خودش است و آنکه برایش کار کرده او نبوده.
در زمین مردمان خانه مکن
کار خود کن کار بیگانه مکن
کیست بیگانه تن خاکی تو
کز برای اوست غمناکی تو
تا تو تن را چرب و شیرین می دهی
جوهر خود را نبینی فربهی
گر میان مشک تن را جا شود
روز مردن گند او پیدا شود (مثنوی معنوی - دفتر دوم )
** مولوی و بلال حبشی
استاد مطهری در ذکر نمونه هایی از دلباختگی های مؤمنین تاریخ اسلام به رسول اکرم (ص) به ابوذر و بلال اشاره می کند. استاد همچنین به یک فرق اساسی بین مکتب انبیاء و مکتب فلاسفه اشاره می کند که عبارت است از اینکه شاگردان فلاسفه فقط متعلم اند و فلاسفه نفوذی بالاتر از نفوذ یک معلم ندارند اما انبیا نفوذشان از قبیل نفوذ یک محبوب است که تا اعماق روح محب راه می یابد و تمام رشته های حیاتی او را در دست می گیرد. بلال یکی از همین دلباختگان پیامبر (ص) است ، و تمام شکنجه ها را متحمل می شود اما از ایمان به حضرت محمد (ص) تبرّی نمی جوید. استاد داستان تعذیب بلال را از مولوی نقل می کند و می نویسد :ˈ انصافاً مولوی شاهکار کرده است ˈ
تن فدای خار می کرد آن بلال
خواجه اش می زد برای گوشمال
که چرا تو یاد احمد می کنی
بنده بد منکر دین منی
می زد اندر آفتابش او به خار
او احد می گفت بهر افتخار ( مثنوی معنوی - دفتر ششم ) 9
** خودآگاهی و خدا آگاهی
استاد درباره ی رابطه ی این دو امر نیز به مولوی اشاره می کند و می نویسد : مولوی راجع به اینکه ˈ خودآگاهیˈ هیچوقت از ˈ خداآگاهی جدا نیست ، می گوید :
اقتضای جان چه ای دل آگهی است
هر که آگه تر بود جانش قوی است (مثنوی معنوی - دفتر دوم )
** تشبیه مولوی ، یکی از عالیترین تشبیهات در بیان درد فراق انسان کامل از حق است
استاد مطهری در کتاب انسان کامل ، دردِ انسان کامل را درد جدائی از حق و آرزو و اشتیاق تقرب به ذات او و حرکت به سوی او و نزدیک شدن توصیف می کند و در این باره می نویسد یکی از عالی ترین تشبیهات ( در باره ی دردهای معنوی و روحانی انسان) ، همین تشبیه مولوی در دفتر اول مثنوی است . او انسان را تشبیه به نی ای کرده که او را از نیستان بریده اند و حال دائماً ناله و فریاد می کند و همه ی ناله ها و فریادش برای این فراق است :
بشنو این نی چون شکایت می کند
از جداییها حکایت می کند
کز نیستان تا مرا ببریده اند
در نفیرم مرد و زن نالیده اند
سینه خواهم شرحه شرحه از فراق
تا بگویم شرح درد اشتیاق (مثنوی معنوی - دفتر اول )
*در جمع بندی این نوشتار ذکر این نکته لازم است که آنچه از مولانا در آثار شهید مطهری ذکر شد تنها نمونه های اندکی بود که به تفکیک موضوع گردآوری شده بودند. بسیاری از اشعار کلیات شمس مولانا در آثار استاد مطهری نقل شده اند که در نوشتار فوق ذکر نشد.
منابع:
1: مجموعه ی کلیات علوم اسلامی، جلد دوم (کلام - عرفان - حکمت عملی ) ، انتشارات صدرا ، چاپ بیست و هشتم، 1382
2: همان
3:همان
4: بیست گفتار ، انتشارات صدرا ، چاپ دوازدهم ،1376
5: فلسفه ی اخلاق ، انتشارات صدرا ، چاپ بیست و پنجم ، 1382
6: همان
7: همان
8: جاذبه و دافعه علی علیه السلام ، انتشارات صدرا، چاپ پنجاه و چهارم ، 1386
9: انسان کامل ، انتشارات صدرا ، چاپ بیست و نهم ،1382
انتهای پیام /*
: ارتباط با سردبير
[email protected]
16/02/1393
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 44]
-
گوناگون
پربازدیدترینها