واضح آرشیو وب فارسی:فارس: فارس گزارش میدهد
چاقو؛ نگین هنرهای دستی استان زنجان
چاقو مهمترین و مشهورترین صنایعی دستی و نماد استان زنجان است که امروز انواع قدیمی آن زینت بخش موزههای جهان است.

به گزارش خبرگزاری فارس از زنجان، از قدیمالایام در سراسر ایران هرگاه سخن از زنجان به میان میآید، نقش چاقوهای زیبای آن در اذهان پدیدار میشود. چاقو واژهای آریایی و در اصل «چَغو» به معنی شکافنده است. در گذشته از واژه «چَغیج» به جای چاقو استفاده میکردند، البته هماکنون نیز در برخی از نقاط استان لرستان به جای چاقو از «چغو» استفاده میشود. استادکاران زنجانی چاقوها را با توجه به سلیقه، ذوق و نیز هنرنمایی خود و به منظور بازاریابی و جلب رضایت متقاضیان، در ابعاد متفاوت تهیه و به بازار عرضه میکنند که بعضاً جنبه نمایشی و موزهای نیز دارند. چاقوهای تولید شده در زنجان عموماً جنبه کاربردی و مصرفی دارند که با در نظر گرفتن نوع کاربرد آنها این چاقوها را میتوان به چاقوی ضامندار معمولی، ضامندار مغزی، ضامندار فشاری، متری یا قلمتراش، انواع کاردهای شکاری و صحرایی، کاردهای آشپزخانه، انواع قمه، چاقوهای قصابی، سلاخی، قصابی، باغبانی و پیوندزنی، انواع ساتور و کارد کبابپزی، تقسیم کرد که این ساختهها در انواع و اقسام مختلف و اندازههای گوناگون با تزئینات متعدد ساخته میشوند. استادان چاقوساز زنجانی معمولاً در یک نوع خاص از تولیدات تبحر بیشتر دارند و ساختههای خود را در آن زمینه برای فروش تولید، و به بازار عرضه میکنند. این صنعتگران محصولات خود را بعضاً بر اساس سفارشات قبلی تولید و برای فروش به فروشگاههای مربوطه عرضه می کنند. قیمتگذاری محصولات با توجه به توافقهای حاصله بین سازنده و فروشنده انجام میگیرد. محصولات عموماً به صورت خرده فروشی در اختیار مشتریان قرار میگیرد و بیشترین خرید را افراد غیربومی و مسافران که به شهر زنجان مسافرت می کنند تشکیل میدهند. کارد آشپزخانه و چاقوی جیبی بالاترین میزان تولید و فروش را به خود اختصاص میدهند و در این بین قلمتراش از کمترین میزان فروش و تولید برخوردار است. فروش تولیدات به صورت عمده، معمولاً از طریق چند فروشگاه خاص و یا شرکت تعاونی صورت گرفته و به نقاط اطراف و شهرستانها و استانهای دیگر کشور فرستاده میشود. در یک کارگاه چاقوسازی معمولاً سه تا چهار نفر مشغول به کار هستند که صنعتگر اصلی به عنوان استادکار و چند نفر دیگر نیز به عنوان شاگرد و کارآموز فعالیت میکنند. حرفه چاقوسازی در زنجان تقریباً حالت موروثی و خانوادگی دارد این صنعت به عنوان یک هنر درآمدزا معمولاً از پدر به فرزند و یا به برادر میرسد و این روند همچنان نیز ادامه دارد. از آنجایی که صنعت چاقوسازی استان زنجان از قدیمالایام به صورت دستی بوده است، استادکاران ابزار کار مورد نیاز شامل متههای کمانی، گیرههای دستی و سوهان را خود، تهیه میکردند و هماکنون نیز با گذشت زمان و پیشرفت تکنیک و صنعت ابزار کار چاقوسازان چندان تغییری نکرده است. آمار دقیقی در خصوص صادرات و فروش چاقو زنجان در دست نیست اما بر اساس آمارگیریهای انجام شده که به صورت تصادفی بوده است، فروش چاقو در استان خوب است. با بررسیهای به عمل آمده صنعت چاقوسازی در زنجان تنها توسط مردان انجام میگیرد و مشارکت زنان در این امر کمرنگ و نامحسوس است.

*تاریخچه چاقوسازی در زنجان استفاده از جنگافزار با تاریخ انسان همراه بوده است. در ایران سابقه صنعت چاقوسازی را در زمانهایی باید جستجو کرد که داشتن سلاحی سرد از ضروریات زندگی هر فرد به شمار میرفت. با ورود سلاح گرم به بازار به تدریج حمل و استفاده از سلاح سرد منسوخ شد و صنعت شمشیرسازی نیز رو به افول گذاشت و در حال حاضر نیز در حد چاقوسازی و ساخت اشیاء برنده مورد نیاز روزمره زندگی به حیات خود ادامه میدهد و در این میان یکی از شهرهایی که صنعت چاقوسازی و ساخت اشیاء برنده را حفظ کرده و بیشترین شهرت و معروفیت را در ایران دارد، شهر زنجان است. در دوره صفویه استادانی چون عبدالغفار سکاک در زمینه چاقوسازی زنجان نقش مهمی در رونق این صنعت مهم داشتهاند. این صنعت تا دوره قاجاریه به همین سبک ادامه داشت و معروفترین آنها چاقوهای کرند و یا چاقوهای ساخت حسن بوده است. از حدود قرن 10 هجری قمری شهر زنجان یکی از مراکز مهم صنعتی بوده است که در آن کارگاههای مختلف اسلحهسازی دایر و چاقوسازی نیز یکی از صنایع جنبی آن به شمار میرفت. صنعت چاقوسازی در زنجان بهطور قطع ماحصل عواملی همچون موقعیت جغرافیایی و نقش زنجان در جنگهای مختلف تاریخی قبل و بعد از اسلام، موقعیت استان نسبت به استانهای همجوار، قرار گرفتن بر سر راه تمدنهای شرقی، غربی و نزدیکی به فلات مرکزی، وجود و فراهم بودن مواد اولیه و معادن غنی آهن و مس است. *چاقوی به دست آمده از مردان نمکی اولین و قدیمیترین سند موثق صنعت چاقوسازی زنجان قدیمیترین چاقوی به دست آمده از مجموعه مردان نمکی در معدن نمک چهرآباد «روستای حمزهلو» متعلق به 18 قرن پیش است که در غلاف کمری مرد نمکی دوران هخامنشی کشف شده است. این چاقو دارای دستهای از شاخ بز و طول آن 11 سانتیمتر است که با استفاده از دو میخ به تیغهای متصل شده است. غلاف این چاقو از جنس چرم بوده و با بندی از جنس چرم به لباس مرد نمکی متصل و طول غلاف 16 سانتی است. این چاقو را میتوان بهعنوان اولین و قدیمیترین سند موثق به دست آمده در زمینه صنعت چاقوسازی زنجان نام برد. همچنین بزرگترین چاقوی دنیا نیز هم اکنون در یکی از معابر استان زنجان در معرض دید عموم قرار دارد. اما هنرمندان چاقوساز زنجانی باید در نوع و تنوع تولید چاقو نیاز بازار را سنجیده و نسبت به شناخت بازار بی توجه نباشند، چرا که بی توجهی به سلایق مردم و عدم نیازسنجی بازار زمینه حضور گزینههای خارجی را در بازار فراهم میکند. انتهای پیام/73010/ل30
93/01/11 - 08:19
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 187]