واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: كاتاليزهاي منطقهاي دعوي استقلال كردهاي عراق
گرچه تمايلات تجزيهطلبانه مسعود بارزاني تازگي ندارد و وي در مصاحبه اخير خود با روزنامه الحيات وابسته به عربستان سعودي ضمن دفاع از اين رويكرد اذعان كرده كه حتي اعراب سني را در سال 2003 به تشكيل كنفدرال عرب سني تشويق كرده بود
در حالي كه عراق خود را براي برگزاري انتخابات پارلماني جديد آماده ميكند و حتي امكان دارد مسعود بارزاني رهبر حزب دموكرات كردستان عراق و نخست وزير دولت اقليم اين منطقه با توجه به زندگي نباتي جلال طالباني رهبر اتحاديه ميهني كردستان عراق و رئيسجمهور اين كشور (كه از چند ماه پيش به علت سكته مغزي در وضعيت كما به سر ميبرد) در توزيع مجدد قدرت كه بعد از برگزاري انتخابات صورت خواهد گرفت به رياستجمهوري اين كشور انتخاب شود اما وي با اظهارات اخير خود در شبكه اسكاي نيوز عربي درباره اين گزينه ترديد ايجاد كرد. وي در اين گفتوگو اعلام كرد اقليم كردستان به سوي اتحاد كنفدرالي با عراق گام برميدارد و دولت مستقل كردي در راه است. حال سؤال اين است كه چرا بارزاني در شرايطي كه از شانس انتخاب به مقام رياستجمهوري عراق برخوردار است بار ديگر از تمايلات تجزيهطلبانه خود پرده برميدارد؟
جدي يا بلوف؛ ابتكار يا انفعال؟
گرچه تمايلات تجزيهطلبانه مسعود بارزاني تازگي ندارد و وي در مصاحبه اخير خود با روزنامه الحيات وابسته به عربستان سعودي ضمن دفاع از اين رويكرد اذعان كرده كه حتي اعراب سني را در سال 2003 به تشكيل كنفدرال عرب سني تشويق كرده بود، اما با اين حال نبايد از اين واقعيت نيز غافل شد كه وي اظهارات اخير را به دنبال بالا گرفتن اختلافات اربيل و بغداد بر سر سهم بودجه، مسئله صدور نفت و مشكلاتي در رابطه با اختياراتي كه در قانون براي دولتهاي اقليمي در نظر گرفته شده ابراز داشت و از اين زاويه، واكنشي و انفعالي بودن اين اظهارات نمايان ميشود و در عين حال اين اميد تقويت ميشود كه اگر گشايشي در حل اختلاف نظرهاي موجود بين دولت مركزي عراق و دولت اقليم كردستان ايجاد شود مواضع اخير بارزاني نيز ميتواند حداقل در اين مقطع زماني مورد تجديدنظر و بازنگري قرار گيرد.
اما از طرف ديگر مجموعه عوامل و شاخصهايي وجود دارد كه چنين امكاني را غير محتمل ميسازد. يكي از اين عوامل اين است اختلافاتي كه بين دولت اقليم كردستان به رهبري بارزاني (در خلأ حضور جلال طالباني) بروز كرده است بيارتباط با آنچه بارزاني در مصاحبه خود بيان كرده، نيست. به عبارت ديگر بارزاني از مدتها قبل از اينكه طرح كنفدرال را به زبان بياورد آن را در عمل به مرحله اجرا گذاشته و به نوعي كوشيده است دولت مركزي عراق را در برابر عمل انجام شده قرار دهد. يكي از موارد روشن در اين زمينه مربوط است به قراردادهاي نفتي كه دولت اقليم كردستان به رهبري بارزاني بدون اخذ مجوز از دولت مركزي بغداد با شركتهاي نفتي خارجي امضا كرده و حتي با امضا و اجراي قرارداد احداث خط لوله انتقال نفت به تركيه آن را به مرحله بهرهبرداري رسانده است. در حالي كه دولت مركزي عراق انتظار دارد كه درآمدهاي حاصله از فروش نفت صادراتي از امضا و اجراي اين قراردادها به خزانه دولت مركزي واريز شود و دولت اقليم كردستان سهميه 17درصدي خود را از آن محل تأمين كند اما دولت اقليم كردستان به رهبري بارزاني بر اين پاي ميفشارد كه علاوه بر درآمدهاي حاصله از فروش نفت اقليم، كما فيالسابق به سهميه 17درصدي خود از بودجه عراق نيز دسترسي پيدا كند كه وجود شكافهاي گسترده در اين زمينه مانع از اين شده است كه اختلافات دو طرف در خصوص صدور نفت و بودجه به نتيجه برسد. اين مسائل به گونهاي با ساختار جديد عراق گره خورده است كه اگر به فرض دولت مركزي در قبال درخواستهاي دولت محلي اقليم كوتاه بيايد به نوعي بر طرح كنفدرال مورد نظر آن صحه گذاشته است كه همين مسئله باعث مقاومت دولت مركزي عراق در قبال اين خواستهها شده است. نقش تركيه در اين زمينه بسيار تعيينكننده است و اگر چه تركيه در سالهاي گذشته يكي از مخالفان سرسخت تمايلات تجزيهطلبانه كردها در كردستان عراق بوده اما با توجه به تغيير رويكرد دولت اين كشور در قبال كردهاي داخلي و خارجي - كه در عين حال با توافق تاريخي با پ. ك. ك همراه شد- روابط و مراودات تركيه با دولت اقليم كردستان عراق به مراتب افزايش يافته است و حتي امكان دارد از دولت مركزي بغداد نيز پيشي بگيرد.
