واضح آرشیو وب فارسی:فارس: «چاروق» در انتظار حمایت مسئولان
«چاروق» پاپوش استادان زنجانی برای هنردوستان + عکس
«چاروق» نوعی پاپوش سنتی ساخته دست هنرمندان زنجانی است که برای دوستداران هنرهای دستی دوخته میشود.
به گزارش خبرگزاری فارس از زنجان،چاروق از صنایع هنری و تزئینی به شمار میرود که هم اکنون در زنجان به صورت یک صنعت دستی ظریف ساخته و عرضه میشود. چاروق نوعی پاپوش و کفش است که از قدیم الایام مورد استفاده بوده و به اشکال مختلف تهیه و ساخته میشده است.
در فرهنگ معین در مقابل چاروق چنین نوشته شده است« چارق { ترکی = چارغ = چاروق} کفش چرمی که بندها بساق پا پیچیده میشود و در اصطلاح محلی به لهجه ترکی چاروق را «چارخ» تلفظ میکنند. قسمت اعظم ساختمان چاروق در قدیم از چرم بوده است و در روستاها بیشتر چوپانان از آن استفاده میکردند و اغلب بدون پاشنه و دارای بندهایی بوده که به ساق پا میپیچیدهاند. در گذشته چاروقها به صورت پشت بسته و بدون پاشنه ساخته میشد در حالیکه امروزه بصورت دمپائی و پاشنه بلند تهیه میشود. در زمانهای گذشته در زنجان نوعی از چاروق ساخته میشد که رویه آن از چرم قرمز رنگی بود که دباغهای زنجان با دست عمل میآوردند و کارخانهای نبود. این نوع چاروق بدوت تسمه و بند و با نوک عقابی برگشته بوده است ولی امروز به طور کلی دیگر از آن نوع چاروق ساخته نمیشود.
چاروق دوزی از قدیمالایام در زنجان متداول بوده و کشاورزان خودشان آن را از چرم خام درست میکردند ولی بعدها چرم پخته به کار گرفته شد. در زنجان قبل از همه استاد کاری بود به نام جعفر که در زمینه چاروق دوزی فعالیت میکرد بعد از او شخصی بنام رضا این کار را دنبال کرد و سپس «استاد اصغر خطیبی» این حرفه را دنبال کرده و شاگردان زیادی را تربیت کردند. مواد اولیه مورد نیاز مواد اولیه لازم برای تهیه و ساختن چاروق دو دسته است نخست موادی که در ساختمان کف و پاشنه چاروق به کار میرود دوم موادی که در ساختمان رویه مورد مصرف دارد. مواد مصرف در کف و پاشنه 1- چرم: چرمی که برای ساختن چاروق به کار میرود، توسط دباغیهای خود زنجان تهیه می شود- چرم کارخانهای به درد این کار نمی خورد- این چرم صرفا از پوست گاو تهیه میشود و اغلب به رنگ قرمز آماده و عرضه میگردد. در ساختمان چاروقهای سابق تمام کف و رویه از چرم بود ولی امروزه فقط کف و پاشنه را چرم تشکیل می دهد و رویه از نخ های الوان ابریشمی است. 2- مقوا: مقوای مورد مصرف همان مقوای معمولی است که برای ساختن جعبههای کفش و شیرینی و غیره بکار میرود و آن را برای صاف بودن داخل چاروق و کف آن به کار میبرند که روی آن با پارچه مخملی پوشیده میشود. 3- فنر آهنی ( فلزی): این فنر بین پاشنه و پنجه چاروق به کار می رود و برای جلوگیری از خم شدن و تا خوردن کف چاروق بین مقوا و چرم استفاده میشود. 4- چوب: برای تهیه پاشنه از چوب استفاده میشود بدین ترتیب که چوب را به صورت پاشنه به ارتفاع سه تا چهار سانتیمتر و به ابعاد مختلف بسته به اندازه و شماره چاروق، که قبلا توسط نجارها ساخته شده است، خریداری و در ساختمان چاروق به کار میبرند. 5- پارچه مخمل: برای آستر چاروق و پوشش رویه پاشنه چوبی استفاده میشود. 6- میخ: برای اتصال کف چاروق به پاشنه و محکم کردن آستری بر روی پاشنه و اتصال چرم زیر پاشنه چوبی از میخهای چهار گوش استفاده میشود. مواد مورد مصرف در رویه چاروق 1-زیگزال زری دار: نوار باریکی است به صورت زیگزال که در تبریز بافته و تهیه میشود و به دو رنگ زرد ( طلائی) و سفید ( نقره ای) در چاروق دوزی به کار میرود. در اطراف رویه چاروق دو یا سه ردیف از این نوار با نخ به قسمت چرمی دوخته میشود و داخل پاشنه نیز به وسیله زیگزال زینت داده میشود. 2- سیم گلابتون: جنس سیم گلابتون مورد استفاده در رویه چاروق همان جنس سیم گلابتونی است که در کارهای زری دوزی مشهد یا گلدوزی به منظور تهیه سجاده و جانمازی و رومیزی و غیره بکار میرود. 3- نخ ابریشم: نخ ابریشم به رنگهای مختلف سفید، زرد، قرمز، مشکی، آبی، و سبز در چارق دوزی به کار گرفته میشود. 4- نخ دوخت: نخ قرقره معمولی که دو یا سه لایه به هم تابیده شده و برای دوختن زیگزال به قسمت چرمی رویه به کار میرود. 5- نخ تابیده (اصطلاح محلی ارش Arech) به قطر یک میلیمتر برای دوختن و جمع کردن از اطراف چرم کف چاروق به کار میرود. دوخت بزرگترین چارق دنیا «مرد علی حیدری» چاروق دوز زنجانی با دوخت بزرگترین چارق دنیا گامی در راستای شناساندن این هنر دستی مختص زنجان برداشت. چرم مورد استفاده در این چاروق ماندگار چرم گاو هلندی یک تیکه است. این چارق مدل مردانه با 4 لایه چرم در ابعاد 50 در160 سانتیمتر و ارتفاع 70 سانتیمتر دوخته شده که وزن آن 11 کیلوگرم است. در روی این بزرگترین چارق دنیا گنبد سلطانیه در شب،گنبد کاووس، ورودی رختشوی خانه زنجان، سی و سه پل، برج آزادی، پل میر بهاء الدین زنجان، مقبره خیام، مقبره الشعرا تبریز و مقبره باباطاهر و کورش کبیر (پاسارگاد) با نخ و سوزن دوخته شده است.
برای دوخت این چاروق نیم کیلوگرم ابریشم، چهار کیلو گرم چسب آهن استفاده شده است. همچنین برای دوخت این چارق یک سال و روزانه روزانه 8 ساعت کار شده است. مرد علی حیدری از شاگردان مرحوم استاد اصغر خطیبی است که حالا شاگردانی دارد که هر کدام از آنها میتوانند در امر اشتغالزایی و شناخت هنر چاروق دوزی نقش آفرینی کنند. چاروق فرم و شکل خاصی دارد و صرفا برای راه رفتن روی قالی و اتاقهای مفروش ساخته میشود که سابقا پشت بسته و بدون پاشنه بوده ولی چند سالی است که به صورت نعلین و پاشنهدار ساخته میشود و فقط کف آن از چرم است و استفاده از آن جنبه تشریفاتی و تفننی دارد. گردشگران بسیاری از داخل و خارج از کشور به هنگام سفر به شهر زنجان از این هنر دستی زیبا خریداری کرده و آن را به عنوان سوغات به همراه خود میبرند. اما هنرمندان این صنعت کهن در انتظار حمایت مسئولان هستند تا بر مشکلات خود غلبه کنند. تعداد صنعتگران این رشته شاید در حال حاضر به تعداد اندکی رسیده است که میطلبد مسئولان برای جلوگیری از نابودی و از یاد رفتن این رشته اصیل زنجانی تلاش کنند. انتهای پیام/73010/
92/12/18 - 07:25
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 80]