از ديگر عوامل تأثيرگذار در طرح دور جديد اظهارات بارزاني در خصوص تشكيل كنفدرال در عراق (كه به تجزيه اين كشور ميانجامد) يكي درخواستهاي مشابهي است كه از سوي ديگر مقامات و مسئولان دولت اقليم كردستان مطرح شده است كه از جمله آنها ميتوان به اظهارات علي باپير از رهبران حزب جماعت اسلامي كردستان عراق اشاره كرد كه در كنفرانس مطبوعاتي به صراحت از ارائه طرح نقشه راه پروژه تشكيل دولت كرد خبر داد و گفت: «معتقدم كه فرصت مناسبي براي بسترسازي، تشكيل و اعلام دولت مستقل فراهم شده است. از اين رو نيز جماعت اسلامي تصميم گرفت كه اين مسئله را تبديل به اقدامي استراتژي كرده و همه تلاشهاي سياسي، ديپلماسي و انساندوستانه خود را در اين راستا به كار ببندد.» در يك مورد ديگر نوري شاويس، معاون اقتصادي نخست وزير عراق، كه از كردهاي كردستان است، در اظهاراتي وضعيت كنوني عراق را به اوضاع يوگسلاوي سابق در سال 1990 تشبيه كرد و از اين طريق بر خطر تجزيه عراق صحه گذاشت.
دوم اينكه به نظر ميرسد دور جديد درخواستهاي تجزيهطلبانه در كردستان عراق به طور خزنده از سوي برخي محافل پشتيباني شود كه به چند مورد ميتوان در اين زمينه اشاره كرد. نخست اينكه خود مصاحبه مسعود بارزاني كه در آن از تمايل خود براي اجراي طرح كنفدرال در عراق و تجزيه آن پرده برداشت در شبكه اسكاي نيوز عربي مطرح شد و به نظر ميرسد اين مصاحبه كاملاً مديريت شده بود و در واقع بارزاني چيزي را به زبان آورده كه اين شبكه در پي آن بوده است. علاوه بر اين بلافاصله بعد از اين مصاحبه روزنامه الحيات چاپ لندن كه تحت حمايت و كنترل عربستان سعودي قرار دارد به تهيه مصاحبه اختصاصي با مسعود بارزاني و چاپ آن اقدام كرد و اين نشان داد كه اين دو اقدام (مصاحبه با اسكاي نيوز و الحيات) در يك راستا بوده است. از اين رو به نظر ميرسد عربستان با توجه به شكست سياستهاي براندازانه خود در سوريه و با توجه به اصطكاكي كه در مواضع روسيه (به عنوان همپيمان بينالمللي سوريه) و غرب در قبال تحولات اوكراين و حمايت روسيه از موج تجزيهطلبي در اين كشور به راه افتاده است، در تلاش است از اين فضاها استفاده كند تا بلكه بتواند انتقام شكستهاي خود را در سوريه از عراق بگيرد. در مجموع ميتوان گفت هر چند از برخي لحاظ اظهارات اخير مسعود بارزاني در خصوص لزوم اجراي طرح كنفدرال در عراق «واكنشي» تلقي ميشود كه در چارچوب اختلافات ميان وي و دولت مركزي عراق به رهبري نوري مالكي صورت گرفته است اما از ديگر سو مجموعه ديگري از عوامل و شاخصها وجود دارد كه از جدي بودن اين دور از طرحهاي جداييطلبانه در كردستان عراق حكايت دارد كه علاوه بر پشتيباني در منطقه اقليم به نوعي از سوي مخالفان استقرار نظام سياسي جديد عراق و در رأس آن عربستان حمايت ميشود و با توجه به همپيماني كه بين اين كشور و رژيم صهيونيستي در دور جديد همپيمانيهاي منطقهاي صورت گرفته است نميتوان از نقش رژيم صهيونيستي نيز در اين زمينه غافل شد و از اين زاويه ميتوان گفت مسعود بارزاني كه با حفظ مراودات خود با دولت مركزي عراق ميتواند نامزد رئيسجمهور بعدي اين كشور باشد خواسته يا ناخواسته در مسيري گام برداشته است كه مخالفان نظام سياسي جديد عراق در پي آن هستند.
نویسنده : احمد كاظمزاده
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: 22 فروردين 1393 - 23:32
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 43]